image/svg+xml

2 juli 1868 - hospitalisatie

Verhaal

2 juli 1868 - hospitalisatie

Plaatje bij verhaal: karel_van_riel.jpg

Het doel van de Maatschappij van Weldadigheid was prima: kansloze burgers verheffen door hen gestructureerd te heropvoeden. In de aanpak lag echter een risico besloten: hospitalisatie. Lees het verhaal over Karel van Riel.

 

 

In Wikipedia lees ik de volgende, strak geformuleerde, uitleg van het begrip hospitalisatie:

Onder hospitalisatie worden gedragsveranderingen verstaan bij patiënten/individuen die voor langere duur zijn opgenomen in een ziekenhuis of een tehuis zoals een bejaardentehuis. Het ontstaat als gevolg van een ziekmakende wisselwerking tussen een individu en zijn omgeving. Door aanpassing ontstaat een verlies van zelfstandigheid.

Mogelijke uitingen van hospitalisatie zijn een toename van passiviteit, afhankelijkheid en onderdanigheid. Ook kan er sprake zijn van een afname van het nemen van initiatieven, een afname van het relativeringsvermogen en een afname in uiterlijke verzorging. Verder kan er sprake zijn van het ontwikkelen van apathie en geestelijke afstomping. Emotionele vervlakking en het afwijzen van veranderingen behoren eveneens tot de symptomen. Voorts kan er sprake zijn van het verlies van gewoontes, individualiteit, interesse en sociale contacten. Deze symptomen komen in gradaties en afhankelijk van elkaar voor.

De kandidaat-voorbeelden van hospitalisatie zijn in de inschrijfregisters van de Maatschappij van Weldadigheid gemakkelijk te herkennen: ze komen herhaaldelijk voor en ze blijven, na ontslag, nooit lang op vrije voeten.

Een extreem voorbeeld van Hospitalisatie vond ik bij Karel van Riel, een Amsterdamse jongen, die op een leeftijd van 8 jaar naar de wezengestichten in Veenhuizen wordt gestuurd met het doel hem tot een zelfstandige Nederlander op te voeden. Lees hier over het resultaat.

We vinden zijn geboorteacte in Amsterdam, gedateerd 2 juli 1832. 

 

zoekakten.nl - familysearch.org - geboorten Amsterdam 1832

 


De acte op familysearch.org is zeer matig van kwaliteit, maar ik maak er uit op dat het hier om een vondeling gaat van ca 4 weken oud als hij op 29 juni wordt gevonden. Het lukt mij niet uit de acte op te maken of en zo ja in welk weeshuis Karel is geplaatst. Het is zeker niet het Aalmoezeniers weeshuis, want die inrichting werd in 1824 gedwongen haar kinderen naar de nieuwe gestichten in Veenhuizen te sturen, waarop het weeshuis haar deuren kon sluiten.

Veenhuizen

Maar ook Karel van Riel komt in Veenhuizen terecht, Op zijn "8e verjaardag", 1 juni 1840, wordt hij ingeschreven in het wezengesticht te Veenhuizen. Hij krijgt het hoofdelijk nummer 868, dat anderhalfjhaar daarvoor was vrijgekomen bij het ontslag van de wees Kornelia Schouten. Ik noem haar naam hier om te voorkomen dat ik in dit verhaal een beeld schep dat er van de wezen in Veenhuizen niets terecht is gekomen. Kornelia is in Amsterdam gehuwd, sticht een gezin en leidt een "normaal" leven.


 

alledrenten.nl - wezenregister Veenhuizen 1832

 


Net als in de bedelaarsgestichten, worden ook de wezenregisters van tijd tot tijd vernieuwd. Zo vinden we de uitschrijving van Karel van Riel in een volgend register. Daar zien we dat Karel op 27 maart 1868 is ontslagen. Dat moet een teken aan de wand zijn: succesvol opgevoede wezen verlaten het gesticht als ze ongeveer 21 jaar oud zijn (Kornelia hierboven als ze veertien jaar is, maar daar zit ongetwijfeld een verhaal achter). Karel echter heeft 28 jaar doorgebracht in het wezengesticht en is nu 36 jaar oud!

 

alledrenten.nl - wezenregister Veenhuizen 1850




Kennelijk heeft men in ernstige twijfel gestaan of Karel in staat zal zijn zich in de vrije maatschappij te handhaven. En die zorg blijkt terecht, want 3 maanden na zijn ontslag wordt hij te Leeuwarden veroordeeld tot opzending naar Veenhuizen wegens landloperij. En zo is hij vandaag, 2 juli 1868, voor de eerste maal als bedelaar-kolonist ingeschreven in de boekhouding.

 

bonmama.nl - NL-AsnDA_0137.01_652_0867 - inschrijfregister Ommerschans 1868

 


De genealogische kaart van Karel van Riel maakt duidelijk waarom ik dit verhaal aanvankelijk de werktitel "alleen op de wereld" had gegeven. Zijn ouders zijn niet bekend, hij is ongehuwd en heeft geen kinderen. Wel komt hij veelvuldig voor in de inschrijfregisters.

 

bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 106559 Karel van Riel

 


Ik heb de "carriere" van Karel van Riel tot 1887 hieronder samengevat. Ook daarna blijft hij een vaste bezoeker van de Rijkswerkinrichtingen, maar die registers zijn nog niet online te koppelen en moeilijk doorzoekbaar.

Maar de conclusie is duidelijk: Karel is nimmer langer dan 97 dagen "vrij man" geweest en rond 1880 had Karel na ontslag een duidelijke route: wandel naar Assen en laat je meteen weer oppakken!



In dit overzicht is het opmerkelijk dat Karel in 1885 van koers wijzigt en in zijn geboorte-stad Amsterdam terecht komt.

Hoe zijn levenspad er tussen 1887 en 1896 uit heeft gezien dat zal t.z.t. ongetwijfeld duidelijk worden. In elk geval verblijft hij op 30 mei 1896 te Veenhuizen, als hij daar wordt onderworpen aan de laatste mode: de signalementskaart-met-foto's.

Op de eerste bladzijde vallen me twee zaken op: Hij zou woonachtig zijn op het eiland Texel. Nu staan de bevolkingsregister van Texel keurig online bij het regionaal archief Alkmaar maar daar kom ik geen Karel van Riel tegen. Ten tweede staat er dat hij acht maal veroordeeld is wegens landloperij, laatstelijk te 's Gravenhage. Wij weten dat die 8 maal onjuist is en dat is opmerkelijk omdat in de boekhouding van de Rijkswerkinrichting zelf het aantal opnames is bijgehouden.

 

alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_3913 - signalementskaart 1896

 


Op het tweede blad zien we dat Karel zeer slechte ogen heeft. Wellicht het gevolg van zijn langdurige verblijf in Veenhuizen, waar ten gevolge van de slechte hygiënische omstandigheden heel veel kinderen leden aan oogziektes.

 

alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_3913  - signalementskaart 1896

 


En tenslotte het meest aansprekende blad, waarop zijn foto's en vingerafdrukken. Het slechte gezichtsvermogen is af te lezen van de foto.

 

alledrenten.nl - NL-AsnDA_0137.01_339_3913  - signalementskaart 1896

 


Hoe is het verder gegaan met Karel?

Wel, het lijkt er op dat hij meer mobiel wordt. Zo vinden we hem in 1903 in de gevangenis van 's Hertogenbosch. Op 7 februari is hij aangehouden op verdenking van landloperij. Aansluitend wordt hij veroordeeld tot 2 dagen hechtenis en 3 jaren Rijks Werk Inrichting. En zo heeft hij weer onderdak tot 1906.

 

Brabants Historisch Informatie Centrum - Gevangenis 's Hertogenbosch 1903

 


Ik concludeer vervolgens dat men niet karig is geweest met het toepassen van de opgelegde strafmaat: op 18 augustus 1906 wordt Karel ingeschreven in het bevolkingsregister van Amsterdam.

 

stadsarchief Amsterdam - bevolkingsregister overgenomen delen 1906

 


We zien dat hij woonachtig is op het adres Warmoesstraat 134-136 in het pand met de naam Metropol. Dat is zeer waarschijnlijk de slaapzaal van het Leger des Heils dat hier al enige decennia actief is met het opvangen van daklozen. Een formule die nu, meer dan een eeuw later, nog praktisch ongewijzigd door hen wordt uitgevoerd.
Verder zien we dat Karel op 19 december 1906 is afgeschreven met bestemming "Gest 7/98"

stadsarchief Amsterdam - slaapzaal Metropool aan de Warmoesstraat

 

ouders wel bekend!

Door middel van  de jaartafels op de overlijdens van Amsterdam op familysearch.org vond ik het overlijden van Karel van Riel in 1908. En wat schets mijn verbazing: hier staan wel degelijk de namen van zijn ouders!

 

familysearch.org - overlijdens Amsterdam 1908

 


Daarop ben ik nagegaan of ik iets over deze ouders kan vinden en ja hoor: dit stel heeft bestaan en het is aannemelijk dat zij de ouders van Karel zijn.

