image/svg+xml

1 augustus 1861 - Huwelijksreis naar Ommerschans

Verhaal

1 augustus 1861 - Huwelijksreis naar Ommerschans

Plaatje bij verhaal: just_married.jpg

Stamt Albert Verlinde af van draaideur criminelen? Het had de aankondiging kunnen zijn van het programma RTL Boulevard in de tijd dat Albert dit programma presenteerde. Mij leek een andere kop vriendelijker -in relatie tot Albert's betovergrootmoeder Hendrina van Vlokhoven- Huwelijksreis naar Ommerschans. Op 1 augustus 1861 trouwde zij in Deventer met Willem Karel Stuiver. Ze kenden elkaar van Ommerschans, werden daar tegelijk ontslagen, trouwden snel en waren een maand later gezellig terug op de Schans. En dat is nog maar het begin... Als er één BN-er in aanmerking komt voor het ambassadeurschap van Ommerschans, dan is dat voor mij Albert Verlinde!

 

links.jpg


In het seizoen 2017 van Verborgen Verleden maakten we op 1 april kennis met een aantal voorouders van Albert Verlinde. In het fraaie Brabants Historisch Informatie Centrum werd Albert voorgesteld aan zijn betovergrootmoeder Hendrina van Vlokhoven. Zij had een kleine misstap begaan waarvoor ze -via de strafgevangenis- in Ommerschans terecht kwam. Het BHIC loopt in Nederland voor in het online toegankelijk maken van rechtbank- en gevangenis archieven en zodoende zijn deze gegevens gemakkelijk te vinden. Kijk op hun website maar eens onder persoonsnaam Vlokhoven, Hendrina en je hebt bingo: een rechtzaak die diende op 17 februari 1887 en waarin Hendrina en haar zoon Wilhelmus Karel Stuiver beiden veroordeeld zijn, zij wegens wederspannigheid en hij wegens wederspannigheid met lichamelijk letsel. Beide hebben geen lager onderwijs genoten en beide zijn de schrijfkunst niet machtig. Zij krijgt drie dagen cel, hij veertien. En beide gedragen zich goed in de gevangenis. In shownieuws vocabulaire: Ze zijn op hun best achter de tralies.

In de uitzending zien we vervolgens dat Albert Verlinde laconiek naar Veenhuizen rijdt om daar bij het tweede gesticht te worden geïnformeerd door Wil Schackmann. Voor de tv-opnames een prima locatie natuurlijk, maar in de historische context aanvechtbaar: Van de netto 40 jaren die Albert's betovergrootouders binnen de muren van de bedelaarsgestichten hebben doorgebracht, zaten ze 27 jaar in de Ommerschans en slechts 13 in Veenhuizen. En van de 12 keer dat ze opgezonden zijn, zaten ze slechts 3 maal in Veenhuizen...

Overigens: de betovergrootvader van Albert Verlinde is niet de hierboven genoemde Willem Karel Stuiver, maar een zekere Willem van den Hoorn. Dat zat zo...

Willem van den Hoorn is geboren in 1819 in het Utrechtse Kamerik Mijzijde, tegenwoordig gemeente Woerden. Hij was het 7e kind in een gezin van 8 kinderen. Zijn vader was dagloner en zijn moeder overleed toen Willem 7 jaar oud was. Zijn vader hertouwde vier jaar later, in 1831, en hij overleed in 1836, Willem was 16 jaar. Waarschijnlijk is het daar fout gegaan. Waar zijn oudere broers trouwden en een gezin stichtten, kwam Willem aan het zwerven en in 1848 werd hij voor de eerste maal door de rechtbank in Zutphen opgezonden naar Ommerschans. Hij werd ingeschreven onder Hoofdelijk Nummer 5262.

 

NL-AsnDA-0137.01-436 Inschrijfregister Ommerschans


Volgens goed gebruik doet een jonge man die voor de eerste keer in de Ommerschans wordt geplaatst een snelle desertiepoging. Weg hier! Willem vertrok op 16 mei 1848 en was 25 juli 1848 terug. Hij heeft ongetwijfeld een pak slaag gekregen en is een aantal dagen in de boeien gezet. En dat hielp. Hij zat 8 maal in de Schans en is nooit meer gedeserteerd.

