|
vind je weg in Ommerschans
Inleiding 130 jaar geleden is de bedelaarskolonie Ommerschans gesloten en in de jaren daarna is het gesticht en het gros van de gebouwen er om heen afgebroken, waarna de natuur langzaam bezit nam van het terrein. Wat restte, waren vooral gruwelverhalen over hoe het er aan toe ging op de Schans. Verhalen over honger, moord- en doodslag, enorme sterfte en massagraven. De bouwstenen van de werkelijke geschiedenis bleven wonderwel gespaard. De archieven van de Maatschappij van Weldadigheid en haar opvolger: de Rijksgestichten kwamen uiteindelijk in het Drents Archief terecht. Ceci...
|
Toegang tot historische bronnen bedelaarskolonie Ommerschans
De Bronnen geboortes (burgerlijke stand) overlijdens (burgerlijke stand) inschrijfregisters bedelaars Ommerschans en Veenhuizen inschrijfregisters strafkolonisten Ommerschans en Veenhuizen notulen raad van tucht post van weldadigheid kranten artikelen Een niet te onderschatten bron is de Burgerlijke Stand . De gemeente Ommen, in 1811 voortgekomen uit het schoutambt Ommen en Den Ham, is eind 1818 opgesplitst in drie gemeenten: Stad Ommen, Ambt Ommen en Avereest. De schans zelf ligt binnen de gemeente Stad Ommen. De landbouwkolonie rond de Schans ligt gedeeltelijk ook b...
|
Het spook van Ommerschans
Dat het sociaal experiment van Johannes van den Bosch en zijn Maatschappij van Weldadigheid kritisch zou worden gevolgd in de samenleving, was onontkoombaar. Daarvoor was de aanpak te vernieuwend en te groot. 1823: van Lennep en van Hogendorp In de zomer van 1823 maken twee Leidse studievrienden, de 21-jarige Jacob van Lennep (1802-1868) en de 25-jarige Dirk van Hogendorp (1797-1845), een voetreis door Nederland. Zij houden beiden een dagboek bij. Het dagboek van van Lennep is 120 jaar later, in 1942, gepubliceerd. In alle verhalen die daarna over Ommersc...
|
Het gezicht van Ommerschans
In 1890 zijn de verpleegden van de Rijkswerkinrichting Ommerschans overgebracht naar Veenhuizen, waarna de inrichting gesloten is. Zes jaar later is men in Veenhuizen begonnen om signalementskaarten te maken van alle verpleegden. Deze kaarten bevatten uitgebreide informatie van elke verpleegde, inclusief twee foto's. In 1902 is men gestopt met deze aanpak, maar in de tussenliggende periode zijn bijna 5.600 verpleegden op deze wijze geregistreerd. Die kaarten zijn bewaard in het Drents Archief. Ik vroeg me af of er verpleegden tussen zitten die ook op Ommerschans hebben verbleven. Zon...
|
|
Verhalen
Verhalen uit de geschiedenis van de bedelaarskolonie Ommerschans en haar bewoners, met koppelingen naar de bronnen waaruit de verhalen zijn opgebouwd. Deze verhalen vormen samen het grote verhaal over de bedelaarskolonie, later rijkswerkinrichting.
|
27 februari 1842 - waarvan geen akte
Ik kwam Christina van Dalfsen tegen in de geboorte acte van kolonistendochter Jacoba Helena Leemeijer van 22 februari 1855. Hier zien we dat de 54-jarige Christina van Dalfsen als aangever optreedt. Zij geeft als beroep op: vroedvrouw. Ze wordt vergezeld door de even oude gestichtsveldwachter George Frölig . bonmama.nl - familysearch.org - geboortes Stad Ommen 1855 Ik dacht: Goh, was er een vroedvrouw op de Ommerschans? Zou het een koloniste zijn? Met enig zoekwerk in de inschrijvingsregisters vindt ik haar in het register deel S op 17 januari 1850. Hier heet ze Christ...
|
het zwaard van Ommerschans
Een bronzen zwaard. Niet geschikt om mee te vechten, maar van een prachtig ontwerp en met groot vakmanschap vervaardigd. Er zijn er inmiddels zes gevonden: twee in het Verenigd Koninkrijk, twee in Frankrijk en twee in Nederland. Ze zijn allemaal verschillend in formaat en ook het ontwerp verschilt iets, maar iedereen herkent de hand van dezelfde meester in deze zwaarden. Het zwaard van Ommerschans is zeker niet het lelijke eendje van de groep. Het valt op door z'n formaat en door de goede staat waarin het zich na ca 3500 jaar bevindt. Op 20 december 2017 mocht ik deel uitmaken van een d...
|
Verborgen Verleden
In de TV Serie Verborgen Verleden worden stukken familiegeschiedenis van Bekende Nederlanders voor het voetlicht gebracht. Soms komen daar de Koloniën van Weldadigheid in voor, maar veel vaker blijft die geschiedenis buiten beeld. Dat zetten we op deze thema pagina recht!
|
|
6 januari 1879 - Zaaien en oogsten
Mijn eerste klus in het archief van de gemeente Avereest, in 1987, was het toegankelijk maken van de 5.200 bouwvergunningen over de periode 1903-1960. Bij het ordenen van die aanvragen en het doornemen van tekeningen sprong er één naam steevast uit: Karel Adrianus Hakkert . Lange tijd was hij de gemeentelijk bouwkundige die elke aanvraag voorzag van een advies. En tegelijkertijd was hij architect en aannemer. In Dedemsvaart zijn tientallen woningen en gebouwen te vinden die de signatuur van Hakkert dragen. Eén van de fraaiste voorbeelden kwam helaas vroegtijdig ond...
|
Jennifer Hoffman
Een uitzending om in te lijsten! Verborgen verleden van 24 april 2020 over de voorouders van actrice Jennifer Hoffman. De gehele uitzending geeft Jennifer je overtuigend het gevoel van een meisje in de snoepwinkel. Ze is verbaasd en blij met elk nieuw feit dat boven water komt. Als haar vader haar het prachtige familie-album van de voorvaderen Hoffman laat zien, krijg je werkelijk de indruk dat hij dat album bijna 40 jaar voor haar verborgen heeft gehouden. Zorgvuldig bewaard voor de opnames van dit programma. Het is heel begrijpelijk dat in het eerste deel van de uitzending royaa...
|
12 januari 1819 - De conceptie van de kolonie Ommerschans
Willem Jan van Dedem tot den Berg (Zwolle 1776) groeide op op huize "Den Berg" bij Dalfsen. Hij studeerde rechten en ging in 1802 als advocaat aan de slag. In dat jaar touwde hij met Judith van Marle , dochter van Gerrit Willem van Marle , voormalig burgemeester van Zwolle, die drie jaar eerder was overleden in de nasleep van de Bataafsche Revolutie. Beide families, van Dedem en van Marle, hadden veel aandelen in de Marken ten oosten van Nieuwleusen: gemeenschappelijke gronden die ooit toebehoorden aan de boeren die er woonden, maar die hun aandelen van lieverlee hadden verzilverd bij een...
|
Herman Brood
In de lijst van meest voorkomende familienamen staat de naam Bakker op een zesde plaats. Dat is niet vreemd in de wetenschap dat brood sedert millennia een belangrijk bestanddeel van ons voedsel is. Sinds kort concludeer ik dat de familinaam Brood dezelfde oorsprong heeft: Herman Brood had net zo goed Herman Bakker kunnen heten. Want 5 generaties en verder terug waren zijn voorvaderen Brood allemaal bakker. De stamreeks van Herman gaat terug naar Jan Antonisz Brood (1734-1797), broodbakker te West Zaan, die in 1765 trouwde met Marijtje Valentein. Zoon Anthonij (1766-1829) en kleinzoon Ad...
|
|
Rene Froger
René Froger was op 27 augustus 2018 de hoofdpersoon in Verborgen Verleden. In de uitzending werd met geen woord gerept over de roots van René in de Koloniën van Weldadigheid. Tijdens de uitzending vond ik zelf wel twee "oudooms" die te gast in Ommerschans zijn geweest. En op de website die het Centraal Bureau voor de Genealogie tegenwoordig bij elke uitzending maakt, bleek dat ook René's oud-betovergrootvader Dirk Froger een jaar lang met zijn gezin in Frederiksoord heeft gewoond. Bij de redactie van Verborgen Verleden zijn ze er -denk ik- wel een beetje klaar...
|
Theo Maassen
Op 3 april 2020 kwam het verborgen verleden van cabaretier Theo Maassen in beeld. We zien dat Theo eerst informatie krijgt over zijn biologische opa van moederszijde Dirk van Delft. Vervolgens verschuift het beeld naar zijn overgrootvader Peter Jacobus Hubert van den Munckhof , die krankzinnig was verklaard. Tenslotte wordt uitgebreid aandacht besteedt aan zijn grootvader, KNIL-militair Willy Maassen . Willy Maassen is in 1905 in Venlo geboren. ZIjn vader Theo Maassen (1884-1959) was spoorwegarbeider, later magazijnmeester. Diens vader, ook Theo Maassen (1852-1908) was dagloner. Hij was ...
|
19 januari 1832 - Memories
Cornelis Witzier werd geboren te Leerdam op 8 november 1818. wiewaswie.nl - zoekakten.nl - familysearch.org - geboortes Leerdam 1818 Hij is een buitenechtelijk kind van de 26-jarige Eeltje Witzier . Eeltje is een dochter van Cornelis Witzier en Maijke van der Haven , die tussen 1786 en 1794 tenminste vier dochters kregen. Eeltje's oudere zuster Maria is gehuwd met de zakkendrager Nicolaas Ebbendorp , die aangever van de geboorte van zijn oomzegger is in bovenstaande acte. Eeltje en haar zusters verloren hun moeder in 1801. Ze werd begraven in de kerk va...
|
27 januari 1841 - Schuldig aan het verwaarlozen van zijn klompen
We lezen de notulen van de Raad van Tucht van Ommerschans, vandaag bijeen. NL-AsnDA_0186_1623_322 Raad van Tucht Ommerschans 1841 Ten tweeden verschijnt voor den Raad Johan Joachim Berner No 2505 schuldig aan het verwaarlozen van zijn klompen, doordien hij dezelve uit baldadigheid stuk slaat of gooit als mede wegens brutaliteit jegens zijn zaalopziener. Naar ondervraging geeft hij te kennen dat de klompen van slegt hout gemaakt worden en meer andere praatjes. En dat het hem ook weinig kan verscheelen hoe het gaat . Men laat hem aftreeden. Gezien Art. 9 luidende als volgt: Alle...
|
|
30 januari 1825 - Over de grenzen gebragt
Het etablissement voor Bedelaars te Ommerschans is in de zomer van 1822 gebouwd. Op 8 september worden de eerste bedelaar-kolonisten ingeschreven. Het gebouw is dan nog niet opgeleverd. Nicolaas Wessels is op 25 juli 1823 ingeschreven onder Hoofdelijk Nummer 930. Hij komt met een transport van 82 bedelaars uit het werkhuis te Hoorn. Volgens het inschrijvingsregister moet hij in 1795 geboren zijn in een plaats met de naam Offenwal. NL-AsnDA_0137.01_422_0233 Inschrijvingsregister Ommerschans 1823 Ik heb tot nu toe geen aanwijzing gevonden waar Offenwal kan lig...
|
2 februari 1780 - De geboorte van de Stichter
In de database van Rijksmonumenten vinden we onder nummer 21970 een Statige boerenbehuizing in Herwijnen. Het adres is Waaldijk 189. rijksmonument 21970, Waaldijk 189 Herwijnen, geboortehuis van Johannes van den Bosch In deze woning, die in de 18e en 19e eeuw de toepasselijke naam Dijkzigt draagt, woont dokter Johannes van den Bosch , de heel- en vroedmeester van Herwijnen. Hij is 53 jaar en drie jaar geleden is hij -na een vermoedelijk kinderloos eerste huwelijk- voor de tweede maal gehuwd met de 27-jarige Adriana Poningh . Van den Bosch heeft als vr...
|
5 februari 1841 - Drie dagen opsluiting zonder meer
De zaterdag is nog steeds de favoriete vergaderdag voor de Raad van Tucht te Ommerschans. NL-AsnDA_0186_1623_0324 Raad van Tucht Ommerschans 5 februari 1841 Extract uit het Register der Notulen van het verhandelde in den Raad van Tucht te Ommerschans. Zitting van Zaturdag den 5e Februarij 1841. Alle de Leden zijn tegenwoordig, de President opend de Vergadering. Wordt voor den zelven gebragt de kolonist Simon Talkens No 1551, schuldig aan het mede nemen van gereedschappen uit de timmerloots, buiten voor kennis van den Opziener. den Schuldigen geeft te kennen dat hij ee...
|
7 februari 1887 - Het overlijden van Cornelia de Hetri
Op alledrenten.nl zien we in de kolonistendatabase dat Jacob Vertraugoth Harloff , geboren op 5 mei 1797 en afkomstig uit Den Haag, op 12 juni 1820 bij engagement is geplaats als wijkmeester in de vrije Kolonie III, Willemsoord. Bij engagement betekent dat hij niet door een armenbestuur als kolonist naar de kolonie gestuurd is, maar dat hij als beambte is aangenomen. Zijn grootouders Harloff komen vermoedelijk uit Rusland en zijn ouders zijn geboren in Oels, Selesie (tegenwoordig Polen). Op 28 december 1820 treedt hij te Steenwijkerwold, de gemeente waarbinnen Willemsoord ligt, in het huw...
|
|
15 februari 1888 - De dood van de apotheker
Tussen Renesse en Serooskerke op Schouwen-Duivenland ligt de plaats Noordwelle. Hier stond in 1832 de wieg van Leendert Bolle de Bruijne . Toen ik de grafsteen van deze Rijksapotheker op de begraafplaats van Ommerschans had ontcijferd, zocht ik op internet op de familienaam Bolle de Bruijne: dat klinkt toch behoorlijk adelijk. Maar helaas, geen hits. Wat blijkt: Bolle is Leendert's tweede voornaam. Ik vond tot nu toe zes kinderen in het gezin van de landbouwers Willem Stoffelse de Bruijne en Lena Kosten . De eerste zoon was ook een Leendert Bolle, die jong overleed. Twee broers...
|
21 februari 1826 - Van een goed en eerlijk bestaan, handel en wandel
De Permanente Commissie krijgt regelmatig verzoeken van Nederlanders die graag een plaats willen hebben in een van de vrije koloniën van Weldadigheid. Zelden is de aanvraag zo compleet als die van Hermanus Haverkate uit Haxbergen. De tukker wil met zijn gezin naar Frederiksoord. alledrenten.nl - NL-AsnDA_0186_55_0164 Post van Weldadigheid 1820 Aan de Permanente Commissie van Weldadigheid, residerende in s'Gravenhage. De ondergetekende Hermannus Haverkate van Beroep klompenmaker en landbouwer, in de gemeente Haxbergen kanton Goor, arrondisst Almelo provincie O...
|
26 februari 1842 - Twee gulden boete voor vloeken en tieren in de zakkenweverij
De jute zakken van Ommerschans gaan de hele wereld over. Ze worden bijvoorbeeld verscheept naar Nederlands Indie om gevuld met koffiebonen en andere landbouwprodukten terug naar Nederland of naar andere landen te worden gestuurd. Ze worden vervaardigd in de weverij op de binnenplaats van het bedelaarsgesticht en inmiddels staan de weefgetouwen ook al op de zolders van het gesticht. Dankzij de notulen van de Raad van Tucht weten we dat er in de weverij niet alleen bedelaar-kolonisten te werk worden gesteld. Ook de opgroeiende zoons van de beambten op de Schans leren er werken. Maar van d...
|
1 maart 1826 - Langs de Oude Looijersstraat
Op 10 januari 1826 zijn ze ingeschreven op de Schans, amper 7 weken geleden dus. De 21-jarige Nicolaas Jansen , de 52-jarige koopman Mozes Hartog Cohen , de 34-jarige Sara Smit met haar zoon Johannes (12) en dochter Betje (2) die volgens de inschrijving verschillende vaders hebben, en de 26-jarige Christina de Jong . Een bont gezelschap, ingezonden door " de regeering der stad Zutphen ". bonmama.nl - alledrenten.nl - inschrijvingsregister - NL-AsnDA_0137.01_424_0032 - inschrijvingsregister Ommerschans 1826 Voor wie mocht denken dat tweehonderd jaar geleden alleen zeel...
|
