image/svg+xml

"Het huys gelegen in de Kerkstraete aen de Hollandsche Plaetse binnen de Stads Vrijheijd van Vollenhove."

Verhaal

"Het huys gelegen in de Kerkstraete aen de Hollandsche Plaetse binnen de Stads Vrijheijd van Vollenhove."

Plaatje bij verhaal: kerkstraat1-1_0.jpg

Het kan nauwelijks anders of een huis met een gevelsteen Anno 1686 nodigt in 1986 uit tot een nader historisch onderzoek. De kans bestaat daarbij dat een dergelijk onderzoek meer oplevert dan louter namen van eigenaren en bewoners. En dat gebeurde dan ook prompt.

Zoals gebruikelijk moest van achteren naar voren of - als men dat liever wil- van voren naar achteren worden gerekend om bij de oudst bekende gegevens uit te komen. Tenslotte bleek dat een deel van het pand Kerkstraat 72 te Vollenhove zeker ouder is dan het jaartal 1686 in de gevel aangeeft.

De oudste aanwijzing wordt gevonden in een acte van 1 juni 1674 waarin de boedel van de mulder Jan Willem van de Meulen en zijn vrouw Jannetien Wents wordt beschreven:

1. "het halve huys staende bij de Hollandsche Plaetse daer tegenswoordigh als huyrman in woont Jan Backer binnen Vollenhove." Maar dat zegt op zich natuurlijk nog niets over het feit of dat huis identiek is aan het huidige pand in de Kerkstraat. Wat opvalt is immers dat in de akte niet van de Kerkstraat doch van de Hollandsche Plaetse binnen Vollenhove wordt gesproken. Het bewijs komt echter in 1679 voor de eerste maal. Op 22 september van dat jaar verschijnen voor burgemeesters, schepenen en raad van de stad Vollenhove ruim veertig burgers die: "de beloofde vijfftien Car. gl. van de Provincie voor hun verbrande huysen hebben versocht." 

Tussen de namen in deze verklaring komt behalve de naam van Jan Backer ook die van diens buurman Jan Arents Hopman voor. Van Hopman is een eerdere akte bekend, waarin wordt vermeld dat hij in de Kerkstraat te Vollenhove woont. In 1681 worden Jan Backer, de erven van de Mulder en Jan Arents Hopman achter elkaar genoemd in de lijst ter gelegenheid van de "Contributie van de Bisschopsinvasie". Volgens het kohier van het Vuurstedenregister van 1681 is het desbetreffende pand nog eigendom van de erfgenamen van de mulder Jan Willem van der Meulen en komt eveneens Jan Hopman in volgorde op dat kohier voor.

Uit de desbetreffende akten en ook uit latere blijkt duidelijk dat de verbreding van de Kerkstraat uitlopende in de Doelestraat en de Kerkstraat richting Voorpoort in ieder geval in de 17e en 18e eeuw nog werd aangeduid als Hollandsche Plaetse. De oorzaak daarvan kon niet worden achterhaald. Ook in een lijst van pompmeesters waarschijnlijk opgemaakt in de eerste helft van de 18e eeuw worden speciaal genoemd de pompmeesters van de pomp aan de Hollandsche Plaetse en daaronder is de zoon van Jan Arents Hopman, Arent Jans Hopman.

Een ander belangrijk feit is dat uit de stukken kan worden opgemaakt dat Vollenhove omstreeks 1678 is getroffen door een vrij grote brand. De namen van degenen die getroffen zijn door deze brand zijn bekend en daaronder van enkele geslachten die nog steeds in Vollenhove voorkomen. Aangezien in de desbetreffende lijsten en de kohieren van de verschillende belastingen praktisch steeds dezelfde volgorde wordt aangehouden, moet het mogelijk zijn van een groot deel van de huidige panden gelegen in de Kerkstraat de geschiedenis terug te rekenen tot in de 17e eeuwen mogelijk in enkele gevallen nog wel vroeger. Over de brand in 1678 zijn overigens wel zoveel gegevens bekend, dat daaraan wel en afzonderlijk artikel kan worden gewijd.

Terugkerend naar het huidige pand aan de vroegere Hollandsche Plaetse te Vollenhove kan worden vastgesteld dat het zeer waarschijnlijk een samenvoeging is van tenminste twee en mogelijk zelfs drie andere panden. Dit valt behalve uit de gevonden akten ook uit de recente restauratie van het interieur van het pand Kerkstraat 72 op te maken.

