De oorlog en het dure leven (een artikel van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

De oorlog en het dure leven (een artikel van 100 jaar geleden uit de Zwolsche Courant)

Zondag 18 juli 1915 is er in het Engelse Werk een Groote Openluchtmeeting gepland, met als doel, te protesteren tegen de Dure Levensmiddelen. Want de Grote Oorlog richt ook in het neutrale Nederland veel schade aan.

De oorlog en het dure leven

Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant

Zondag 18 juli 1915 is er in het Engelse Werk een Groote Openluchtmeeting gepland, met als doel, te protesteren tegen de Dure Levensmiddelen. Want de Grote Oorlog richt ook in het neutrale Nederland veel schade aan. Het is een duidelijke taak voor de S.D.A.P. armoedebestrijding tot een politiek onderwerp te maken. De armen hebben steeds zwaarder te lijden, de rijkeren redden zich nog wel. Dus: klassenstrijd! Helaas werkt het weer niet mee. Wegens dreigende winderigheid wordt de openluchtbijeenkomst niet verantwoord geacht. Gelukkig is er altijd nog zaal Concordia.

De organisatoren hadden graag een vrouwelijke spreker gehad, het gaat tenslotte over huisvrouwenzaken, maar dat is helaas niet gelukt. Wel treedt “De Stem des Volks” ter omlijsting van de toespraken op, uiteraard afsluitend met de “Internationale”. Het is, kortom, een echt politieke bijeenkomst. De verwachte problemen met de voedselvoorziening worden moeiteloos gepolitiseerd tot pure klassentegenstellingen. Een fraai voorbeeld is te vinden bij de bakker.

De regering heeft, gesubsidieerd doch “ongebuild”, meel voor bruinbrood ter beschikking gesteld – terwijl in vredestijd toch bijna uitsluitend wittebrood geproduceerd en verkocht werd. Dus dat veranderde nu: het dure wittebrood alleen voor wie het betalen kan, bruin brood voor de armen. En als de S.D.A.P. daar kritisch op wijst, heet zij spottend “de wittebroodspartij”. Verwarrend en oneerlijk. Met de vleesverstrekking gaat het nog slechter. De regering laat weliswaar massaal varkens slachten, maar: ’t Goedkoope varkensvleesch blijft buiten bereik van den arbeider. Zo wordt de bestrijding van de honger onverhoeds een middel om de tegenstellingen tussen arm en rijk aan te scherpen, althans zichtbaarder te maken. Is er dan helemaal geen solidariteit onder Nederlands bevolking? Jawel, er worden veel collectes voor de armen gehouden en die leveren heel wat geld op. Maar dat is gauw uitgegeven – en bij herhaling is de opbrengst al gehalveerd; dat zet zich bij elke keer voort, totdat het bijna niet meer de moeite is. Solidariteit is een snel aflopende zaak, wat overblijft is de klassentegenstelling en dus de klassenstrijd tussen arm en rijk.

Wordt daar iets aan gedaan? Twee voorbeelden: voorlichting en versluiering. Er zijn lessen “goedkoop koken”. Daar kan in deze vergadering alleen maar om gelachen worden: De arbeidersvrouw heeft echter op dit punt zooveel lessen niet noodig. Zij weten wat goedkoop koken is, want zij moeten het steeds in praktijk brengen. Maar zelfs met die goedkoope recepten van 10 cents per persoon kan men er in een arbeidersgezin lang niet komen. Al die puberende kinderen eten je de oren van het hoofd, klagen de moeders, zo wordt het koken kwantitatief vanzelf toch duur. Dus de voorlichting schiet zijn doel geheel voorbij. Vaak zit er voor de huisvrouw niets anders op, dan voor de buitenwereld maar een beetje te doen alsof. Want dat doet zij liever dan haar armoede te laten zien. Men komt niet rond voor de zaken uit. Zij steken elkander nog dikwijls de oogen uit, de eene buurvrouw tracht de andere wijs te maken, dat zij een heerlijk stukje vleesch heeft. De verborgen armoe leidt er al toe dat kleding van beddegoed gemaakt wordt, bijvoorbeeld in Hengelo: Daar was een vrouw bezig met het maken van een hemdje voor haar kleine, van een laken, dat zij van het bed had genomen, een werk dat gedaan werd zonder dat haar man of iemand het wist, want zij kon het niet zeggen.

En dan is het nu, in juli 1915, nog zomer. Als het gaat winteren en er moet gestookt worden, dan komt bij de honger ook nog eens de kou. Maatregelen moeten er komen, zo eist de vergadering. Bijvoorbeeld tegen de boeren, die aardappelen en granen met vlegelachtige onbeschoftheid dreigen op te potten – ter prijsopdrijving. Arbeiders tegen boeren, valt dat ook nog onder klassenstrijd?

Sjaak Onderdelinden.