Matthijs van Riel en Catharina Maria Hakke trouwen te Amsterdam op 7 maart 1821.

 

wiewaswie.nl - Noordhollands archief - huwelijken Amsterdam 1821

 


In WieWasWie heb ik naast Karel vier oudere kinderen gevonden, die alle gehuwd zijn. Deze zijn te vinden op de genealogische kaart van Matthijs van Riel.

 

bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 111054 Matthijs van Riel

 


Door middel van de huwelijksbijlagen bij de huwelijken van deze kinderen vond ik de overlijdens van Karel's ouders.

Vader Matthijs van Riel overlijdt op 17 mei 1834, dus twee jaar na de geboorte van Karel. Hij overlijdt in het binnengasthuis, in 1834 het enige ziekenhuis van Amsterdam.


zoekakten.nl - familysearch.org - overlijdens Amsterdam 1834

 


Karel's moeder overlijdt 10 jaar later, in 1844. Haar zoon Karel zit dan al vier jaar in Veenhuizen.

 

zoekakten.nl - familysearch.org - overlijdens Amsterdam 1844

 


Dit roept bij mij de vraag op of er meer kinderen uit het gezin van Riel in Veenhuizen zijn geplaatst. En ja hoor, zus Maria (1829) is 11 maanden na het overlijden van haar moeder te Veenhuizen geplaatst. Ze is daar 5 jaar gebleven. Maar zou zijzelf er enig idee van hebben gehad dat haar broertje Karel aan de andere kant van het hek rond liep?

 

alledrenten.nl - wezenregister Veenhuizen 1845



Dat het leven van Karel niet van een leien dakje liep, is duidelijk. Maar ook met Maria kwam het niet goed. Weliswaar trouwde ze in 1864 met bakkersknecht Jan Wisdom, maar in 1870 overleed ze in huize Meerenberg te Bloemendaal, het provinciaal krankzinnigengesticht voor Noord Holland. Eind helaas niet goed...

 

lees ook:

 

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Rijkswerkinrichting, Signalementskaart
Periode:1868-1920
Locatie:Overijssel
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

hallo Helmuth, ik heb je via de mail al op de hoogte gesteld waar ik ben met Harm, maar kom net zoekende door de losse scans Karel van Riel wederom tegen 20 augustus 1890 tot 20 augustus 1893 wegens : je raad het al, bedelarij te Heerenveen te vinden op alle drenten overige scans 03701 503 bladzijde 4...
Algemeen door tineke mulder op 08 Jun 2019 om 12:39:07

Hallo helmuth in mijn zoektocht naar een ver familielid genaamd Harm Scheeroren/ Scheerhoorn doorzoek ik ook de scans van alledrenten die nog niet online zijn... ook maakte ik een uitstapje naar alle friezen en warempel ik kom bij een vonnis in heerenveen de naam Harm scheerhoorn tegen volgnummer 4029 https://allefriezen.nl/zoeken/persons?ss=%7B%22q%22:%22scheerhoorn%20harm%22%7D en wat zie ik bij volgnummer 430 staat karel van riel waar je hierboven een heel mooi verhaal hebt geschreven.. en ik denk dat het ook jou karel van riel is. het laatste wat je schrijft is dat hij ontslagen is op 11 juni in veenhuizen. hahah op 31 juni is er alweer een vonnis 12 dagen hechtenis en vervolgens weer 3 jaar opzending. helaas loop ik op dit moment vast en kan niet vinden wanneer Harm is overgebracht naar veenhuizen/ommerschans.. maar ga het zeker en vast vinden... ik hoop dat je hierboven genoemde je een stapje verder helpt. vriendelijke groet, Tineke
Algemeen door tineke mulder op 13 May 2019 om 22:02:38

Hallo Tineke, Die Harm Scheeroren mag er ook zijn! Ik heb hem aan de database toegevoegd, zie http://www.bonmama.nl/gda.php?hbsn=119673. Ik heb zijn eerste inschrijving in Veenhuizen op 15 maart 1877 gevonden en zijn laatste: hij hoort bij de 5.200 verpleegden met een signalementskaart. Bij die laatste (5e) inschrijving vertelt hij dat zijn (derde) vrouw in Amsterdam is overleden en dus wordt bij zijn overlijden in 1898 geregistreerd dat hij weduwnaar is. De overlijdensacte moet een jaar later worden gecorrigeerd, als zijn vrouw in Amsterdam springlevend hertrouwt...
Algemeen door Helmuth Rijnhart op 14 May 2019 om 15:39:46

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.