Waarschijnlijk is het voorste gedeelte in de 17e eeuw in het bezit geweest van de eerder genoemde mulder met als huurder Jan Backer. Deze was waarschijnlijk bakker, want in het pand moet inderdaad een bakkerij gevestigd zijn geweest. Bij bedoelde restauratie zijn de restanten van een ovenschoorsteen gevonden. In een belastingkohier wordt tevens vermeld dat de oven is afgeschreven. De bakkerij moet in 1675 al in gebruik bij Jan Backer zijn geweest. In 1751 is de bakkerij eigendom van Adriaen Geukingh en zijn vrouw Wijchertje Mons.

Wanneer Geukingh het pand heeft gekocht is niet bekend. Vermoedelijk omstreeks 1743. In dat jaar leent dit echtpaar 400 Caroli guldens met als onderpand "haar huys cum annexis staende in de Kerkstraete aen de Hollandsche Plaetse binnen dese Stadt". Hun huwelijk is vermoedelijk ook omstreeks die datum gesloten. Hun eerste kind wordt namelijk in 1744 geboren. Adriaen is volgens de aantekening bij de doopinschrijving van één van zijn kinderen bakker van beroep.

Het toen nog belendende perceel, oorspronkelijk eigendom van Jan Arents Hopman, gaat via zijn vrouw na zijn overlijden over op zijn zoon Arent Jans Hopman. Jan Arents Hopman is volgens zijn huwelijksinschrijving in 1674 afkomstig uit Rouveen, zijn echtgenote uit Steenwijk. Of Hopman oorspronkelijk wel uit Rouveen afkomstig is mag worden betwijfeld. Eerder worden  huwelijksinschrijvingen van andere Hoplieden in Vollenhove gevonden die echter uit Blokzijl en omstreken afkomstig blijken te zijn. Allen van beroep landbouwer. Vermoedelijk heeft ook Jan Arents Hopman dat beroep uitgeoefend. Zijn zoon Arent Jans bijna zonder twijfel. In 1726 wordt deze in ieder geval genoemd in een staat van uitbetaling van het gestorven rundvee.

Op 1 april 1748 verkoopt Arent Hopman "ten profijte van Adriaen Geuking en sijn huysvrouwe Wijgertien Mons, desselfts huys, hoft en weere binnen deese Stads. Vrijheid sigh uytstrekkende voor van de Kerkstraate, tot agter in de Bisschopsstraate". In dit jaar wordt waarschijnlijk dit pand verenigd met het pand dat reeds eigendom was van het echtpaar Geuking/Mons.

Tot 7 september 1977 zullen nakomelingen van Lambertus Soeters in 1820 te Vorchten (Gld.) geboren en Frederica Antonetta van der Werft van Zuydland omstreeks 1808 te Haarlem geboren, het kruideniersbedrijf in het complex uitoefenen. De huidige eigenaar heeft het interieur van de 127 jaar oude kruidenierswinkel intact gelaten.

300 jaar geschiedenis van een deel van Vollenhove, gelegen aan de Hollandsche Plaetse aldaar. Een mooie gelegenheid voor het gemeentebestuur van Brederwiede om deze naam ter plaatse opnieuw in te voeren.

Naschrift

Dankzij de naspeuringen van de heer Jos Mooijweer naar de elite van Vollenhove werd in een andere akte inzake de nalatenschap van wijlen Jan Willem van der Meulen de volgende aantekening gevonden: 

"t Huis an de Hollantsche plaatz is anno 1678 op St. Jans naght (- van 23 op 24 juni - P.) afgebrandt ende de plaetz met de reliquien met consent ende approbatie van desen Ed. Achtb. Gerichte vercocht an Jan Hopman de backer voor vierhondert car.gl. ....' Niet met zekerheid is echter aan te geven of de in de eerdere acte van 1674 genoemde Jan Backer identiek is aan de hierboven genoemde Jan Hopman. In de uitdelingslijst van 1679 inzake de brandschade worden namelijk genoemd 'de kinderen van Jan Backer' terwijl Jan Hopman in 1684 nog moet hebben geleefd.

*Dit artikel is eerder gepubliceerd in het tijdschrift IJsselakademie 1986 nr. 4 en 1987 nr. 1.

Auteur:J.A. Paasman
Trefwoorden:Bewoningsgeschiedenissen, Hollandsche Plaetse, Kerkstraat 72, Stad rukt op
Personen:Jan Willem Van De Meulen, Jannetien Wents, Jan Backer, Jan Arents Hopman, Adriaen Geukingh, Wijchertje Mons
Periode:1686-1986
Locatie:Vollenhove
Thema's:De stad rukt op, Wie woonde waar in Overijssel?

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.