Shoppen in Zwolle

In de eerste week van oktober 1916 viert Zwolle feest: De Nederlandsche Winkelweek wordt er onder groot enthousiasme van de plaatselijke middenstand gevierd. De bedoeling ligt voor de hand: omzetverhoging, doch niet alleen voor Zwolse winkels, maar in het algemeen: promotie van het Nederlands product. De hele binnenstad staat op zijn kop, op de Grote Markt wordt een riante muziektent druk gebruikt, op het Grote Kerkplein is een enorme tent gebouwd voor een zeer succesvolle bloemententoonstelling – uiteraard ook een echt Nederlands product.

Op de Melkmarkt waande men zich in Berlijn te zijn “Unter den Linden”. Behalve aan de bomen was dat aan de feestverlichting te danken, gesponsord door de omwonenden. In het algemeen was het opvallendste, hoe er uitbundig gebruik werd gemaakt van het nog jonge fenomeen elektriciteit. Alle etalages, straten en grachten straalden feeëriek van de talloze lampen en lichten.

Voor de plaatselijke courant is zo’n commerciële feestweek een bezoeking. Die middenstanders zijn allemaal adverteerders, dus ze moeten allemaal ook op hun wenken bediend worden. En dus begeven de verslaggevers zich met frisse tegenzin de straat op, langs alle etalages, en schrijven alles op wat ze zien, uiteraard op juichende toon. Waar een eeuw later een flitsende fotoreportage zou volstaan, moet in 1916 alles zonder plaatjes verteld worden – een hele week elke dag een pagina vol, geen etalage mag aan de aandacht ontsnappen.

’s Avonds is er muziek. Het Stedelijk Muziekcorps heeft niet minder dan zestig populaire stukken op het repertoire, dus vanaf 8 uur doen deze kranige muzikanten hun best. Om een uur of tien komt het hoogtepunt: Glansnummer was het mooie stuk “De Slag bij Waterloo”, een ongetwijfeld subtiel muziekwerkje, waarvoor een stille Grote Markt vereist was. De politie had dan ook voor een stevige afsluiting van het plein gezorgd. Deze maatregel heeft uitstekend geholpen, want nu zagen joelende en schreeuwende jongelui hun operatieveld zeer beperkt. En dat was nodig ook, want zo’n muzikale veldslag maakt uiteraard agressie los. Een troepje opgeschoten jongens was buitengewoon luidruchtig en gedroeg zich vooral tegenover de menschen van buiten, die in grooten getale aanwezig waren, alleronhebbelijkst. Zoo nu en dan kwam het tot vechtpartijen. Daar wist de politie wel raad mee, er waren wat charges met de gummiknuppel en een enkele arrestatie, maar verder vond de veldslag uitsluitend in de muziektent plaats. Enige bezwaar tegen de glanzende uitvoering van dit bekende, mooie stuk: de schoten vielen wat te vroeg, het buskruit was te snel op, dus toen het “Staakt het vuren” bevolen werd, was het vuren al lang gestaakt. Voor de volgende uitvoering op de afsluitende zaterdagavond had de organisatie een briljante oplossing: de uitvoering van De Slag bij Waterloo werd een paar uurtjes vervroegd…

Dat had nog twee andere voordelen, ten eerste voor de bewoners van omliggende gemeenten, die nu èn van de mooie muziek konden profiteeren èn hun trein niet behoefden te verloopen. Daar kwam nog iets anders bij: juist was men aan het einde gekomen, toen de regen bij stroomen begon neer te vallen. Nu heeft men het slot niet behoeven te missen.

Kortom, de feestweek was een doorslaand succes. Het Nederlandse product was op indrukwekkende wijze onder de aandacht van het winkelend publiek gebracht en Zwolle was even het middelpunt van talloze commerciële activiteiten. Internet was er natuurlijk nog niet, dus niks geen abstract gedoe met webshops, en trouwens ook niet met alles beheersende winkelketens. Het was een feest van de individuele winkelier, nostalgie dus voor iedereen die graag winkelt. Elektriciteit nog in de kinderschoenen, het publiek van een eeuw geleden had nog zoveel om zich over te verbazen. Hoeveel muisklikken is dat van de eenentwintigste eeuw verwijderd?

Sjaak Onderdelinden.