In 1856 maakt hij in Veenhuizen kennis met Antoinette Bruining uit Amsterdam. Op 22 april 1859 worden ze samen ontslagen en op 4 juni 1862 worden ze samen ingeschreven in het bevolkingsregister van Amsterdam. Met potlood wordt in de kolom Burgerlijke Staat de H van gehuwd gezet, maar vrijwel zeker zijn ze dat nimmer geweest.

stadsarchief Amsterdam - bevolkingsregister 1862


In het register zien we dat Antoinette op 6 januari 1867 overleden is. Als je niet beter weet dan denk je dat ze samen 5 jaar in de hoofdstad hebben gewoond. Maar de waarheid is weerbarstiger, al op 30 juni 1862 wordt het stel ingeschreven te Ommerschans. Ze zijn opgezonden vanuit Zwolle, waar ze zich waarschijnlijk vrijwillig hebben laten oppakken.

Als Antoinette op 14 april 1866 bevalt van een zoon, is Willem waarschijnlijk de vader. Maar omdat ze niet gehuwd is krijgt het kind in de burgerlijke stand geen vader. Op 7 juli 1866 overlijdt het kind en op 23 juli 1866 krijgen Willem en Antoinette ontslag. Waarschijnlijk is het stel daarna terug naar Amsterdam gegaan, waar Antoinette op 6 januari 1867 is overleden.

familysearch.org - overlijdens Amsterdam 1867


Uit de akte kunnen we concluderen dat ze is overleden in het buitengasthuis aan de Overtoom. DIt is het voormalige pesthuis van Amsterdam, dat in 1867 in gebruik is als krankzinnigengesticht. Geen happy end dus, temeer daar Willem haar in haar laatste maanden niet heeft bijgestaan: op 26 oktober 1866 is hij al weer ingeschreven te Ommerschans op basis van een veroordeling in Utrecht.

Op zijn genealogische kaart is Willem's carriere binnen de Kolonien eenvoudig te volgen:

HBSN 98184 Willem van den Hoorn
bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 98184 Willem van den Hoorn

 

Samengevat ziet zijn carrierre er als volgt uit:



We zien dat hij door rechtbanken uit het gehele land naar Ommerschans werd gezonden. De laatste maal -in 1873- vanuit 's Hertogenbosch. Dat moeten we online in het HBIC kunnen vinden. En ja hoor, in een paar klikken staat deze zaak op het scherm:

Brabants Historische Informatie Centrum - Criminele Vonnissen

 

Hendrina van Vlokhoven


We schrijven 1859. Willem is op 30 mei voor de 4e keer ingeschreven in Ommerschans nog maar vier weken geleden is hij in Veenhuizen ontslagen. En waarschijnlijk heeft ontslag voor Willem dezelfde negatieve klank die het woord voor ons ook heeft: Weg brood, bad en bed. Ze weten het al lang: wil je terug naar de kolonie dan ga je naar Zwolle en dan hou je daar je hand op als er een veldwachter in de buurt is. Zo geregeld.

Het is bijna 5 jaar geleden dat hij in Ommerschans was. Toen hij daar voor de derde keer was binnen gebracht hadden ze hem na drie weken doorgezonden naar Veenhuizen, waar hij vijf jaar zat. HIj kwam veel bekende gezichten tegen, zowel onder het personeel als onder de kolonisten. Maar ook veel nieuwe, zoals het gezicht van Willem Karel Stuiver, ook 40 jaar, maar voor de eerste keer opgebracht, een week eerder dan hem.

Wekelijks kwamen er nieuwe bewoners binnen in de Schans en dat was een belangrijk deel van de "talk of the town". Zo viel midden juni het oog van beide mannen op een jonge vrouw -19 jaar- die ze niet eerder hadden gezien. Hendrina van Vlokhoven. Willem van den Hoorn had in de hiërarchie van de Schans de oudste rechten, maar 11 jaar kolonie hadden de sporen nagelaten. Willem Karel Stuiver was nog lekker onaangepast en hij veroverde Hendrina. Was het liefde of macht? We zullen het nooit weten. Feit is dat beiden na twee jaar, op 15 juni 1861, werden ontslagen uit de Schans. En 6 weken later trouwden ze in de geboorteplaats van Willem Karel: Deventer.

wiewaswie.nl - familysearch.org - huwelijken Deventer 1861


Het meest opvallende aan deze acte is wat mij betreft dat Hendrina van Vlokhoven netjes ondertekent. En dat terwijl we in het archief van de gevangenis van 's Hertogenbosch in 1887 lezen dat Hendrina niet kon schrijven. Kennelijk kun je schrijven ook afleren!

