Alles wordt duurder (Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant)

Alles wordt duurder (Honderd jaar geleden in de Zwolsche Courant)

De tekenen des tijds staan op noodweer. De neutraliteit is wel beschutting tegen de oorlog, maar er zijn ook grote nadelen aan verbonden, bijvoorbeeld bij in- en export, die verregaand tot stilstand zijn gekomen. Het is herfst 1917 en de nood neemt toe… In de Zwolse Buitensociëteit werd eind september een protestvergadering belegd, met verschillende sprekers, de wethouders Albarda uit Den Haag en Voogd uit Laren. Hun toespraken werden omlijst door de Stem des Volks, dan weten we ook gelijk in welke (socialistische) hoek we de bijeenkomst moeten zoeken. Het krantenverslag vindt het te vanzelfsprekend voor aparte vermelding. Eigenlijk had de organisatie nog wel graag een protestmars door de stad gehouden en een openluchtbijeenkomst had ook de voorkeur boven de beslotenheid van de Buitensociëteit. Maar helaas, de burgemeester had ingegrepen. Nu was de zaal eigenlijk te klein, maar men liet het er toch maar bij.

Begrijpelijk uitgangspunt van de toespraken is, dat we een zorgelijken winter tegemoet gaan. En zoals altijd, de zwakkeren in de samenleving zijn de eerste en grootste slachtoffers. Aan de oorzaak van de ellende, den wereldoorlog, zijn de arbeiders het minst schuldig en toch hebben zij er het meest van te lijden, dat is het wat ons ’t meest in opstand brengt. Ernstig is de Amerikaanse deelname aan de oorlog, want dat heeft tot gevolg, dat de neutrale landen bij de toedeeling van Amerika’s uitvoerproducten achteraan op ’t lijstje zouden komen. Dus bijvoorbeeld geen petroleum, graan, veevoeder e.a. uit Amerika meer, een ramp die nog overtroffen wordt door de stopzetting van kolenlevering uit Duitsland en Engeland. Want die oorlog voerders eischen voor de steenkoollevering geweldige contra-prestaties, thans staat zelfs de geheele invoer stop – en dat bij het begin van herfst en winter. Gevolg is uiteraard toenemende duurte en dreigende armoede onder arbeiders, die zich bovendien extra mogen ergeren aan het gebras van oorlogswinstmakers, terwijl bij de gewone man de conditie af- en de kans op ziekten als tuberculose toeneemt. Er moet dus actie komen, we moeten opwekken een doelbewust verzet en denken aan de duurzame belangen der arbeiders, geen oproer maken en geweld plegen, dat is het werk van domkoppen.

Het verlangen naar vrede is groot, al zou de duivel den vrede brengen, wij zullen er voor erkentelijk zijn. Maar zolang die nog treuzelt, moeten we het met verstandige maatregelen zien te redden: Bestrijding van de duurte door het inkomen evenveel te verhogen (hiervoor is noodig een krachtige loonactie) alsmede de invoering van maximumprijzen. Ook nuttig: bijzondere maatregelen, zooals het gebruik maken van centrale keukens, gemeenschappelijke wasscherijen, enz. Het zal neerkomen op een voortdurende strijd tegen de duurte, maar ook tegen de schaarste – het terrein waarop de klassentegenstellingen het duidelijkst spreken, want het is schreeuwend onrechtvaardig, dat de rijken aanhoudend in de gelegenheid zijn voorraden op te doen. Hier valt nog een wereld te winnen in de eerlijke verdeling van de schaarste, terwijl de arbeidersbeweging tegelijkertijd strijdbaar moet blijven tegen wanhoop en zelfs verwildering. De wethouder bespaart ons helaas verdere bespiegelingen over die verwildering en zo lijdt de bijeenkomst toch enigszins onder het abstracte karakter van het voorgenomen protest. Heel erg concreet willen de sprekers blijkbaar niet worden, althans die indruk ontstaat bij de samenvatting in de krant. Schelden op de rijken, de bourgeoisie, de oorlogswinstmakers, dat is een eeuw geleden nog volop deel van de klassenstrijd en met het eisen van loonsverhoging, maximumprijzen en gemeenschappelijke voorzieningen worden althans pogingen gedaan tot armoedebestrijding. Maar hoe concreet werd die strijd? Welnu, bij het zoeken naar spaarmaatregelen springt een vondst er uit. Je kunt er graan voor voedsel mee besparen en er tegelijk gezondheid ondermijnende dronkenschap mee voorkomen. Juist: een verbod van de graanverslindende jeneverstokerij.