|
1568 - Stadhouder Aremberg sneuvelt in de slag bij Heiligerlee
De Beeldenstorm heeft Filips II razend gemaakt. Hij stuurt een nieuwe landvoogd, de grimmige hertog van Alva, met een groot leger naar de Nederlanden om de bewoners zijn wil op te leggen. De vooraanstaande edelman Willem van Oranje werpt zich op als leider van het verzet tegen het Spaanse gezag. Met huurtroepen gaat hij de strijd aan. De eerste veldslag vindt op 23 mei 1568 plaats bij Heiligerlee in Groningen. Dit gewapende treffen, waarin de opstandelingen zegevieren, geldt als het startsein van de Tachtigjarige Oorlog. De slag bij Heiligerlee geniet vooral bekendheid omdat Adolf van Nassau...
|
1572 - Inval van graaf Willem van den Berg
Na de inname van Den Briel door de Watergeuzen op 1 april 1572 kiezen veel Hollandse en Zeeuwse steden partij voor de Staatse opstandelingen. In de zomer valt graaf Willem van den Berg, een zwager van Willem van Oranje, Overijssel binnen. Op 9 augustus slaat hij het beleg voor Kampen. Van den Berg zegt toe de bestaande privileges te eerbiedigen en vrijheid van godsdienst toe te staan, waarna het stadsbestuur de poorten voor hem openzet. Ook Zwolle geeft zich zonder slag of stoot over. Het ongedisciplineerde gedrag van de graaf en zijn soldaten maakt de Staatse troepen echter niet erg populai...
|
1579 - Overijssel neemt niet deel aan de Unie van Utrecht
Overijssel sluit zich slechts schoorvoetend bij de opstandelingen aan. Op 23 januari 1579 tekenen Holland, Zeeland, Gelre, Utrecht en Groningen de Unie van Utrecht. Ze spreken af gezamenlijk tegen de Spanjaarden op te treden. Ook wordt bepaald dat de deelnemende gewesten ‘ten ewighen daghen’ één geheel zullen vormen, hoewel ieders rechten en privileges behouden blijven. Mede door deze clausule legt de Unie de grondslag voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Overijssel gaat echter niet tot ondertekening over. Formeel schermt men met het lidmaatschap van het Duitse Rijk, waardoor t...
|
1582 - Verdugo neemt Steenwijk in
Na het overlopen van Rennenberg nemen de Spanjaarden eind september 1580 Oldenzaal in. Van daaruit kunnen ze heel Twente terroriseren. Ook vinden er regelmatig krijgskundige expedities in de rest van Overijssel plaats. Een poging van Rennenberg in de winter van 1580-1581 om de vestingstad Steenwijk in te nemen, draait echter op een mislukking uit. De graaf blaast kort daarop zijn laatste adem uit. Zijn opvolger, Francisco Verdugo, slaagt er op 26 oktober 1582 in Steenwijk in slechts één nacht te overrompelen. De verdedigingswerken zijn na de recente belegering nauwelijks hersteld, zodat het ...
|
|
1584 - Tactiek van de verschroeide aarde
In 1584 besluiten de Staten-Generaal dat alle gebieden in de nabijheid van een Spaans garnizoen verwoest en platgebrand moeten worden, zodat de vijand moeilijker aan voedsel kan komen. Ook een groot deel van Overijssel valt onder deze draconische maatregel. De verontwaardigde Staten, die mede door hun voortdurende politiek van afzijdigheid niet zijn geraadpleegd, zetten alles op alles om deze tactiek van de verschroeide aarde stop te zetten. Toch gaan in september onder andere Diepenheim, Goor en Delden in vlammen op. Verder onheil kan gelukkig voorkomen worden. De Staten-Generaal realiseren...
|
1726 - Opstootjes door duurdere borrel
Brandewijn en jenever zijn vrijwel de enige genotsmiddelen die de lagere klassen zich kunnen veroorloven. Een aangekondigde verhoging van de accijns op gebrande wateren, waardoor een borrel anderhalf keer zo duur wordt, leidt in de lente van 1726 dan ook in verscheidene Overijsselse steden tot onlusten. In Zwolle trekken op de avond van vrijdag 24 mei zo'n vijftig tot honderd relschoppers door de donkere straten. Ze gooien ramen in bij stadsbestuurders en belastingpachters en plegen ook andere vernielingen. Pas na enkele dagen kan de rust met hulp van door het provinciaal gezag gestuurde sol...
