28 december 1865 - de oudoom van Gerrit Rietveld
Het is van alle tijden: een buitenbeentje in de familie. Zo ook in de grote Utrechtse familie Rietveld. Vandaag overleed hij roemloos in Ommerschans: Jacobus Gijsbertus Rietveld, 46 jaar oud en stamhouder van de familie.
We beginnen dit verhaal in Utrecht op nieuwjaarsdag 1817. Met een middagtemperatuur van 8 graden was er van winter geen sprake. En een nationale feestdag was het ook al niet: de ambtenaren op het stadhuis van Utrecht waren gewoon present. Maar feest was het wel voor de 25-jarige schoenmaker Otto Fredrik Wilhelm Rietveld en zijn 21-jarige bruid, de naaister Louwiesa Bosch. Otto's moeder en Louwiesa's vader waren al overleden. Hun levende ouders woonden in beider geboorteplaats Utrecht.
Het huwelijk tussen de twee was geen moetje: hun eersteling, dochter Charlotta ELeonora Johanna kwam op 15 oktober 1817 in Utrecht ter wereld. Ook daarna was het huwelijk van het stel vruchtbaar: ze kregen samen elf kinderen, waarvan er "slechts" 2 jong zijn overleden. Zeven kinderen trouwden en kregen nageslacht. En zo lopen er vandaag de dag honderen nakomelingen van dit echtpaar rond. En daarbij zijn er ongetwijfeld de nodige die de familienaam Rietveld hoog houden, want zes van de zeven waren jongens.
Op 13 februari 1819 werd de stamhouder geboren. Hij kreeg de namen Jacobus Gijsbertus.
In de geboorteacte lezen we dat het gezin op dat moment "onderdelinden" woonde, de latere Nieuwegracht.
In 1838 wordt de benjamin in het gezin geboren. Maar een jaar eerder wordt er een ander kind in Utrecht geboren dat een rol in dit verhaal zal spelen. Op 13 juli 1837 doet de 65-jarige weduwe Hermsen-Geelkerken aangifte van de geboorte van haar kleinzoon Willem. Het is haar 24-jarige ongehuwde dochter Theodora die het kind heeft gebaard. Ze wonen buiten de Weerdpoort.
De relatie tussen deze geboorte en dit verhaal lezen we in de kantlijn van de akte.
Het is de stamhouder, Jacobus Gijsbertus Rietveld, die bij zijn huwelijk met Derres (Theodora) Harmsen in 1850 het kind erkend als het zijne.
Als Willem werkelijk zijn biologische zoon is, dan is hij 18 jaar oud geweest toen het kind geboren is. En dan is de vraag waarom het stel pas in 1850 -bijna 13 jaar later- is gehuwd.
Een mogelijke verklaring voor het late huwelijk zou kunnen liggen in de militaire dienst:
We zien dat hij in 1839 in actieve dienst is ingelijfd bij de 10e afdeling infanterie.
Opvallend in de huwelijksacte is verder dat er geen familieleden als getuigen optreden. We zien dat Jacobus net als zijn vader en zijn meeste broers schoenmaker is geworden. Het lijkt heel aannemelijk dat vader het vak aan zijn zoons heeft geleerd. En bij de huwelijken van drie jongere broers in 1846, 1848 en 1852 zijn wel steeds broers getuige. Maar niet hun oudste broer Jacobus. Is hij op dat moment al een buitenbeentje?
Jacobus Rietveld en Doortje Harmsen krijgen in hun huwelijk geen kinderen, hoewel dat gelet op hun leeftijden (31 en 35 jaar) niet geheel onmogelijk lijkt.
Pas 15 jaar laten komen we Jacobus weer tegen, als hij op 21 september 1865 wordt ingeschreven te Ommerschans.
Jacobus is opgezonden vanuit zijn woonplaats Utrecht. Vrijwel zeker is hij daar veroordeeld voor bedelarij.
Zijn verblijf te Ommerschans duurt slechts 3 maanden en één week. Op 28 december 1865 is hij overleden.
Thuis in Utrecht maakt Doortje het ook niet lang meer. Op 5 augustus 1866 is zij overleden.
Zoon Willem, die intussen ook het vak van schoenmaker heeft geleerd, trouwt ruim drie maanden later met Willemina Geurts uit Dodewaard.
Ook hun huwelijksacte verraadt niets van familiebanden met de grote familie Rietveld.
Het stel vestigt zich in Willemina's geboorteplaats, waar Willem als schoenmaker woont. Ze zullen er tot aan hun dood wonen. Het stel blijft kinderloos.
Intussen groeit de familie Rietveld in Utrecht. Zo trouwt in 1886 Johannes Cornelis Rietveld jr. Hij is opgeleid als meubelmaker.
We zien in de huwelijksacte dat de familie nog steeds hecht is: twee broers van bruidegom's vader treden op als getuige.
In dit gezin wordt op 24 juni 1888 zoon Gerrit Thomas Rietveld geboren.
Deze Gerrit Rietveld, of liever gezegd zijn ontwerpen, zullen deel uitmaken van het collectief erfgoed van Nederland.
Maar achterneef Willem Rietveld zal dat niet meemaken: in 1913 overlijdt hij in zijn woonplaats Dodewaard.
lees ook: