|
Website Ommerschans heeft 4e plaats in publieksprijs Geschiedenis Online Prijs 2019
De website van de vereniging Ommerschans op het cultuur-historisch platform Mijn Stad Mijn Dorp heeft een fraaie vierde plaats behaald in de publiekspijs van de Geschiedenis Online Prijs 2019 . Iedere twee jaar wordt de Geschiedenis Online Prijs uitgereikt door de Koninklijke Bibliotheek (KB) en DE REE archiefsystemen.
Deze twee partners willen het gebruik van internet voor de geschiedbeoefening aanmoedigen en goede ideeën belonen voor websites, apps en andere digitale toepassingen op het gebied van geschiedenis. De Geschiedenis Online Prijs kent twee prijzen: een juryprijs en een pub... Nieuwsbericht Website Ommerschans heeft 4e plaats in publieksprijs Geschiedenis Online Prijs 2019 |
Toegang tot historische bronnen bedelaarskolonie Ommerschans
De Bronnen geboortes (burgerlijke stand) overlijdens (burgerlijke stand) inschrijfregisters bedelaars Ommerschans en Veenhuizen inschrijfregisters strafkolonisten Ommerschans en Veenhuizen notulen raad van tucht post van weldadigheid kranten artikelen Een niet te onderschatten bron is de Burgerlijke Stand .
De gemeente Ommen, in 1811 voortgekomen uit het schoutambt Ommen en Den Ham, is eind 1818 opgesplitst in drie gemeenten: Stad Ommen, Ambt Ommen en Avereest. De schans zelf ligt binnen de gemeente Stad Ommen. De landbouwkolonie rond de Schans... Verhaal Toegang tot historische bronnen bedelaarskolonie Ommerschans |
14 juli 1832 - Het ontslag van Otto Finkers
Zeshonderd kilometer boven Parijs is er meer reden voor feest. Want het is ontslag-dag in de bedelaars kolonie Ommerschans, tien jaar nadat het eerste bedelaars etablissement van de Maatschappij van Weldadigheid daar is geopend. Onder de ontslagenen is een klein gezin. Het zijn de 37-jarige timmerman Otto Vinkers, zijn 31-jarige vrouw Johanna Berends Klein en hun 2-jarig zoontje Johannes Wilhelmus. Vijftien lange maanden duurde hun verblijf op de Ommerschans. En de prijs is hoog, want ze kwamen het jaar ervoor met z'n vijven naar de Schans. Twee dochters, Grietje en Leentje, overleden op 6 en ... Verhaal 14 juli 1832 - Het ontslag van Otto Finkers |
15 juli 1822 - Johannes Molenaar, de eerste hoevenaar aan de Ommerschans
In de zomer van 1822 heerste er een enorme bedrijvigheid in het hart van de Ommerschans. Onder leiding van meester timmerman Eltje Nuis , die een jaar eerder met zijn gezin vanuit Smilde naar de nieuwe Veenkolonie aan de Vaart van Van Dedem was komen wonen, verrees een enorm gebouw, dat plaats moest bieden aan meer dan 1.000 bedelaars. En er was grote haast, want de klanten van de Maatschappij van Weldadigheid -de bestuurders van tal van steden en dorpen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, wilden hun bedelaars naar de Schans sturen. De opzet van de bedelaarskolonie was duidelijk:... Verhaal 15 juli 1822 - Johannes Molenaar, de eerste hoevenaar aan de Ommerschans |
|
20 juli 1829 - Zitting van de Raad van Tucht te Ommerschans
Het is nog maar drie dagen geleden dat de Raad van Tucht te Ommerschans bijeen zat. Kolonist Dirk Ophoop werd veroordeeld tot 12 rietslagen en 5 dagen opsluiting omdat hij tegen bezoekers, die de Schans kwamen bezichten, uitbraakte dat alle geëmployeerden Schelmen en Gauwdieven waren. Dat soort streken moet je een kolonist natuurlijk snel afleren. O ja, en de vrouwelijk kolonisten Maria Teepen en Petronella van den Berg waren betrapt op ontvreemding en verpanding van Koloniale Goederen. Die zaten nu ook in het cachot, om de andere dag in de boeijen en te water en brood. Opdat ze het voor eens ... Verhaal 20 juli 1829 - Zitting van de Raad van Tucht te Ommerschans |
27 juli 1824 - Terug naar Amsterdam
Dinsdag 27 juli 1824 op de Ommerschans. Niet het soort zomerdag waar je op hoopt. Het weerstation Zwanenburg rapporteert half bewolkt met een middag temperatuur van 15 graden Celsius. Het nieuwe Etablissement voor bedelaars is nu bijna 2 jaar open en de zalen zijn 's nachts gevuld met kolonisten. Overdag werken ze op het land of in de werkplaatsen rondom de Schans. Sinds de opening zijn er 1.587 kolonisten ingeschreven in Ommerschans. Van deze groep zijn er al 441 personen weer uitgeschreven. 221 van hen zijn gedeserteerd en de meeste van hen zijn niet opgepakt. 47 zijn er formeel ontslagen,... Verhaal 27 juli 1824 - Terug naar Amsterdam |
30 juli 1826 - Vrijwillig naar de Oost
Het is zondag 30 juli 1826. 30 jonge mannen staan aangetreden op de binnenplaats van het gesticht in de Ommerschans. Ze kijken nog eens om zich heen. Voor de laatste keer. Straks gaan ze op pad naar Harderwijk, waar ze morgen worden ingeschreven als vrijwilliger voor het Algemeen Depot der Landmacht. Zes weken geleden, op 14 juni, tekenden ze een contract voor zes jaar. Hun was voorgespiegeld dat dit een prachtige kans was om het leven een gunstige wendig te geven. Ze zouden zes jaar een mooi soldij kunnen sparen, want geld zouden ze nauwelijks nodig hebben: kost en onderkomen zijn vrij. En ov... Verhaal 30 juli 1826 - Vrijwillig naar de Oost |
1 augustus 1861 - Huwelijksreis naar Ommerschans
In het seizoen 2017 van Verborgen Verleden maakten we op 1 april kennis met een aantal voorouders van Albert Verlinde. In het fraaie Brabants Historisch Informatie Centrum werd Albert voorgesteld aan zijn betovergrootmoeder Hendrina van Vlokhoven . Zij had een kleine misstap begaan waarvoor ze -via de strafgevangenis- in Ommerschans terecht kwam. Het BHIC loopt in Nederland voor in het online toegankelijk maken van rechtbank- en gevangenis archieven en zodoende zijn deze gegevens gemakkelijk te vinden. Kijk op hun website maar eens onder persoonsnaam Vlokhoven, Hendrina en je hebt bingo: ... Verhaal 1 augustus 1861 - Huwelijksreis naar Ommerschans |
|
13 augustus 1832 - De pikorde binnen Ommerschans
De formele hiërarchie binnen Ommerschans is helder: De adjunct-directeur is de baas, een aantal onderdirecteuren rapporteren aan hem en daaronder de zaalopzieners, de veldwachters en de hoevenaars. Zij hebben het toezicht op de bedelaar-kolonisten en de strafkolonisten.
De werkelijke hiërarchie is een stuk complexer en wisselt voortdurend. Een deel van de kolonisten krijgt een "baantje". Ze worden voerman of meid bij een hoevenaar, vaste hulp in de wasserij of in de apotheek of -als ze geluk hebben- hulpveldwachter. Deze baantjes worden gegund op basis van de persoonlijke relaties... Verhaal 13 augustus 1832 - De pikorde binnen Ommerschans |
21 augustus 1840 - Desertie en Drank
De Raad van Tucht te Ommerschans vergadert op vrijdag. Vandaag staan drie kolonisten terecht. Eén wegens desertie voor de tweede maal en twee wegens dronkenschap voor de eerste maal. De straffen zijn verschillend. Hun verhalen ook. Maar hun einde zal hetzelfde zijn: een kerkhof binnen de Koloniën van Weldadigheid. Weldadigheid.... Ruth Giele Zitting op vrijdag den 21 Augustus 1840. De Raad is te zamen gekomen en wordt door den President geopend.
Wordt voor den zelve gebragt de Kolonist Ruth Gielen. No 1055, deserteur voor de 2e maal. den zelve geeft voor ontvlugt ... Verhaal 21 augustus 1840 - Desertie en Drank |
27 augustus 1823 - De Onegte kinderen van Maria Rooks
In de periode 1823-1870 zijn er in Ommerschans 844 kolonisten-kinderen geboren, waarvan 497 "onegte" kinderen (na 1870 was Ommerschans een mannen-kolonie). Een groot deel van deze kinderen is jong overleden. Vandaag het verhaal over de koloniste Maria Rooks en haar onegte kinderen. Maria Cornelia Rooks of Roox is geboren en gedoopt te Westerblokker op 15 april 1794, als dochter van Lambertus Roox en Hendrikje Rustenberg. Maria was 6 jaar oud toen haar moeder overleed en op haar 14e werd ze wees, waarna ze in het R.K. wees- en armenhuis te Hoorn terecht kwam. Van daar gin... Verhaal 27 augustus 1823 - De Onegte kinderen van Maria Rooks |
1 september 1833 - een blok aan het been
In het Reglement van Tucht voor Ommerschans was voor een groot aantal vergrijpen vastgelegd wat de strafmaat zou moeten zijn. Maar wat doe je als een kolonist voor de 5e maal deserteert? Dan wordt je creatief. Wat denk je van een blok aan het been? Raad van Tucht, gehouden in het Gesticht Ommerschans op den 1e September 1833 De leden zijn allen tegenwoordig en de vergadering wordt door den President geopend. De President brengt ter kenisse van de Leeden dat de kolonisten Sikkelaar , Kloot en Wackie van desertie zijn terug gebragt, en dien ten gevolgen voor de Raad ... Verhaal 1 september 1833 - een blok aan het been |
|
3 september 1836 - korte metten
Op zaterdagochtend verlies je even je zelfbeheersing waardoor je je hoevenaar bedreigt.
's Middags sta je voor de Raad van Tucht en krijg je 14 dagen opsluiting aan je broek. Een voorbeeld van de snelle rechtspraak op de Ommerschans, en hoe een simpel verslag vol verborgen verhalen zit. Extract uit de Notulen van het verhandelde in den Raad van Tucht, gehouden te Ommerschans op Zaturdag den 3e september 1836 . De Vergadering wordt door den President geopend daar alle leden tegenwoordig zijn. Wordt ter tafel gebracht een proces verbaal van den volgenden inhoud: "Op h... Verhaal 3 september 1836 - korte metten |
8 september 1822 - de eerste tien bedelaars op Ommerschans
Eind april 1822 start de bouw van een enorm gesticht op het binnenterrein van de Ommerschans. Buitenwerks 99x99 meter, rond een ruime binnenplaats. Met een aantal steden, waaronder Delft, zijn de contracten voor het onderbrengen van bedelaars al in februari afgesloten. En Delft heeft een tiental bedelaars dan ook meteen opgepakt en in de veel te krappe gevangenis onder het stadhuis vastgezet. Vandaag, 8 september, komen de tien Delftse bedelaars aan op de Schans. het gebouw is nog niet opgeleverd maar een kniesoor die daar op let...
In 1819 kreeg de Maatschappij van Weldadigheid d... Verhaal 8 september 1822 - de eerste tien bedelaars op Ommerschans |
12 september 1874 - het overlijden van de weduwe Braxhoofden
Wie de voorstelling Het Pauperparadijs heeft bezocht, herinnert zich ongetwijfeld de scene waarin de jonge Teunis Gijben de hand van de zwangere Cato Braxhoofden vraagt aan haar vader, Tobias Braxhoofden. Tobias wil daar niets van weten, vanwege het standsverschil tussen Teunis en zijn dochter. Maar mede door de vasthoudendhoudendheid van zijn vrouw, Christina Koene, gaat hij overstag.