|
1772 - Patriot in de Staten
Op 20 oktober 1772 neemt Joan Derk van der Capellen tot den Pol zitting in de Staten van Overijssel. De edelman ontpopt zich als een fel tegenstander van Willem V en ijvert voor een zuivering van het staatsbestel. Hij boekt aanvankelijk weinig resultaat. In oktober 1778 wordt hem zelfs wegens zijn dissidente houding de toegang tot de Statenvergaderingen ontzegd. Tijdens zijn langdurige schorsing, die landelijk veel belangstelling trekt, schrijft Van der Capellen in 1781 onder de titel Aan het volk van Nederland een geruchtmakend pamflet. In het anoniem gepubliceerde schotschrift stelt hij in...
|
1795 - Dansen rond de vrijheidsboom
Op 3 februari 1795 wordt op de Grote Markt in Zwolle na een optocht van gewapende burgers, muzikanten en tweehonderd in het wit geklede meisjes een vrijheidsboom geplant. Een Franse huzaar hangt een vogelkooi in de top, waarna hij onder het roepen van ‘Liberté, Liberté’ het diertje de vrijheid geeft. Vervolgens dansen soldaten en burgers in de ijzige kou hand in hand om de boom. Ook elders in Overijssel verrijzen vrijheidsbomen. De goede verstandhouding met de Franse verlossers vertoont echter al snel scheuren. Hun verblijf gaat gepaard met veel kosten en overlast. De militaire vorderingen t...
|
|
1830 - Schutters in opstand
In het najaar van 1830 komen de Belgen in opstand tegen de samenvoeging met Nederland. Ze roepen een zelfstandige staat uit. Koning Willem I wil de rebellen hard aanpakken. Ter versterking van het leger roept hij ook de plaatselijke schutterijen onder de wapens. In Twente zijn veel rooms-katholieke schutters echter niet van zins om ver van huis tegen hun Belgische geloofsgenoten te vechten. In Ootmarsum gaan briefjes rond met opruiende teksten als ‘Vivat België’, ‘Weg met den geuzenkoning’ of ‘Vivat de catoliken’. Er breken eveneens relletjes uit. Zo veroorzaken dertig gewapende schutters ui...
|
1888 - Staking in Almelo
Door een opeenstapeling van grieven leggen de arbeiders bij de twee textielfabrieken van de firma Scholten in Almelo op 9 januari 1888 spontaan het werk neer. In eerste instantie is er van organisatie geen enkele sprake. De woedende arbeiders gooien ruiten bij Almelose notabelen in en politieagenten slaan een demonstratie met de blanke sabel uiteen. Na enkele dagen nemen de socialisten de leiding over. Zij zorgen ervoor dat de rellen stoppen. Gerrit Bennink houdt zich bezig met het opzetten van steunacties en het inzamelen van giften, zodat de stakers de strijd niet door een gebrek aan midde...
|
1888-1889 - Onrust in Hardenberg door de Doleantie
In 1886 ziet de Hervormde Kerk zich wederom geconfronteerd met een afsplitsing. Een groep orthodoxe lidmaten gaat uit onbehagen over de overheersende vrijzinnigheid zijn eigen weg. De door de charismatische staatsman en predikant Abraham Kuyper in gang gezette Doleantie leidt in Hardenberg tot grote onrust. Op Eerste Kerstdag 1888 nemen de dolerenden het kerkgebouw in bezit. De meerderheid van de hervormden verzet zich tegen deze machtsgreep en slaagt erin de kerk te ‘heroveren’. Op 11 januari 1889 doet het gerucht de ronde dat een nieuwe overnamepoging op til is, waarna meer dan honderd met...
|
1917 - Russische revolutie fataal voor Rusluie
In november 1917 grijpen de communisten in Rusland de macht. De bolsjewistische revolutie stort het land in chaos en geeft ook de doodsteek aan de traditionele handelscontacten van Vriezenveense kooplieden met St. Petersburg. De zogenoemde Rusluie zijn al sinds het begin van de 18de eeuw actief in deze verre streken. Ze hebben er verschillende Vriezenveense Compagniën, handelshuizen en winkels gesticht, die onder meer textiel, wijn, tabak, thee, cacao, aardewerk en bloemen verhandelen. De Vriezenveners vormen een hechte gemeenschap in de kosmopolitische stad. De lange reis naar Rusland, die ...
