Het erve Wolbert te Lemselo deel 2

HET ERVE WOLBERT TE LEMSELO (vervolg)

De marke Lemselo publiceerde in 1812 een lijst van bezittingen, opgegeven door de boeren zelf. Het erve WOLBERT is dan groot 27 mud en nul schepel.

Dan komen we in een nieuwe periode, vele nieuwe wetten deden hun intrede en de burgelijke stand werd ingevoerd en vanaf dat moment gingen ook de namen van de "bewoners" meespreken.

0p 14-12-1814 wordt Jannes Wolbert, gehuwd met Joanne 0lde Hampsink en bewoners van het erve Worbert gemaand een schuld te betalen aan D.C.W. Stork, burgemeester van 0ldenzaal, in zijn hoedanigheid als bestuurslid van de " Algemene Armenstaat".

Jannes Wolbert komt op 18-05-1815 op een leeftijd van 52 jaren te overfijden en zijn weduwe wordt op 14-08-1816 opnieuw gemaand de schulden, die nog steeds niet zijn betaald, te voldoen. Ondanks protesten van haar zijde, betaalt ze uiteindelijk alle schulden binnen de gestelde termijn.

Deze weduwe Wolbert-0lde Hampsink speelt later in de geschiedenis van het erve WOLBERT en de genealogie van mijn voorouders een grote ro1.

Als we de jaarrekeningen, lopend van Martini tot Martini- (november de elfde) van de Algemene Armenstaat bekijken, kunnen we constateren dat het erve Wolbert in 1816-1817 nog aan inkomsten moest opbrengen 13 mud rogge, maar dat in dat boekjaar 12 mudde wordt betaald tot “weerzeggens". In het boekjaar 1817-1818 is het erve Wolbert echter verkocht en komt het niet meer voor in de jaarrekeningen. Deze verkoop, gedaan omdat de Algemene Armenstaat wederom geld nodig had. om alle uitgaven te kunnen voldoen,geschiedde als volgt:

0p 14 november 1817 vindt in de middag om twee uur de overdracht plaats van het erve Wolbert

gelegen in Lemselo in de gemeente Weerselo in het Stadhuis te Oldenzaal door notaris Mr. F.C.W. Stork . Aanwezig zijn twee administrateurs van de Provisorie van de Armenstaat, de kopers en degenen die borg staan. Waarschijnlijk voorafgaande aan deze middagzitting heeft de openbare verkoop plaats gevonden. Verkocht worden het erve Wolbert, bestaande uit een boerenhuis en een schoppen en volgens de ligger van de Armenstaat verder uit zeven en twintig mudde, drie drie vierde spint zaailand en acht en drieachtste dagwerk hooi- en weideland. Het grootste deel was bezwaard met een tiende grof en smal en tevens was er ook nog een jaarlijkse uitgang van 8 gulden en 40 cent aan de Nederduitse school te Oldenzaal. Ook moest jaarlijks nog een schepe1 rogge aan de Provisordienaar worden betaald.

Het erve zal worden verkocht met lusten en lasten regten en gerechtheden.

Volgens de akte vond allereerst de inzet plaats. Dit geschiedde door onder een bordje een bedrag op te schrijven en dan de bordjes gelijktijdig om te keren. De hoogste inzetter bleek dominee J.Palthe uit 0ldenzaal te zijn voor een bedrag van f 2615.-.

Dan wordt uitgaande van de inzet van f 2615.- gestart met de verkoop, dit geschiedt per opbod. Koper wordt dan voor f 29IO. - de weduwe Joanne Wolbert- 0lde Hampsink, bewoonster van het erve, waarbij zij meldt dat medekoper is Jannes Kalter, landbouwer in de boerschap Lemselo. Als hoogste inzetter ontvangt J.Palthe f 15.- van de koper.

Harm 0nink en Jan Hendrik Kalter staan borg voor de koop. Zo komt het erve W0LBERT, na bijna 40 jaar in bezit te zijn geweest van de Algemene Armenstaat, in handen van particulieren.

Enkele maanden na de koop huwt Joanne 0lde-Hampsink met Jannes Kalter en deze neemt de naam Kalter op Wolbert aan. Bijna 11 jaar later op 20-10-1828 passeert wederom een akte bij notaris Mensink te Weerselo, waarin een hypotheek wordt verstrekt van f 2000.-  á 4 % rente aan Jannes Wolbert, geboren Kalter en Joanne 0lde-Hampsink.

Deze hypotheek, waarvoor deze wordt verstrekt is niet bekend,komt van Geert Herm Plagge uit Dahlen, kerspel Heesper, koninkrijk Hannover. Als onderpand dient het erve Wolbert en volgens de akte bestaande uit een woonhuis met schuur en gaarden groot één bunder. Tevens een kamp, zijnde bouwland,groot twee bunder, 66 roeden en 66 ellen met daarin een Woondershuls, grenzend ten N.0. aan de gaarden bij de boerderij,(zie kaart A). 

Het Woondershuis is hier weer het Oude Wolbert. Dan nog enkele stukken grond nl. 2 bunder bouwland op de Brake, een koeweide groot 33 roeden, 33 ellen aan de Zuid Stege of Vaarweg, alles gelegen in de buurtschap Lemselo.

Uit het huwelijk Kalter op Wolbert-olde hampsink worden 3 zoons en 1 dochter geboren. De oudste en jongste zoon worden ingeschreven onder de naam Wolbert, de andere twee, die ongehuwd zijn gestorven, onder de naam Kalter op Wolbert.

