De namen van de Joodse mannen in Twilhaar - Deel 2

Vrijdagmiddag 10 juli 1942 arriveren 83 Joodse mannen uit Groningen in Rijkswerkkamp Twilhaar. Deze groep wordt de weken daaropvolgend aangevuld met individuele plaatsingen van mannen uit onder meer Amsterdam, Tilburg en Oss. Het kamp heeft plek voor 96 personen. De namen van deze gegijzelden vielen nauwelijks te achterhalen, omdat lijsten van deze tewerk gestelden – die wel degelijk hebben bestaan – op het eind van de oorlog zijn vernietigd, door mensen die hier kennelijk baat bij hadden. Zodoende moesten namen komen van de zeer weinig overlevenden, bekenden of buren. Na twintig jaar onderzoek zijn nu 42 namen bekend.

Barend Zomerplaag

Geboren op 20 november 1897 in Amsterdam. Woonde op de Lange Bothastraat 10 (Huis) in die stad, had als beroep marktkoopman en was gehuwd met Sophia Kroonenberg (links op de foto). Ze kregen drie kinderen: Jacob (geb.1920), Salomon (geb.1922) en Betje (geb.1925).Op het eind van zijn verblijf is hij ontsnapt uit Twilhaar. De burgemeester van Hellendoorn meldde dit aan de nazi’s met de uitleg: “beehre ich mich Ihnen mitzuteilen, dasz der Jude Zoomerplaag, Barend (…) flüchtig is. Er befand sich in dem Juden-Lager in dieser Gemeinde und ist flüchtig, wegen Furcht vor Transportierung nach Polen.” Barend haastte zich terug naar huis, waar hij ontdekte dat zijn vrouw en de rest van de familie al waren weggevoerd. Hij gaf zich alsnog aan en werd 10 november 1942 vermoord. Zijn zoon Salomon werd op 31 januari 1943 in Auschwitz vermoord, zijn vrouw en dochter Betje op 24 september 1943 en zijn zoon Jacob op 1 augustus 1944.

Mau van Adelsbergen (links op de foto)

Geboren 10 december 1900 in Groningen. Vertegenwoordiger voor de kledingfabriek Santega in Groningen. Hij trouwde met Jette van Berg (rechts op de foto, gemaakt op vakantie in Limburg) en ze kregen twee zoons, Philip Max en Izak Abraham. Mau woonde met zijn gezin voor de oorlog in Haarlem. Omdat zijn ouders meer verzorging nodig hadden, zijn ze in het eerste bezettingsjaar teruggegaan naar Groningen, naar de Paterswoldseweg 1a. Toen hij vrijdag 10 juli 1942, samen met de grote groep Groningers in Nijverdal arriveerde, herkende hij een klant van hem, W. Hamming, van de plaatselijke kledingzaak aan de Grotestraat. Mau van Adelsbergen werd op 31 maart 1944 in Midden-Europa om het leven gebracht. Zijn zoontjes Philip Max (12 jaar) en Izak Abraham (9 jaar) werden op 2 november 1942 in de gaskamers van Auschwitz vermoord, zijn vrouw Jette drie dagen later.

Op deze foto van The Bolly Band, de muziekgroep van de gebroeders Bollegraaf uit de Folkingestraat, vlak voor de oorlog gemaakt, staan drie muzikanten, die in werkkamp Twilhaar terecht zijn gekomen.

Ruben Bollegraaf (de man op de saxofoon)

Geboren 16 april 1920 in Groningen. De Bollegraafs hadden een bekende tweedehands kledingzaak in de Folkingestraat 35. Ruben had op de saxofoon les gekregen van Benny Behr en had als beroep muzikant. Hij speelde op bruiloften en partijen, op feestavonden na toneeluitvoeringen en in The Bolly Band van zijn broers en zus, die allemaal in de muziek zaten. Ruben is op 30 april 1943 in Auschwitz vermoord.

Levie Bollegraaf (met stropdas, tussen accordeon- en bekkenspeler)

Geboren 17 maart 1914 in Groningen. Speelde piano en accordeon, net als zijn broer Ruben voornamelijk in en rond Groningen op partijen en feesten. Heeft met Benny Behr, toen er nog sprake was van enige bewegingsvrijheid, in 1942 in een aantal joodse werkkampen opgetreden. Hij is tegelijk met zijn broer Ruben in Auschwitz vermoord.

Bram Bollegraaf (links van de accordeonist, met stokje)

Geboren 17 mei 1915. Van de gebroeders Bollegraaf in de muziek is Bram wellicht het bekendste gezicht. Hij speelde drums in het door Benny Behr opgerichte jazzorkest The Blue Lyres. Dit befaamde orkest trad in het hele land op en behoorde op dat moment tot de top van de jazzmuziek. Bram is op 28 februari 1943 in Auschwitz in de gaskamers vermoord.