|
|
1932 - Boerenprotest tegen crisismaatregelen
Op 24 februari 1932 vindt op de Turfmarkt in Zwolle een protestbijeenkomst van zesduizend landbouwers plaats. Ook de agrarische sector is zwaar door de economische malheur getroffen. Een halvering van de landbouwprijzen brengt veel boeren in de problemen. De overheid heeft wel steunmaatregelen voor tarwe uitgevaardigd, maar laat de noodlijdende veehouders in de kou staan. De Overijsselsche Landbouw Maatschappij oefent druk uit op Den Haag door de achterban te mobiliseren en demonstraties te organiseren. In 1933 gaat de regering overstag. Er komt een allesomvattende landbouwcrisiswet, die het...
|
1950 - Baliekluivers in Zwolle
In het naoorlogse Nederland baart de ‘verwildering’ van de jeugd veel ouderen zorgen. De gevestigde orde ergert zich vooral aan rondhangende, opgeschoten jongeren. Ook in het centrum van Zwolle staan in het weekend groepjes jongeren op straat, die volgens de krant ‘niets beters weten te doen dan te zingen van ’t Paardenhoofdstel – later vervangen door de klok van Arnemuiden.’ Op zondag 2 april 1950 ontstaat een opstootje, als een jongen het bevel van een politieman om door te lopen weigert op te volgen. De agent wil de lastpak meenemen naar het bureau, maar zijn vrienden dreigen dit te verhi...
|
De langste staking van Nederland bij de firma Loos in Blokzijl
"Het hart van Blokzijl werd in mijn jeugd, net als tegenwoordig, gevormd door de Kolk. Beperkt de bedrijvigheid zich daar thans tot de zomermaanden, in mijn kinderjaren was de Kolk het hele jaar door vol leven", zo begon de in 1906 geboren Berend Oosten op 22 september 1988 zijn verhaal. "Er liepen schepen met boomstammen binnen voor de zagerij van Loos en er meerde een enkele vissersboot af. Schuiten met timmerhout voeren via de Sas en de Haven de Zuiderzee op. In de nawinter en het voorjaar lag er het schip van Zijlstra, dat mest ophaalde van stadsboeren, die geen eigen land hadden. De mest ...
|
De spoorwegstaking van 1903 te Zwolle
De afgelopen decennia lag in Nederland als gevolg van stakingsacties van het spoorwegpersoneel het treinverkeer af en toe stil. De discussie die ontstond over de toelaatbaarheid van deze stakingen doet onwillekeurig de gedachten terug gaan naar de beruchte treinstaking van 1903. Aan de hand van de berichtgeving in de Zwolse Courant zal ik in het onderstaande een schets geven van het verloop van deze staking in de regio Zwolle. In januari 1903 kwam het onder de veemarbeiders in de Amsterdamse havens tot een staking. Het ging hierbij vooral tegen het in dienst nemen van ongeorganiseerde arbeid...
|
|
Een dappere generaal sterft voor Ootmarsum
In de 16e eeuw werd de oorlog voor onze huisdeur in Ootmarsum uitgevochten. In de tijd van de Tachtigjarige Oorlog stond Nederland onder Spaans bewind. De Spaanse legers hielden Nederland bezet en er werd veel geplunderd. Prins Maurits van Oranje bracht een leger op de been en voerde strijd om onder het Spaanse juk van Hertog Alva uit te komen. De legers van Prins Maurits trokken door het hele land en verschillende steden werden achtereenvolgens ingenomen en bevrijd. Een belangrijke slag leverden de legers van Maurits in 1592 toen Steenwijk, Coevorden en Ootmarsum werden bevrijd. Een herdenk...
|
Een textielstaking te Borne in 1903
De directeur van de Stoomspinnerij en Weverij, v.h. S.J. Spanjaard , de “god van Boorn”, bepaalde omstreeks de eeuwwisseling 1900 in Borne de arbeidsverhouding tussen werkgever en werknemer. Circa 750 werknemers waren toen van hem afhankelijk. In augustus 1903 bepaalde “de god”, dat het weekloon van de spoelsters zou worden verlaagd van ca. ƒ 5,00 naar ƒ 3,20. Ook kwam het in die tijd voor dat een aantal uren, soms een aantal dagen per week, niet kon worden gewerkt als gevolg van de onregelmatige toelevering van grondstoffen. Geen werk, dus ook geen loon! Dit pikte men niet en de spoelsters...
|
Felle protesten tegen de stadhouder, 1749-1794
De macht van de stadhouder werd in 1749 bijna zo groot als die van een vorst, toen alle zeven verenigde provincies dezelfde stadhouder kregen en het stadhouderschap bovendien erfelijk werd. We hebben het hier over de familie Oranje-Nassau. Aan het eind van de 18e eeuw werd hoe langer hoe feller geprotesteerd tegen de huismacht van de prinsen van Oranje, die niet alleen stadhouder in de Nederlanden waren, maar ook, korter of langer, graaf van Lingen, graaf van Nassau-Dietz, graaf van Vianden en zo voort, en zo voort. Joan Derk van der Capellen tot de Pol Eén van de leidende patriotten - zo ...
|
Gerrit Kosters: 'Van die boerenopstand heeft Tubbergen een rare naam gekregen'
'In de jaren zeventig presenteerde de overheid plannen voor een ruilverkaveling in de gemeente Tubbergen. De boeren hadden weinig inspraak. Iedereen die maar een hectare grond had - waar je nog niet eens op kon lopen - mocht stemmen. En wie niet kwam opdagen stemde automatisch voor. De boeren waren natuurlijk boos. En dan vooral de kleinere boeren. Het grootste probleem was dat door de overheid werd gezegd wat er moest worden veranderd, zonder dat de boeren hier iets over te zeggen hadden. Ik herinner me een boer die vlakbij de Duitse grens woonde. Hij boerde behoorlijk goed. Maar volgens de...
|
|
Joan Bannier, patriot in Wijhe
Joan Bannier, geboren 17-3-1756 te Namen in België, van Gereformeerde religie, en overleden te Rotterdam 16-1-1820. Hij studeerde rechten te Leiden 1-11-1775, maar behaalde aldaar geen graad. Later heeft hij te Harderwijk zijn studie rechten hervat en hij promoveerde aldaar op 27-4-1805. In 1777 wordt Joan Bannier procureur te Deventer en vervolgens in 1783 schout of scholtis van Heino en plaatsvervangend scholtis van Wijhe. Hij is kapitein van het patriottengezinde genootschap van wapenhandel te Wijhe, beter bekend onder de naam van Vrijkorpsen. Maar wij komen hem al tegen in het Rechterlij...
|
Overijssel onder Habsburgs bestuur, 1528-1647
Tot 1528 bleef de bisschop landsheer van Sticht en Oversticht. In dat jaar droeg hij de Temporaliteit over aan keizer Karel V. Al onder de bisschoppen waren de drie IJsselsteden: Deventer, Kampen en Zwolle zo machtig, dat de bisschop zonder toestemming der drie steden geen belangrijke beslissingen nemen kon. Overijssel kende in haar geschiedenis slechts twee standen: Ridderschap en Steden. Samen met de drie ridderschappen in Salland, Twenthe en Vollenhove vormden de steden de Staten van Overijssel. En dat bleef zo onder de Habsburgers Karel V en diens zoon Philips II. Toen echter de Spaanse ...
|
Vredesmarsen op Tweede Kerstdag. Steenwijk bolwerk tegen oorlog
Eeuwenlang heeft de stad Steenwijk in tijden van oorlogsgevaar als garnizoensstad gefunctioneerd. Toen aan het eind van de jaren '30 van de vorige eeuw de oorlogsdreiging toenam, groeide ook de spanning in Nederland. Ondanks het vertrouwen in onze neutraliteit werd ook voor Steenwijk een aantal maatregelen genomen, zoals het bouwen van de Johan van den Kornputkazerne en de komst van een Regiment Infanterie in maart 1938. Daarmee was Steenwijk opnieuw garnizoensstad. Een Amerikaanse basis Toen op 10 mei 1940 ons land in de Tweede Wereldoorlog betrokken raakte, was de Kornputkaze...
|
Wie waren de patriotten en waarvoor stonden zij?
De leden van het 'monsterverbond' van Patriotten waren niet in de laatste plaats te vinden in een landgewest als Overijssel. Het ging hier vooral om regenten van de steden Deventer, Kampen en Zwolle, die waren vertegenwoordigd in de Staten. Ze verlangden terug naar het tijdperk zonder stadhouder van de jaren 1702-1747, waarin hun macht niet kon worden ingeperkt door de prinsen van Oranje. Bij deze bestuurders sloten zich democratisch gezinden aan, die zich verzetten tegen de besloten regeringscolleges, zoals de stedelijke besturen met hun 'achterkamertjespolitiek' wel werden genoemd. Toch best...
|
