image/svg+xml

Het Jodenbergje (of "Jeudenbarchien") in Hardenberg

Verhaal

Het Jodenbergje (of "Jeudenbarchien") in Hardenberg

Plaatje bij verhaal: jodenbergje_bij_hardenberg_0.jpg

Het Jodenbergje (of "Jeudenbarchien") in Hardenberg

In 1766 overleed Israël Emanuel, de waarschijnlijke grondvester van de joodse gemeenschap in Hardenberg. Hij werd begraven op een heuvel aan de oever van de Vecht. In die jaren was er nog niet echt sprake van een joodse gemeenschap in Hardenberg en was er daarom ook nog geen eigen begraafplaats. Een geschikte plek werd gevonden op een heuveltje buiten Hardenberg. Het heuveltje aan de oever van de Vecht leek geschikt, want bij het buiten de oevers treden van het riviertje bleef het heuveltje droog en bestond er dus niet het gevaar dat de doden door het wassende water bloot kwamen te liggen. Gezien het vlakke land in de omgeving, kan men aannemen dat deze kleine heuvel kunstmatig is ontstaan. Mogelijk hoorde de heuvel bij 'De Hofstede'. Volgens overlevering zou er in 1379 een kapel op gebouwd zijn.

 

 

Eind 18e eeuw was het voor joden vaak niet gemakkelijk om zich ergens te vestigen. Zo ook niet in Hardenberg. Verzoeken werden afgewezen en soms uitgespeeld tot aan de Ridderschap. Uiteindelijk kregen enkele Joden toestemming zich te vestigen, maar de gemeenschap bleef klein. In 1809 werd door de Hardenbergse joden een verzoek tot subsidie voor de bouw van een synagoge gedaan bij koning Lodewijk Napoleon. Op dat moment behoorde de joodse gemeenschap van Hardenberg nog bij Deventer, pas in de twintiger jaren ontstond er een georganiseerde joodse gemeente binnen het kader van het Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap. Uiteindelijk duurde het tot 1855 voordat een synagoge gebouwd en ingewijd zou worden. Later zou de synagoge verhuizen naar een ander gebouw.

 

De joodse gemeenschap in Hardenberg nam het heuveltje waar Israël Emanuel lag begraven in gebruik als eigen begraafplaats. In de loop der jaren kreeg het de naam 'Jeudenbarchien' (Jodenbergje).

 

 

Als in de wintermaanden de Vecht buiten haar oevers trad, vonden de begrafenissen plaats per boot. Als het vroor kon men de overtocht doen met een slee. De laatste begrafenis op de begraafplaats heeft eind 19e eeuw plaatsgevonden, waarna in 1901 een nieuwe begraafplaats aan de Gramsbergerweg in gebruik werd genomen.

 

De joodse bewoners van het enkele kilometers noordelijk gelegen Gramsbergen werden ook in Hardenberg begraven. Vanwege de route die men volgde naar de begraafplaats, kreeg een weg tussen Gramsbergen en Hardenberg de naam 'Jodenweg'.

 

Na de Tweede Wereldoorlog was er van de joodse gemeenschap in Hardenberg weinig over. Slechts enkelen kwamen terug.

 

Ondanks protesten werd de synagoge in 1980 gesloopt, maar de herinnering aan de Joodse gemeenschap verdween niet helemaal. In 1987 kreeg een terrein nabij de plek van de voormalige synagoge de naam Israël Emanuelplein. 

 

René ten Dam

Stichting Dodenakkers.nl

Trefwoorden:1800 tot 1900, 1700 tot 1800, Begraafplaats, Joods, Hardenberg
Periode:1700-1900
Locatie:Salland, Hardenberg gemeente

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.