De jongste zoon Lambertus (in het dagelijkse leven Bartus)neemt, nadat zijn vader in 1845 is overleden, de boerderij over. Joanne olde Hampsink komt in 1866 te overlijden en bij memories van aangifte der nalatenschap bestaat het erve WOLBERT in zijn geheel uit: twee woonhuizen, benevens 32 bunder, 210 roeden, zoo bouw als hooiland en heide en woeste gronden.

Maar eerst gaan we terug naar het begin van de 19-de eeuw.

De gemeente wordt gevormd en de marke Lemselo maakt er deel van uit.

De marken en hun markebestuur worden opgeheven, wat inhoud dat ook de gezamenlijke gronden moeten worden verdeeld. Dit is vastgelegd in een wet van 1809 en 1810.

Na vele vergaderingen van het markebestuur en haar leden in de Lemselose school, besluit men in 1838 de verdeling uit te voeren, er zal worden verdeeld volgens grootte van het huidige boerenbedrijf op dat moment.

Het erve WOLBERT krijgt volgens een opgave uit 1842 aan markegrond toegewezen 12 bunder, 80 roeden en 50 ellen verdeeld over 13 kavels, grotendeels woeste gronden die in een later stadium worden ontgonnen.

In de markeboeken van Lemselo vinden we in 1838 een plan tot aanleg van wegen en waterleidingen, ook in het kader van de herstructurering.

Twee maal wordt in dit plan de naam KLEIN (oude) WOLBERT  genoemd, gelegen op de plaats zoals deze is aangegeven op de kaart A. In 1860 wordt dit erf nog bewoond door Gerrit Jan 0ude Wolbert.

Door een bepaling van de Gedeputeerde Staten wordt de stad Oldenzaal in 1839 verplícht de betali-ng  "van den Schoolmeester der eersten Nederduitschen School” over te nemen, en de jaarrente van  f 8,40 a1s uitgang nog steeds gaande uit het erve Wolbert wordt beëindigd.

Ook de tienden grof en smal worden verkocht, dit gebeurt pas rond 1860.

De officiële opheffing van de marke Lemselo is in 1844.

Lambertus ( Bartus ) Wolbert huwt, jaren nadaL hij de boerderij heeft overgenomen, met Johanna Egberink in het jaar 1877 . Uit hun huwelijk werden 4 zoons en één dochter geboren. De oudste zoon Johannes, in het dagelijks leven Jens genoemd, neemt in het begin van de twintigste eeuw het erve WOLBERT over van zijn vader, die in 1909 komt te overlijden.

De jongste zoon Lambertus, genoemd naar zijn vader, huwt in 1915 Anne Maria Engelbertink en zij zijn mijn grootouders waarover ik schreef in aflevering nr. 9 van de kwartaal uitgave van de Heemkunde vereniging gemeente Weerselo.

Jens Wolbert huwt in 1909 met Johanna Maria Hampsink en gaat over tot modernisering en uitbreiding van het boerenbedrijf.

Een ingemetselde gevelsteen herinnert nog aan een verbouwing in 1905.

In de jaren dertig is het erve W0LBERT ruim 40 ha. groot, waarbij ook nog twee "Wönnershuuskes" behoren, die rond 1915 zijn gebouwd.

Na het plotselinge overlijden van Jens in 1938 vindt er een verdeling plaats van het erve.

Johan, de tweede zoon, oud wethouder van de gemeente Weerselo, neemt het erve WOLBERT over en is momenteel nog eigenaar en bewoner.

 In de jaren vijftig vinden er grote verkavelingswerken plaats in de voormalige marke Lemselo. De grillig lopende beek wordt verlegd en gekanaliseerd en een zijtak krijgt zelfs de naam Wolbertbeek. (zie kaart B)

De wegen worden verlegd en verhard en we krijgen lopend langs het erve Wolbert, de Worbertdijk. Het nabij gelegen erve Stegeman, een bouwvallige maar historische boerderij, in ,het schattingsregister van 1475 nog genoemd als het bodegoed van de marke Lemselo, komt in het bezit van Johan Wolbert.

De boerderij van het erve W0LBERT wordt opnieuw geheel verbouwd en gemoderniseerd, grond wordt verkocht en bij gekocht, en enkele jaren geleden is er een moderne “loopstal" gebouwd, waar momenteel 70 melkkoeien voor de inkomsten zorgen. Het. grondoppervlak bedraagt dan in zijn totaliteit zo’n  33 ha.

Zo zijn we dan aan het einde gekomen van een poging tot het schrijven van de geschiedenis van het erve WOLBERT te Lemselo en mocht de toekomstige eigenaar/bewoner van het erve WOLBERT ooit een andere naam dragen dan is het uitgesloten dat hij/zij, zoals voor bijna twee eeuwen nog wel mogelijk was, de naam van het erve aan kan nemen.

Het omgekeerde is het geval, de wet laat niet anders toe.

De naam WOLBERT zal dan op de duur van het erve verdwijnen,  toch kunnen de komende generaties nog worden herinnert aan het erve W0LBERT dankzij de gemeente Weerselo die de naam van het erve heeft verboden aan een beek en een straatweg, de Heer H.Engbers, die in opdracht van de Provinciale Staten de veldnamen heeft vastgelegd en de heer G. Wolbert die de genealogie van de familie W0LBERT, met de daarbij behorende zijwegen heeft uitgezocht en vastgelegd. Een erve met een geschreven geschiedenis van bijna 650 jaar is dan ook de moeite waard om een moment bij stel te staan.

Borne september 1984

Bert Wolbert