image/svg+xml

Staphorst en Rouveen - historisch kantelpunt in kaart

Verhaal

Staphorst en Rouveen - historisch kantelpunt in kaart

Plaatje bij verhaal: detail1_nl-zlhco_0521_19.jpg

Niet alleen oude kaarten zijn fascinerend en/of mooi, nieuwere kaarten kunnen dat ook zijn. Het kaartendepot van het HCO ligt er vol mee. Door er alleen al naar te kijken vertellen ze het verhaal als vanzelf.

Wie over de A28 van Zwolle naar Groningen via Meppel rijdt, doorkruist een landbouwgebied. Op het eerste gezicht is er niet zoveel aan te zien; groene weilanden met rijtjes bomen ertussen. Dat die bomenrijen soms dicht naast elkaar liggen valt, voor wie het niet weet en met 120 kilometer per uur langs het groen snelt, niet op. We hebben het over de omgeving van Staphorst en Rouveen. Een bijzondere streek vanwege de cultuur maar ook dankzij het bebouwings- en verkavelingspatroon. Wie de smalle kaveltjes wél weet te liggen, moet goed opletten en ietsje gas terugnemen; het typerende landschap beslaat maar een erg klein gebied. Smalle, langgerekte kavels, van elkaar gescheiden door sloten, met erlangs elzenbomen. De waterlopen volgen het verkavelingspatroon. De stroken land worden steeds smaller, om te eindigen in een denkbeeldige punt.Lijnen in kleur
Vroeger was dit bijzondere gebied veel groter, zo bewijst deze kaart die veilig opgeborgen ligt in ons depot. Achterop staat het kenmerk: Toegang 0521, inventarisnummer 19. De kaart is 65 centimeter breed en een meter hoog. Er staan allemaal lijntjes op, vlak naast elkaar; ze laten zien hoe smal de weilanden waren. Over de zwarte lijnen zijn blokken getekend. Onderaan, links van het midden ligt stervormig de voormalige Bisschopsschans. Rechts loopt in een strakke lijn met knik de spoorweg naar Meppel. We zien blauwe en rode, lichtblauwe en oranje lijnen. Met blauw zijn de waterlopen, met rood de wegen weergegeven. In oranje wordt de bestaande weg aangeduid, die nog steeds door Rouveen en Staphorst loopt. Bij lichtblauw staat in de legenda iets interessants: ‘grens van het blok van ruilverkaveling’. Tussen de spoorbaan en de bestaande weg is een roze lijn te zien: ‘Ontworpen Rijksweg’ staat er.Van oud naar nieuw
Dit is een bijzondere kaart (los van het prachtige lijnenspel, wat getuigt van een mooi stuk vakmanschap van de kaartenvervaardiger), omdat deze een historisch kantelpunt toont. We zien hier de overgang van oude landbouw, met langgerekte stroken land, naar moderne agrarische bedrijven, met grote kavelblokken. De agrarische sector in Nederland is high tech; landbouwareaal, machines en plant- en oogstmethoden worden intensief gebruikt en efficiënt toegepast. In het buitenland verbaast men zich soms over de hoge opbrengst per vierkante meter in dit kleine kikkerlandje. Het veranderen van de landbouw ging niet zonder slag of stoot. Ruilverkavelingen, herinrichtingsplannen, mechanisatie waren fasen die doorlopen werden op weg naar de moderne methoden. Op de kaart staat linksonder ‘Opgemaakt en goedgekeurd den 5en Mei 1933’. De kaart én de plannen dus zijn van voor de Tweede Wereldoorlog.
Vernieuwen en verbeteren
De kaart hoort bij het archief van de Landinrichtingsdienst, dat ressorteerde onder het Ministerie van Landbouw en Visserij. De dienst werd opgericht met het doel om het platteland te vernieuwen, en daarbij de productieomstandigheden voor de landbouw en voorzieningen te verbeteren. Dit werd vastgelegd in de zogeheten Landinrichtingswet, die tot vandaag de dag werkzaam is. De wet dient, zo staat even kort gezegd op Google, tot het verbeteren van de inrichting van het landelijk gebied. Dit kan voor de belangen van het agrarisch bedrijf zijn, maar ook voor recreatie- en natuurbelangen. In sommige provinciën gaat die wet terug tot de jaren ‘30. Dat klopt dus met onze kaart. De eerste wet ging in Overijssel in 1924 van kracht.

De kaart gaat over de uitvoer van de Landinrichtingswet en laat de overgang zien naar moderne landbouw en alle infrastructuur (droog en nat) die daarbij hoort. Wie over de oude weg rijdt, ziet dat er in de dorpen Rouveen en Staphorst ook veel bij het oude is gebleven. De smalle verkavelingspatronen in de lintdorpen zijn redelijk intact gebleven. Er staan prachtige boerenhuizen. Eeuwenoud. Erachter schuilt echter pure high tech.

- Ester Smit, team Collecties

Auteur:Ester Smit, team Collecties
Trefwoorden:Kaarten, Collectie, HCO, Staphorst
Personen:Ester Smit
Locatie:Overijssel, NL, Historisch Centrum Overijssel, Zwolle, Eikenstraat 20

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.