Gordon Heuckeroth

Op 20 januari 2024 stond artiest Gordon, in 1968 geboren als Cornelis Willem Heuckeroth, centraal in het programma Verborgen Verleden. In aanloop naar die uitzending onderzocht ik zijn stamboom en wat bleek: ook Gordon hoort bij de ca. 1 miljoen Nederlanders waarvan een voorouder in de Koloniën van Weldadigheid hebben verbleven. Sterker nog: zijn voorouders, de Amsterdammer Felix Christiaan Elsensohn (1801-1873) en de Groningse Jacoba Lange (1827-1915) ontmoetten elkaar in 1847 in Ommerschans en na hun huwelijk in 1857 zag Gordon's betovergrootmoeder Elizabeth Maria Elsensohn in 1863 in het Tweede Gesticht te Veenhuizen het levenslicht.

kopfoto: Richard Broekhuijzen, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Als we een blik werpen op vier generaties voorouders van Gordon, dan valt meteen het grote verschil op tussen de linkerzijde en de rechterzijde van de kwartierstaat:

Huizen

De voorouders van Gordon's moeder zijn op één na allemaal geboren in het Noordhollandse Huizen en ze werkten allemaal in de vis; de grootste drijver onder de economie van het dorp in de 19e eeuw en aan het begin van de 20e eeuw. Maar toen Gordon's moeder Marretje Bunschoten in 1931 het levenslicht zag, zag die toekomst er al somber uit: twee jaar later werd de Afsluitdijk gesloten. Wat verder op valt in dit deel van de kwartierstaat, is dat de familienamen Bunschoten en Lustig meerdere keren voorkomen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er in deze hoek van Gordon's voorouders een paar gevallen van kwartierverlies voorkomen: situaties waarin neven en nichten of achterneven en achternichten trouwen en nageslacht voortbrengen.

Amsterdam

De voorouders in de linkerzijde van de kwartierstaat daarentegen zijn op één na allemaal geboren in Amsterdam. En dit verhaal draait om die ene die van buiten Amsterdam komt: De grootmoeder van Gordon's oma Heuckeroth-de Groot, Elisabeth Maria Elsensohn, is op 31 oktober 1863 geboren in het Tweede Gesticht te Veenhuizen: het tegenwoordige gevangenismuseum.

Maar voordat we naar haar geschiedenis springen, nog even over de mannelijke lijn: betovergrootvader Philip Heuckeroth was de eerste Heuckeroth die in Amsterdam werd geboren. Zijn vader Martin Heuckeroth trad in 1837 vrijwillig als trompetter-eleve in Nederlandse krijgsdienst en kwam met zijn gezin vanuit Eschwege in Hessen naar Oudenbosch, waar in het voorjaar van 1838 zoon George werd geboren. Uit de titel "trompetter-eleve" kunnen we concluderen dat hij zijn muziek-opleiding in het leger heeft gekregen. Volgens het stamboek was die opleiding op 16 mei 1838 voltooid.

In 1838 werd het regiment verplaatst naar Amsterdam en daar vroeg en kreeg Martin in 1840 ontslag uit dienst. Hij vestigde zich in de hoofdstad als muziekmeester, wat betekende dat hij muziek onderwijs zal hebben gegeven. Daar werden nog 5 kinderen geboren, wat het totaal op tenminste 11 bracht.

De meeste van zijn 9 zonen verdienden ook hun kost in de muziek en we komen de naam Heuckeroth regelmatig in de kranten tegen, zoals hieronder van de oudste zoon, Jacob.

Ook de latere generaties Heuckeroth komen we veelvuldig tegen in de klassieke muziek, zoals de violist en dirigent Martin Heuckeroth en de harpiste Jacoba Heuckeroth.

Maar in de inschrijvingsregisters van Ommerschans en Veenhuizen komen we de naam Heuckeroth niet tegen, en dus gaan we nu verder met betovergrootmoeder Elsensohn.

Elisabeth Maria Elsensohn

Zij is een dochter van Felix Christiaan Elsensohn en Jacoba Lange. Op de genealogische kaart van Felix zien we in één oogopslag dat zijn beide grootvaders afkomstig zijn uit Tirol. Beide zijn in Nederland gehuwd.

De ondertrouw van Joseph Elsensohn en Anthonia van den Boogaert vinden we in de Stad Rotterdam op 17 januari 1773.

Hier zien we dat Joseph dan al woonachtig is te Amsterdam en dat zijn bruid in Utrecht geboren is.

Negen maanden na de voltrekking van hun huwelijk wordt hun eerste zoon, Johannes Wilhelmus Elsensohn, geboren. Zij laten hun zoon op 6 december 1773 dopen in de katholieke schuilkerk De Star aan het Rusland.

Als Joseph Elsensohn in 1793 overlijdt in zijn woning aan de Nes, is Johannes Wilhelmus minderjarig, Als voogd wordt koopman Joseph Antonius Wildanger benoemd, eveneens woonachtig aan de Nes.