Welnu, de echte Christina Koene is vandaag, 12 september 1874, overleden op Hoeve no 11 bij de Ommerschans. Bij de publicatie van de eerste druk van het boek "Het Pauperparadijs", in 2008, kon sch... Verhaal 12 september 1874 - het overlijden van de weduwe Braxhoofden |
16 september 1840 - Zoals de ouden zongen
Is de kans om op Ommerschans te belanden groter als je familie daar al gezeten heeft? Meestal denk ik van niet, maar vandaag sluit ik het niet uit. De familie Swarts uit Leeuwarden onder het vergrootglas. En eindelijk zo'n beroemde signalementskaart met foto: het uithangbord van het Rijksgesticht. Meestal vergadert de Raad van Tucht op Ommerschans op zaterdag. Nog even de puntjes op de i voordat de zondag begint. Maar vandaag, woensdag 16 september 1840, is de Raad ook bijeen voor een drietal zaken. De eerste twee zaken betreft het normale werk: desertie voor de de tweede maal. Dat... Verhaal 16 september 1840 - Zoals de ouden zongen |
|
22 oktober 1824 - massa ontslag op de Ommerschans
Hoewel er in het Drents Archief ca 400 meter papier ligt van de Maatschappij van Weldadigheid, en andere archieven ook een paar meter aan aanvullende gegevens hebben staan met betrekking tot de Koloniën, is het meest bewerkelijke deel van de administratie waarschijnlijk niet bewaard gebleven: de wekelijkse verdiensten van de bedelaar-kolonisten. ontslag regeling De oorspronkelijke voorwaarden om voor ontslag in aanmerking te komen, luiden als volgt: Elke bedelaar moet minimaal 1 gulden en 27 cent per week verdienen. Wat ie daar voor moet doen hangt af van waar hij of zij wordt ingezet. Ma... Verhaal 22 oktober 1824 - massa ontslag op de Ommerschans |
24 september 1824 - terug naar Paasloo
De Employees van Ommerschans. Zij komen -meestal met hun gezinnen- voor kortere of langere tijd naar de Schans. Sommigen komen uit of vertrekken naar Veenhuizen, anderen blijven hun leven lang op de Schans of vestigen zich na vrijwillig of gedwongen ontslag in de omgeving van de Schans. Veel mensen met voorouders, geboren op Ommerschans, stammen af van deze groep. Vandaag de geboorte van Wolter Bosscha, de stamhouder, zoon van onderdirecteur buiten Jan Arriens Bosscha. In het boek "de Bedelaarskolonie" beschrijft auteur Wil Schackmann op luchtige wijze hoe de kolonie Ommersch... Verhaal 24 september 1824 - terug naar Paasloo |
25 september 1833 - de zaal der scabieuzen
Dat de gestichten in Veenhuizen een "zaal voor scabieuzen" had dat wist ik al. Zo was Thobias Braxhoofden , de "vader van het Pauperparadijs ", opzichter over de zaal voor scabieuzen in het Derde Etablissement. Het ligt dus voor de hand dat ook in de Ommerschans de schurftlijders worden afgezonderd van de andere bedelaar-kolonisten. In de Post van Weldadigheid vinden we een uitgebreide opsomming van alle bewoners van de Schans, kolonisten en geëmployeerden, gedateerd 25 september 1833. Wat de lijsten bijzonder maakt is dat de kolonisten per zaal zijn opgesomd. Je weet dus niet alleen wie e... Verhaal 25 september 1833 - de zaal der scabieuzen |
27 september 1857 - Dokter Hamer, machtig goed, maar niet almachtig
Ruim een eeuw geleden zijn bijna alle gebouwen van de bedelaarskolonie Ommerschans gesloopt. Weg met die ellende. Een paar woningen ontkwamen aan de opruimwoede, waaronder de woning van Medicinae Doctor Augustinus Antonius Hubertus Hamer , de arts wiens invloed veel verder reikte dan de Ommerschans. Hij verrichtte bijzondere daden. Maar hij kon zijn eigen zoon niet behouden voor de te vroege dood. Het kan niet missen: het witte huis recht tegenover de begraafplaats van Ommerschans. Als je er oog voor hebt dan valt je op dat het huis een wat eigenaardige voorgevel hee... Verhaal 27 september 1857 - Dokter Hamer, machtig goed, maar niet almachtig |
|
1 oktober 1836 - Een bril, een potlood, twee paspoorten en het metalen kruis
Zaturdag 1 oktober 1836 , De Raad van Tucht te Ommerschans is bijeen geroepen. De leden zijn alle tegenwoordig en de President houdt de Raad voor geopend.
