|
1699 - Gifmengster aan paal gewurgd
Op 25 maart 1699 komt aan het leven van de ruim veertigjarige Roelofken Hendrix uit Terwolde een droevig en gruwelijk einde. Zij wordt op een schavot tegenover het stadhuis van Deventer met een touw aan een paal gewurgd. De magistraat heeft het doodvonnis over Roelofken uitgesproken omdat ze een andere vrouw, Jenneken Jansen, door middel van een viertal met rattenkruit vergiftigde broodjes heeft geprobeerd te vermoorden. Als motief vertelt Roelofken dat ze graag haar vroegere baan als dienstmaagd in het Oude Mannenhuis, die Jenneken van haar had overgenomen, wilde terugkrijgen, ‘onder voorge...
|
1726 - Opstootjes door duurdere borrel
Brandewijn en jenever zijn vrijwel de enige genotsmiddelen die de lagere klassen zich kunnen veroorloven. Een aangekondigde verhoging van de accijns op gebrande wateren, waardoor een borrel anderhalf keer zo duur wordt, leidt in de lente van 1726 dan ook in verscheidene Overijsselse steden tot onlusten. In Zwolle trekken op de avond van vrijdag 24 mei zo'n vijftig tot honderd relschoppers door de donkere straten. Ze gooien ramen in bij stadsbestuurders en belastingpachters en plegen ook andere vernielingen. Pas na enkele dagen kan de rust met hulp van door het provinciaal gezag gestuurde sol...
|
1752 - Moord op huis Den Berg
Op 3 juli 1752 wordt op de havezate Den Berg bij Dalfsen het levenloze lichaam aangetroffen van huisknecht Jan Cramer. Hij is na een ruzie over de bediening aan tafel neergestoken door zijn dronken baas Gijsbert Willem van Dedem en diens oudste zoon Willem Jan. Het is niet de eerste moord die de heetgebakerde edelman pleegt. Al in 1728 heeft Gijsbert Willem een andere werknemer, de van diefstal verdachte tuinman Laurens Kraft, in koelen bloede doodgeschoten. Deze misdaad kon hij door het betalen van zoengeld aan de nabestaanden nog afkopen. Maar dit keer worden de naar het buitenland gevluch...
|
1775 - Huttenkloas op het rad
Op 13 september 1775 voltrekt de beul onder grote publieke belangstelling op het galgenveld van Oldenzaal de bloederige executie van Klaas Annink oftewel Huttenkloas. De 65-jarige crimineel dankt zijn bijnaam aan de eenvoudige plaggenhut in Bentelo, waar hij ter wereld is gekomen. Samen met zijn vrouw Aarne en zoon Jannes heeft hij een groot aantal diefstallen en enkele moorden gepleegd. De moord op een kousenkoopman uit Hannover, die tijdens een overnachting in het huisje van Huttenkloas met een bijl de schedel wordt ingeslagen, doet hem uiteindelijk de das om. Na een spraakmakend proces lu...
|
|
1811 - Eenheid in de rechtspraak
Met ingang van 1 maart 1811 wordt in Nederland de rechterlijke organisatie eveneens op Franse leest geschoeid. De traditionele lappendeken van een veelvoud aan plaatselijke regelingen ruimt het veld voor eenheid in de rechtspraak. Enkele jaren eerder is al een scheiding van de bestuurlijke en rechterlijke macht doorgevoerd, waardoor de stadsbestuurders hun justitiële bevoegdheden hebben moeten afstaan aan onafhankelijke rechters. Nu komt in Overijssel ook een einde aan het eeuwenoude rechterlijke systeem van drosten-, stads- en landgerechten. De hoogste justitiële instantie in de provincie, ...
|
1836 - Arrestatie van een afgescheiden predikant
De orthodoxe dominee Hendrik de Cock uit het Groningse Ulrum keert in oktober 1834 samen met zijn gemeente de in hun ogen veel te vrijzinnige Hervormde Kerk officieel de rug toe. Dit voorbeeld wordt door velen gevolgd. De Afscheiding, waaruit verschillende gereformeerde kerkgenootschappen zullen ontspruiten, is een feit. De autoriteiten pakken de separatisten hard aan. In Overijssel werpt predikant Albertus van Raalte zich op als leider van de afgescheidenen. Wanneer er na een door hem geleide bijeenkomst in Ommen relletjes uitbreken, wordt Van Raalte op 19 november 1836 tijdens een kerkdien...
|
21 augustus 1840 - Desertie en Drank
NL-AsnDA_0186_1623_0301 Raad van Tucht Ommerschans Ruth Giele Zitting op vrijdag den 21 Augustus 1840. De Raad is te zamen gekomen en wordt door den President geopend. Wordt voor den zelve gebragt de Kolonist Ruth Gielen. No 1055, deserteur voor de 2e maal. den zelve geeft voor ontvlugt te zijn door zucht voor Vrouw en Kinderen, doch verklaard het niet weer te zullen doen, uithoofde hij telkens weder wordt opgebragt. Men laat hem buiten gaan. Gezien art. 11 van het Reglement van Tucht vroeger vermeld. Den schuldige wordt gestraft volgens algemeen stemmen met veertien...
|
De laatste executie in Almelo
Als wij de berichtgeving van de laatste jaren mogen geloven, lijkt het erop dat de criminaliteit hand over hand toeneemt. Er wordt regelmatig gepleit voor strengere straffen, waarbij nogal eens geroepen wordt dat vroeger alles veiliger was. De vraag die ik me dan stel is, ‘wat verstaan wij onder vroeger?’ Is dat de tijd van onze ouders en grootouders, of kijken we veel verder terug naar ons verleden? Indien we kijken naar het ‘verre verleden’ blijkt dat een aantal delicten inderdaad zwaarder bestraft werden. Zo werd 200 jaar geleden de diefstal van een kar of stuk gereedschap met enige maand...
|
|
De moord in Herxen en het laatste Overijsselse doodvonnis
Op 6 februari 1837 was de buurschap Herxen in rep en roer. In de nacht van 5 op 6 februari was brand uitgebroken in de woning van de daghuurder Albert Wetterman, een 38-jarige man, die met zijn vrouw Gerridina Lankhorst en drie kinderen nogal afgezonderd in een arbeiderswoning leefde. Was deze brand al erg voor het gezin, nog erger was dat de vrouw van Wetterman de vorige dag plotseling was overleden en in het huisje stond opgebaard. Met grote moeite wisten de buren het brandende huis binnen te dringen en het lijk naar buiten te brengen. Onderzoek Het plotselinge overlijden van de vrouw v...
|
De moord van Domino de Geer
‘Een vreselijk drama is Donderdagmorgen te Losser afgespeeld. Tegen circa 6 uur bevond zich de fabrieksarbeider Jan Posthumus uit Losser, van nog twee arbeiders vergezeld, op weg naar de fabriek te Gronau in de nabijheid der tramhalte bij Essenhuis. Eensklaps sprong uit eenige struiken te voorschijn ds. L. de Geer, predikant der Herv. Gemeente te Losser, loste een schot uit een revolver Er is een bizar lied dat betrekking heeft op een bizarre gebeurtenis in het jaar 1904’ We hebben het over het straatlied dat hieronder is afgedrukt. De naam ‘ straatlied ’ slaat op de wijze van verspreiding...
|
De moordzaak die Vollenhove choqueerde
Een ochtend als zovele, die zeventiende van oktober in 1878. De bakker was vroeg opgestaan om het brood te bakken voor de inwoners van het kleine plaatsje. De slager was al vroeg in de weer met de verschillende soorten vlees. De vrouwen waren al bezig met hun huishoudelijke taken. Eigenlijk deden alle inwoners van Vollenhove wat ze moesten doen, precies zoals ze dat elke dag deden en zoals dat van hen verwacht werd. Hoewel het dus een dag als alle andere leek, was niets minder waar. Deze dag was verre van gebruikelijk en het zou niet lang duren voordat iedereen in het stadje Vollenhove dat z...
|
De zwagermoord. Een familiedrama in herberg De Zwaan in Vollenhove
Op 10 januari 1723 was in de stad Vollenhove de zondagsrust ver te zoeken. Het gerucht deed de ronde dat 's nachts in herberg De Zwaan Willem Bernars zijn zwager Dirk Annaeus ten Broeke had vermoord. In de kerk waren die morgen alle ogen gericht op de zit-plaatsen van de familie Bernars; ze bleven leeg. Het kostte de kerkgangers moeite hun aandacht bij de preek van dominee Van der Poel te houden, terwijl deze anders zijn toehoorders van het begin tot het einde geboeid wist te houden. Van der Poels preek bevatte overigens geen enkele toespeling op het gebeurde. Wist de oude predikant er nog n...
|
|
Een drama in Zwartsluis, 1826
In een brief, geschreven op 7 december 1826 door de burgemeester van Zwartsluis en gericht aan "de Heer Officier bij de Regtbank van eerste aanleg, zitting houdende
te Zwolle", wordt gesproken over een zekere Trijntje Jans Louwen. Burgemeester J. van Setten bericht dat op hedenmorgen twee gerechtsdienaars hebben verklaard even tevoren, in een sloot, lopende achterlangs de huizen van de 3e wijk (= het zgn. Buitenkwartier) en "gemeenschap hebbende met de rivier het Zwarte Water", te hebben gevonden het lijk van Trijntje Jans Louwen, "omtrent wie ik de eer had u weledele op gister bij mijn mi...
|
Een roofoverval op 'De hongerige Wolf' bij Hardenberg, 1740
In het jaar 1740 maken vier Groninger Heren een reis per koets van Groningen naar Kleef. In Hardenberg logeren ze een nacht in de herberg van de gemeentesecretaris en postmeester Kramer, „In den vergulden Engel". De volgende dag gaat de reis in de richting van Ommen. Een baken, in de verte op een hoogte geplant, geeft de juiste richting aan. Het is een snikhete dag. Hieronder volgt een fragment van hun reisverslag: „De gemelde baak voorbij zijnde, staken (we) over naar de herberg „De hongerige Wolf", die daar midden op deze grote heide staat. Doch eer wij daar quamen moesten wij bijna van de...
|
Eens stonk het als de pest in het Roode Hert bij Dalfsen
Het moet een weerzinwekkende geur zijn geweest, die de weduwe van Egbert Otten Vos en haar kinderen bij het betreden van de herberg het Roode Hert begin mei 1698 opsnoven. Zoals meerdere stad- en vakgenoten bezat ook deze Zwolse brouwersfamilie een herberg ten plattelande. Deze herberg, te weten het Roode Hert stond aan de Hessenweg tussen Zwolle en Ommen en wel even ten noorden van de buurtschap Ankum in het kerspel Dalfsen. Het Roode Hert moet een niet onaanzienlijke pleisterplaats geweest zijn, want in het vuurstedenregister van 1682 staat zij genoteerd als voor drie schoorstenen belastba...
|
Klandestiene jenever op het Hesseler
Twee eeuwen geleden, om precies te zijn op 6 juni 1783, werd voor het Gericht te Borne door middel van "vraagartikelen" een aantal lieden gehoord omtrent het nuttigen van jenever op het Hesseler. Vraagartikelen van toen zijn te vergelijken met het hedendaagse verhoor in een rechtszaak. Een (aan)klager begaf zich naar de rechter van het Richterambt waar de getuigen, respectievelijk de dader(s), die moest(en) worden opgeroepen voor het afleggen van verklaringen, woonden. De rechter hoorde de klacht aan en stelde naar aanleiding daarvan een lijst op met vragen, die aan de getuigen moesten worden ...
|
|
Om de betaling van wijn en bier. Een schuld in Kampen
Het gebeurde in Kampen, in 1598. Mr. Steven Pigge, telg uit een geleerd geslacht, had een schuld bij Dirk Hendriksz Snel, de waard van de Witte Arend aldaar. De vordering voor de dranken, het ging om wijn en bier, bedroeg 34 goudgulden van 28 stuiver. Een behoorlijk bedrag, afgezet tegen het dagloon van acht stuivers dat een eenvoudig arbeider verdiende. Of tegen de prijs van vijf goudgulden voor een drachtig varken. Je kon er ook wel ongeveer tweeëneenhalve koe voor kopen. Het probleem was, dat Pigge niet betaalde en daarom wendde Snel zich tot het schoutengericht van IJsselmuiden. Schout A...
|
Tachtigers Willem Kloos en Hein Boeken opgepakt in Zwolle
lets minder dan een eeuw geleden, op 14 september 1892, zijn twee auteurs van de Beweging van Tachtig, Willem Kloos (1859-1938) en zijn vriend Hein Boeken (1861-1933), die voor hun plezier een bezoek aan Zwolle brachten en er wat rondwandelden en enkele café's bezochten, een dag lang door de Zwolse politie geschaduwd. Ze werden tenslotte meegenomen naar het politiebureau, waar ze na een aanvankelijk wat bars verhoor geheel onschuldig bleken te zijn. Willem Kloos beschreef het Zwolse avontuur een dag later in een brief aan zijn vriend Pet Tideman in Heerde, bij wie hij en Boeken zojuist enkele ...
|
Ter afwending van Gods toorn. Sodomie in Kampen
In de maanden mei tot en met september 1730 speelde zich in Kampen een dramatische gebeurtenis af. De jaren 1730-31 staan in onze Nederlandse geschiedenis bekend om de plotselinge ontdekking van het zgn. crimen nefandum , het kwaad "dat niet bekent behoorde te zijn". Op verscheidene plaatsen - het begon in februari 1730 te Utrecht - werden mensen gearresteerd op verdenking van homosexuele handelingen of wat men toen n.a.v. Genesis 19 als sodomie betitelde. Het waren gebeurtenissen, vergelijkbaar met de heksenvervolgingen uit de middeleeuwen, overslaand van de ene plaats naar de andere. Men ...
|
Toverij in Raalte, een proces in 1713
In 1713 lag de vrouw van Berend Wissink ziek te bed. Man en vrouw waren ervan overtuigd dat die ziekte aan betovering te wijten was. Berend Wissink - ook Schotman genoemd en als "kotter" in de buurt van Schoonheten woonachtig - had tegen zijn vrouw gezegd dat niemand anders dan Arme, de vrouw van Gerrit van Dorsten deze betovering veroorzaakt kon hebben. De echtelieden wisten ook dat er maar één manier was om de betovering te verbreken en om dit te bewerkstelligen, riep vrouw Wissink haar knecht Willem Willemsen Harkamp en een zekere Gerrit Jansen op 6 juli aan haar sponde en zij legde hun u...
|
|
Van cachot naar cachet. Het Provinciaal Tuchthuis in Zwolle
Zwolle kent een hotel dat is gevestigd in een voormalige gevangenis: het Provinciaal Tuchthuis uit 1739 werd in 2008 geopend als Librije’s Hotel. Waar ooit op niet geheel vrijwillige basis gevangenen en arrestanten verbleven onder vaak erbarmelijke omstandigheden, kunnen de gasten van tegenwoordig zich wentelen in luxe. Daar ging wel een uitvoerige verbouwing aan vooraf. Het was niet de eerste. Het Provinciaal Tuchthuis dat werd geopend op een bastion op het Noordereiland in Zwolle, was de eerste gevangenis in Overijssel die speciaal voor dat doel werd gebouwd. Voordien zaten de geva...
|
