De oorlog en het thuisfront (een artikel van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

De oorlog en het thuisfront (een artikel van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

Op 21 juni 1915 staat er een stuk in de krant van de Londense correspondent. Het onderwerp is actueel en gruwelijk: luchtaanvallen.

De oorlog en het thuisfront

Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant

Op 21 juni 1915 staat er een stuk in de krant van de Londense correspondent. Het onderwerp is actueel en gruwelijk: luchtaanvallen. Die zijn nieuw in deze oorlog en ze richten effectief schade aan, ook onder de burgerbevolking. Wat we tegenwoordig met een wegwerpgebaar als “collateral damage” afdoen, is in de Grote Oorlog tenminste nog discussie waard. Volgens een Russisch persbericht heeft een Duits vliegtuig een bom op een groep schoolkinderen gegooid. Die kinderen stonden, gruwelijk detail, te wachten bij een… heiligenbeeld. Het zal volgens de correspondent wel niet een daad van opperste barbaarschheid geweest zijn, maar als het “slechts” een ongelukje was, pleit dat dan die heele moderne vecht-methode van bommenwerpen anders dan boven vijandelijke troepenmachten of versterkingen vrij? Natuurlijk niet.

Dat was Rusland, de Londense correspondent haalt het aan, omdat deze vecht-methode ook zijn eigen stad bereikt heeft: Zeppelins boven Londen! Ze hebben brandbommen gegooid, maar betrekkelijk weinig schade aangericht. Ook een woonwijk is getroffen, en dat heeft wel gevolgen gehad:  zes burgerslachtoffers, een gezin met vier kinderen. De briefschrijver is heel duidelijk: Dat treft me dieper dan wanneer ik hoor van duizenden slachtoffers op het slagveld, want dat is oorlog en dit is moord. Daar komt nog bij, dat het nuttig effect buitengewoon gering is, Londen is zo groot, dat bijna niemand iets merkt van die enkele nachtelijke Zeppelin, behalve in het getroffen gebied slaapt iedereen er doorheen. Van de vliegtuigen-bommenwerpers heeft dan nog niemand gehoord, ook niet van de bommen-tapijten van de Tweede Wereldoorlog niet, van de atoombom geheel te zwijgen – Rotterdam, Dresden, Hiroshima, de krijgskunst heeft nog zoveel in petto.

Als het “nuttig” effect van die Zeppelins dan zo klein is, wat is dan de zin van de zaak? De correspondent grijpt naar het argument van de psychologie: Het moet het Duits thuisfront met trots en vertrouwen vervullen, dat dat schrikwekkende Zeppelin-wapen toch maar mooi het Britse eiland bereikt heeft en boven Londen verschenen is. Maar ach, als dat nou alles is, dan zullen de immense ontwikkelingskosten van de o zo kwetsbare Zeppelins nooit opwegen tegen die andere kosten: Nut nooit, wel afkeer tegen een systeem van oorlogvoeren, dat dergelijke onschuldigen-treffende strijdmiddelen niet als onmenschwaardig beneden zich heeft geacht. Deftig gezegd, maar de schrijver heeft er geen benul van, hoe onmenselijk de mens kan zijn.

Aan het andere front zijn er andere zorgen. Waar de Londense correspondent zijn psychologische licht laat schijnen over de impact van de Zeppelins op Engelse burgers, daar maakt een beroemde Duitse schrijver, Ludwig Ganghofer, zich zorgen over de moraal van frontsoldaten en hun thuisfront. Hij heeft gehoord dat er heel wat brieven naar het front gaan. Dat zouden opwekkende aanmoedigingen, oproepen tot dapperheid moeten zijn, maar de werkelijkheid blijkt anders. Ganghofer haalt een aantal voorbeelden aan, waaruit blijkt, dat de toon der brieven aan de Duitsche soldaten vaak van een diepe neerslachtigheid getuigt. Alles wordt duurder en duurder, hongersnood dreigt! Hier heeft de gerenommeerde schrijver, als auteur van een hele serie Heimat-romans-met-bestseller-allure zelf ongetwijfeld in goeden doen, geen enkel begrip voor, begrijpelijk genoeg: wat moet een frontsoldaat in zijn loopgraaf met klaagzangen van thuis? Hier tekent zich overigens een probleem af, dat ook na de oorlog nog heel wat ellende zou opleveren: soldaten klagen, hoe erg het vechten was, het thuisfront klaagt over al even erge armoe thuis. Ganghofer weet de oplossing: Schrijft aan de soldaten te velde van uw hartelijkheid en liefde, doch schrijft hun slechts waarachtige en helpende woorden, woorden slechts van moed!  Waarachtig??

Sjaak Onderdelinden.