Wildanger is ook afkomstig uit Tirol. Hij trouwde in 1769 in Amsterdam met Helena de Vos. Het stel krijgt 7 kinderen.

De Nes is de steeg die parallel aan het Rokin loopt aan de oostzijde. In 1774 werd de steeg fraai vastgelegd door Hermanus Petrus Schouten.

Op 13 april 1798 gaan Johannes Wilhelmus Elsensohn en Elisabeth Maria Elsensohn in ondertrouw. Hierbij treedt Joseph Anthonius Wildanger "dubbel" op, als voogd van de bruidegom en als vader van de bruid.

Negen maanden na de sluiting van het huwelijk wordt hun eerste kind geboren; zoon Josephus Antonius Eisensohn.

Begin 1800 vertrekken twee zoons van Wildanger Sr. naar de Nieuwe Wereld. Dat avontuur loopt verkeerd af voor de oudste zoon.

OP 11 april 1801 houdt Johannes Wilhelmus Eisensohn zijn zoon Felix Christiaan ten doop in De Star.

In het gezin Elsensohn-Wildanger zullen uiteindelijk 10 kinderen geboren worden.

In 1806 overlijdt schoonmoeder Helena de Vos.

Schoonvader Wildanger overlijdt in 1827, bijna 90 jaar oud. Zijn zoon Joseph Antonius zet de zaak voort.

Korte tijd later wordt duidelijk wat de handel van Wildanger inhoudt.

Als Johannes Wilhelmus Elsensohn in 1833 overlijdt, is geen van zijn kinderen getrouwd, hoewel zijn oudste zoon intussen 41 jaar oud is. Pas in 1836 trouwt dochter Maria Antonia Henrica, 29 jaar oud, met boekverkoper Matthias Henricus Schonekat. En dan duikte de tweede zoon, Felix Christiaan Elsensohn, op 17 november 1838 op te Ommerschans.

Hij is afkomstig uit Amsterdam. Drie weken na zijn inschrijving wordt hij doorgestuurd naar Veenhuizen. Daar wordt hij al snel ingezet voor de bewaking van mede-kolonisten. Zowel in Ommerschans als Veenhuizen worden kolonisten die betrouwbaar worden geacht, ingezet als kolonist-veldwachter. Als zij in die hoedanigheid een "bijzondere verrichting" doen; bijvoorbeeld het achterhalen van een ontvluchte kolonist, dan komen ze in aanmerking voor en extra beloning. En zo komen we Elsensohn tegen in de Post van Weldadigheid op 27 januari 1840.

Hier lezen we dat Elsensohn vanaf 2 april 1839 als kolonist-veldwachter actief is en dat hij op 16 oktober 1839 de ontvluchte kolonist J.C. Grimme (hoofdelijk nummer 626) te Zuidvelde heeft achterhaald. Hij krijgt een gratificatie van Fl 1,25, waarvan 75 cent voor trouwe dienst (dat was een gulden geworden als hij het gehele jaar had gewerkt) plus 50 cent voor het oppakken van Grimme. En zo komt hij tot januari 1844 jaarlijks voor in het overzicht van gratificaties voor kolonist-veldwachters.

In 1844 wordt hij voorgedragen voor ontslag. De subcommissie van de Maatschappij van Weldigheid te Amsterdam vraagt om dat ontslag in 1845 te verlenen. En dan blijkt uit een overzicht van september 1844 dat Elsensohn niet naar Ommerschans is gestuurd omdat hij heeft staan bedelen: hij heeft zich vrijwillig opgegeven voor de bedelaarskoloniën, kennelijk omdat zijn vooruitzichten in Amsterdam belabberd zijn.

Op 27 september 1844 krijgt Elsensohn zijn ontslag. Maar terug in Amsterdam kan hij z'n draai niet vinden en hij besluit terug te keren naar de bedelaarskoloniën. Daar is intussen een vrij eenvoudige methode voor: je koopt een kaartje voor het beurtschip naar Zwolle en daar aangekomen zoek je een veldwachter. Dan sla je actief aan het bedelen in aanwezigheid van die veldwachter. Misschien zal die je eerst een waarschuwing geven, maar als je volhardt in bedelen dan moet hij je arresteren en voor de rechter brengen. Je wordt dan veroordeeld tot een paar dagen hechtenis plus opzending naar Ommerschans voor minimaal een jaar.

In de inschrijvingsregisters herken je ze meteen: de kolonisten uit Amsterdam die vanuit Zwolle zijn opgezonden. En bij die groep hoort Felix Elsensohn vanaf 27 mei 1845. En sterker nog: hij heeft thuis goede reclame gemaakt voor de gestichten. En zo wordt ook zijn oudere broer Josephus Antonius, inmiddels bijna 47 jaar oud, op 21 januari 1846 vanuit Zwolle te Ommerschans wordt afgeleverd. Daar wordt hij herenigd met zijn broer, waarbij beide daar tot in 1850 verblijven. Ik heb geen aanwijzingen dat ze daar het privilege van kolonist-veldwachter hebben genoten. Gedurende hun verblijf overlijdt hun moeder, Elisabeth Maria Wildanger te Amsterdam, 72 jaar oud. Vermoedelijk hebben haar zoons de begrafenis gemist...