Wordt ter tafel gebragt een proces verbaal van den volgenden inhoudt. "Op heden den 1e october 1836 geeft de ondergetekende Zaalopziener te kennen dat de Bedelaar Kolonist H. Abs wordt beschuldigt, zich schuldig gemaakt te hebben aan het ontvreemden van eenen brieventas, toebehorende aan den kolonist Jacobus Sorie en waarin zich naar zeggen van laatst gemelden moesten bevinden, behoudens een bril en een potlood, twee paspoorten... Verhaal 1 oktober 1836 - Een bril, een potlood, twee paspoorten en het metalen kruis |
5 oktober 1824 - De geboorte van Arij Spoel
Enige tijd geleden werd ik benaderd door Johan Spoel uit Australie (Caves Beach, New South Wales), geboren in Nijverdal, die in de jaren '70 emigreerde en die na zijn pensionering diepgaand onderzoek deed en doet naar "the Spoel family worldwide". Hij mailde mij dat hij een boek had geschreven over zijn familiegeschiedenis, waarin de Koloniën van Weldadigheid een prominente plaats innemen. Hij bood me aan het boek toe te sturen, een aanbod dat ik graag accepteerde. Terwijl het boek onderweg was naar Nederland, begon ik alvast de lijnen van zijn familie binnen de poorten van Ommerschans en Ve... Verhaal 5 oktober 1824 - De geboorte van Arij Spoel |
8 oktober 1852 - Als een bewijs van vruchtbaarheid
Ik heb tot nu toe geen aanwijzing gevonden dat er in het eerste decennium van de Ommerschans sprake is van een smederij. Weliswaar kom ik in 1825 driemaal de persoon Jacobus de Kler tegen, smid te Ommerschans, die samen met zaalopziener Jan Emmelot aangifte van de geboorte van een kolonisten kind doet, maar in de lijst van Employees van 6 augustus 1829 komen we geen smid tegen.
Wanneer precies Jacobus Slot op de Ommerschans is aangesteld als smid blijft dus nog even verborgen in de 400 strekkende meter archief van de Maatschappij van Weldadigheid. Maar we... Verhaal 8 oktober 1852 - Als een bewijs van vruchtbaarheid |
12 oktober 1821 - Van de Doggersbank naar de Strafbank
12 oktober 1821. Iets meer dan 3 jaar geleden startte de bouw van "de colonie Westerbeeksloot", die korte tijd later de naam Frederiks Oord zou krijgen.
Waar voor mijn generatie de actie "open het Dorp" in 1962 een begrip is, moet de impact van het initiatief van Johannes van den Bosch in 1818 voor Nederland in de 19e eeuw minstens zo groot zijn geweest. Van den Bosch liet het niet bij één dorp, hij bouwde op de grens van Drenthe, Friesland en Overijssel het ene dorp na het andere. En toen hij al snel merkte dat zijn bewoners van de "vrije" koloniën zich niet allemaal aan de regels hielden,... Verhaal 12 oktober 1821 - Van de Doggersbank naar de Strafbank |