Zo, getrouwd, en wat nu? Onderdak en werk zoeken en een gezin stichten. Het plan daarvoor is snel gemaakt. Samen naar Arnhem, je hand ophouden op een plaats en tijdstip waar dat niet wordt gedoogd en op 5 september samen terug in de Ommerschans. Lange neus naar Willem van den Hoorn!

Na 14 dagen Ommerschans werden ze overgebracht naar Veenhuizen, waar ze drie en een half jaar bleven. 

 

In Veenhuizen werd ook hun eerste zoon geboren.

 

NL-AsnDA-0165-016-1864 Geboorteregister Norg


Op 30 maart 1865 stond het jonge gezin op straat, buiten de poort van het derde gesticht te Veenhuizen. Tijd voor familiebezoek in Deventer. En toen dat verveelde was een afspraak op de rechtbank te Deventer snel geregeld. op 23 augustus werden ze regelrecht terug naar Veenhuizen gestuurd, waar nog twee zoons werden geboren en waar ze het andermaal drie en een half jaar wisten te rekken. Hun beider laatste ontslag in de koloniën vond plaats op 10 maart 1869. Daarna reisden ze naar Hendrina's geboortegrond. Een lang geluk was hen daar niet beschoren, want Willem Karel overleed daar vier maanden later, op 15 juli 1869.

Wie het laatst lacht

In de tussenliggende jaren had Willem van den Hoorn niet droog gestaan.

 

familysearch.org - overlijdens Amsterdam 1867

 


Intussen zat Willem van den Hoorn voor de zesde maal in Ommerschans. En daarop volgde een logische zevende maal. Telkens als hij de Schans werd uitgezet, vond ie wel weer een rechter die hem "naar huis" wilde sturen. Na zijn zevende beurt, december 1872, trok hij naar 's Hertogenbosch. Daar werd hij in januari 1873 voor de 8e maal veroordeeld. Mogelijk heeft hij in die zeven weken "verlof" Hendrina van Vlokhoven weer ontmoet. Hendrina was in april 1872 bevallen van een buitenechtelijke zoon en haar omstandigheden zullen niet florissant geweest zijn: alleenstaande moeder met 4 kinderen. Toen Willem op 1 februari 1875 voor de 8e keer werd ontslagen trok hij opnieuw naar 's Hertogenbosch. Hij vond daar Hendrina nog steeds ongehuwd en ze besloten te trouwen.

Brabants Historisch Informatie Centrum - Huwelijk 's Hertogenbosch 1876 no 78

 

Bijzonder is dat Willem bij dit huwelijk het kind erkend dat Hendrina in 1872 heeft gekregen. Echter, in de 9 maanden voorafgaand aan de geboorte zat Willem veilig opgeborgen in de Ommerschans en ik ben nimmer iets tegen gekomen over weekend verlof.

We zien overigens dat Hendrina het schrijven inmiddels verleert heeft.

Wat nog wel prima lukt, is kindertjes maken. Waarschijnlijk is ze al zwanger bij de huwelijksvoltrekking, want 7 maanden en 1 week later wordt hun zoon Henricus geboren. Daarna volgen er nog drie, waaronder dochter Gerarda Elisabeth Maria, de overgrootmoeder van Albert Verlinde.

Het huwelijk geeft Willem kennelijk dezelfde geborgenheid als de Ommerschans. Daar zien ze hem niet terug en als Willem op 1 september 1896 overlijdt, is de Ommerschans al lang verlaten. Hendrina -20 jaar jonger- overlijdt tenslotte in 1914. Hun genen komen we nog regelmatig tegen...

te mooi om waar te zijn


Tenslotte nog een uitsmijter van het kaliber: te mooi om waar te zijn:
Tijdens haar laatste verblijf in Veenhuizen draagt Hendrina van Vlokhoven het hoofdelijk nummer 2423. Ze wordt 10 maart 1869 ontslagen. BIjna 21 maanden later, op 6 december 1870, begint Willem van den Hoorn aan zijn 7e verblijf in de Kolonien. Hij krijgt dan Hoofdelijk Nummer.... 2423, dat al die tijd ongebruikt is gebleven. Zo staat het stel in het inschrijfregister van de Maatschappij al onder elkaar, lang voordat ze een stel zijn. Zoiets verzin je niet...

 

NL-AsnDA-0137.01-450 Inschrijfregister Ommerschans

 

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Maatschappij van Weldadigheid
Personen:Albert Verlinde
Periode:1820-1900
Locatie:Overijssel, NL, Vinkenbuurt, Balkerweg 76
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.