Intussen is het denkbaar dat Felix te Ommerschans een glimp heeft opgevangen van zijn latere vrouw Jacoba Lange. De 19-jarige Groningse wordt op 8 mei 1847 ingeschreven. Maar een week later wordt ze al naar Veenhuizen gebracht. Broer Joseph krijgt een jaar later meer tijd om verkikkerd te raken op zijn toekomstige vrouw: op 29 februari 1848 wordt de 21-jarige Leidse Anna Maria Elisabeth van Aalten binnen gebracht. Als Joseph in 1850 ontslag krijgt, moet zij nog even blijven. In die tijd krijgt ze een relatie met een andere kolonist, Ale Kiestra, met wie ze in 1851 in Ommen zal trouwen. Maar dat huwelijk eindigt na precies 9 maanden door het overlijden van Ale in Veenhuizen. Daarna komt Joseph Elsensohn in het vizier...

In de jaren die volgen, blijven Felix en Jacoba in de koloniën om elkaar heen dansen. In onderstaand overzicht heb ik in een tijdlijn van beiden weergegeven wanneer ze zijn ingeschreven, naar Veenhuizen gebracht en ontslagen. In oranje heb ik weergegeven in welke tijdvakken ze gezamenlijk in één der bedelaarsgestichten hebben verbleven.

Uiteindelijk hebben ze elkaar in de periode 1855-1857 te Veenhuizen gevonden en huwelijksplannen gemaakt. Na hun ontslag in 1857 spoedden ze zich naar Groningen om te trouwen. Op 7 juni 1857 werd het huwelijk voltrokken. Broer Joseph is een jaar eerder gehuwd met Anna Maria Elisabeth van Aalten. Zij verblijven op dit moment te Ommerschans.

Op 8 april 1858, keurig 10 maanden na het sluiten van hun huwelijk, wordt in Groningen dochter Elisabeth Maria geboren. Anderhalf jaar later wordt het gezin ingeschreven te Ommerschans. Daar zal hun dochter op 4 september 1860 overlijden. Het overlijden wordt aangegeven door Cornelis Albertus van Rijn, opzichter in de ziekenzaal, en klompenmakersbaas Christoffel Antonie Geijs.

Een jaar na de dood van hun dochter werden Felix en Jacoba overgeplaatst naar het Tweede Gesticht te Veenhuizen. Daar schonk Jacoba op 31 oktober 1863 opnieuw het leven aan een dochter. Ze gaven ook dit meisje de namen Elizabeth Maria, de namen van grootmoeder Wildanger.

Het gezin zal dan nog bijna 7 jaar in Veenhuizen verblijven. Ze zitten daar wel "samen" met Felix' broer Joseph en zijn gezin, dat intussen 4 kinderen telt, allen geboren te Veenhuizen. Dat gezin krijgt haar ontslag op 30 april 1869. Felix krijgt met vrouw en kind ontslag op 6 mei 1870. Beide gezinnen keren terug naar Amsterdam, waar dan nog twee zussen en een broer in leven zijn. Die broer, Henricus Josephus Joannes Elsensohn (1811-1889), is de overgrootvader van toneelspeler en acteur Johan Elsensohn (1884-1966).

Felix Christiaan Elsensohn is 69 jaar oud als hij terug keert naar Amsterdam.  Op 29 april 1871 valt hij in de Staalstraat van een stoep en kneust een heup, waarop hij ruim drie weken in het binnengasthuis verblijft.

Op 13 december 1873 overlijdt hij in Harderwijk. Hij moet niet lang daarvoor verhuisd zijn naar deze stad, waar een broer van zijn echtgenote Jacoba Lange woont. Dochter Elizabeth Maria is dan 10 jaar oud.

De weduwe Elsensohn komt met haar dochter toch weer in Amsterdam terecht, waar ze niet in weelde geleefd hebben, gelet op de talloze adressen waar ze gewoond hebben. Op 8 september 1880 trouwt de 17-jarige Elizabeth Maria Elsensohn met de 30-jarige werkman Christiaan de Groot.

Zij krijgen samen 7 kinderen, waarvan er 5 jong overlijden. Hun leven is geen vetpot geweest, gelet op de talloze adressen waar de tijdens hun huwelijk gewoond hebben. Tussen 1890 en 1910 tel ik vlot 25 adressen, allemaal in die mooie, die fijne Jordaáaàan.

De vijf kinderen die volwassen worden trouwen allemaal en zorgen voor een talrijk nageslacht. In de week onderzoek die ik aan dit artikel spendeerde, vond ik er dankzij het prima stadasarchief Amsterdam royaal meer dan 100. Artiest Gordon Heuckeroth is er één van.

Jacoba Lange overleed in 1915, 87 jaar oud. Haar dochter Elizabeth Maria Elsensohn overleed in 1921. Zij werd slechts 57 jaar.

Lees ook: