|
"Wat moet je nou met zo'n mens?" Honderd jaar zorg in Overijssel
Een onderwerp wat de druk op het lokale openbaar bestuur de laatste jaren heeft vergroot is de zorg. De bemoeienis van de lokale overheid met de primaire gezondheidszorg is lange tijd vrij weinig geweest. Het ziekenfonds vroeger en de huidige marktwerking in de zorg is iets wat de nationale overheid regelde. Het lokale bestuur heeft echter wel steeds een taak gehad in aan zorg gerelateerde voorzieningen als maatschappelijk werk, gezinsverzorging, bejaardenwerk en andere vormen van maatschappelijke dienstverlening. Was zulke zorg vroeger vaak nog een particulier- of liefdadigheidsinitiatief, te...
|
'Ik zit weer zonder bloem en krop'. Enschedese voedseldistributie tijdens de Eerste Wereldoorlog
Op Tweede Kerstdag 1918 stuurt burgemeester Edo Bergsma van Enschede een telegram naar het rijksbureau voor de distributie van graan en meel waarin hij meedeelt genoodzaakt te zijn gedurende een aantal dagen geen brood te verstrekken aan de burgerbevolking (± 40.000 personen) en aan de dan ongeveer 5.000 voormalige krijgsgevangenen uit Duitsland die in Enschede zijn ondergebracht. Het gemeentebestuur vraagt dringend om een ijlzending gebuild meel (bloem) en ongebuild meel (krop). In de gemeenteraad verzucht Bergsma: “Het is voor Burgemeester en Wethouders haast een onhoudbare positie dat zij...
|
Armenjagers in Hardenberg
Dat Hardenberg in vroeger dagen een klepperman bezat, weet zo langzamerhand half Nederland. Maar dat Hardenberg ook vuurheren, eswroegers en armenjagers kende, is minder bekend. De armenjagers stammen uit de 17e eeuw. In die tijd trok allerlei vreemd volk door het land: vagebonden, zigeuners, bedelaars, soldaten zonder leger en dergelijke. Het regende klachten bij de overheid over diefstal en vernielingen. Het schijnt, dat het provinciaal bestuur al heel vroeg maatregelen tegen deze plaag nam. Het ene plakkaat na het andere werd uitgevaardigd, maar het hielp niets: er bleven klachten binnenk...
|
Armenjagers in de 18e eeuw. In het bijzonder het Overijsselse geslacht Magré
De aanstelling van armenjagers vindt zijn oorzaak in het toenemen van bedelarij en landloperij aan het einde van de 17de eeuw. De overlast wordt zo groot dat de kerspels langs de Vecht in de nabijheid van de Duitse grens en die met het Landschap Drenthe overgaan tot de aanstelling van armenjagers. Het beroep armenjager zou kunnen duiden op overheidsdienaar doch de vraag was, van welke overheid. Bovendien wat was hun eigenlijke taak of instructie. Het kerspelarchief van Heemse geeft hierover geen uitsluitsel. Wel dat van het kerspel Dalfsen en in zekere zin ook van Ommen en Den Ham. Aangenom...
|
|
De Vollenhoofsche Diligencedienst
Hoewel diligences, ook wel postwagens genoemd, al in Nederland in de 16e eeuw voorkomen, deden zij in de Kop van Overijssel pas laat hun intrede. Zij vervoerden, naast personen, ook vaak de post. De reden van hun late intrede moet gezocht worden in de aanwezigheid van, voor die tijd, behoorlijke routes te water en het ontbreken van goede wegen. Als deze laatste er al waren was hun kwaliteit slecht en nauwelijks geschikt voor de vrij zware diligences. Het geringe postverkeer ging dan ook meestal te paard. Voor Vollenhove was dit wel een probleem. De route naar de provinciale hoofdstad over wate...
|
De Zwolse Gemeentereiniging in 1917
Anno 2017 is de Zwollenaar goed getraind in het scheiden van afval en weet hij precies op welke dag welke container uit zijn uitgebreide assortiment naar bepaalde verzamelpunten moet worden gekard. Daar staat dan een keurig rijtje, waarvan de inhoud door een snelle vuilniswagen met een elegante zwaai aan boord genomen wordt. Het is een goed geolied systeem, waar dan ook ruimschoots reinigingsrechten voor dienen te worden betaald. Honderd jaar geleden was dat wel anders. Om te beginnen was alles gratis. En dan hoefde je je afval ook niet eens volgens allerlei onduidelijke richtlijnen over ee...
|
De aanstelling van een armenjager in Wijhe, 1765
In de 18e eeuw was men in Overijssel niet bepaald tolerant tegenover zwervers of arme mensen die zich in een bepaald schoutambt wilden vestigen. Om te voorkomen dat deze ten laste van de gemeenschap zouden komen, werd in Wijhe in 1765 een armenjager aangesteld, die - zoals zijn naam zegt - deze armen moest verjagen, desnoods met gebruikmaking van een geweer. Op 19 augustus 1765 vergaderden de Generale Erfgenamen van het kerspel Wijhe in de kerk van Wijhe. Aanwezig zijn de HoogWelGeboren Gestrenge Heer van Dedem thoe den Gelder en zijn zoon, de heer Hemert thoe den Kritenbergh, Podt en rentm....
|
De klokkenluidster van Steenwijk
Lammegien Boonstra - van den Boer was van 1925 tot december 1964 klokkenluidster van de Sint Clemenskerk in Steenwijk. Dagelijks maakte ze drie keer de gang naar de toren om daar het touw van de klok ter hand te nemen en de klok in beweging te brengen om aan de bevolking te laten horen hoe laat het was: 8 uur 's morgens, 12 uur 's middags en 6 uur 's avonds. Dat was waar zij voor was aangesteld maar er zullen ook andere momenten geweest zijn waarop de gang naar de toren werd gemaakt: geboorte van de prinsessen of het overlijden van een koninklijke hoogheid in 1962. De luidklok fungeert hier ...
|
|
De laatste executie in Almelo
Als wij de berichtgeving van de laatste jaren mogen geloven, lijkt het erop dat de criminaliteit hand over hand toeneemt. Er wordt regelmatig gepleit voor strengere straffen, waarbij nogal eens geroepen wordt dat vroeger alles veiliger was. De vraag die ik me dan stel is, ‘wat verstaan wij onder vroeger?’ Is dat de tijd van onze ouders en grootouders, of kijken we veel verder terug naar ons verleden? Indien we kijken naar het ‘verre verleden’ blijkt dat een aantal delicten inderdaad zwaarder bestraft werden. Zo werd 200 jaar geleden de diefstal van een kar of stuk gereedschap met enige maand...
|
De lijkkoets van Zwartsluis
De lijkkoets is in 1930 aangeschaft onder burgemeester De Koning. Ze was eigendom van de Gemeente Zwartsluis. De koets was waarschijnlijk afkomstig uit de provincie Groningen en is per spoor in delen naar Meppel vervoerd. Hier moest het geheel weer in elkaar gezet worden. Waarna het paard er voor kwam en naar Zwartsluis werd gereden In Zwartsluis werd de koets ondergebracht op het erf van de heer Gerrit Doosje aan de Zomerdijk in een hiervoor gebouwde schuur. Hij kreeg voor de stalling f 50,- per jaar.' De koets was zwart met grijze randen. Ze had zwarte kleden rondom' glad aan de zijkanten ...
|
De provisorie in Diepenheim
Iedere Diepenheimer kent wel de Provisoriestraat, maar ik denk dat velen niet weten waar deze naam vandaan komt. Van oorsprong was de provisorie een instelling die de opleiding van geestelijken bekostigde. Daar de borgmannen vroeger zich niet alleen met bestuurlijke zaken in Diepenheim bemoeiden, maar ook veel te zeggen hadden in de kerk, werd de provisorie, die waarschijnlijk altijd al de meeste inkomsten van de Borgmannen kon verwachten, het “administratie-kantoor” van het College van Borgmannen en Burgemeesters. Omstreeks 1800 was de provisorie een belangrijk instituut waarvan de admini...
|
J.G. Nicolai, stadsmusicus en organist van Zwolle (1744-1801)
Naast de vier manualen van het in 1721 voltooide orgel in de Grote Kerk te Zwolle, trof men vóór de grote restauratie van 1955 een naam aan: 'Johan Gottlieb Nicolai'. Deze inscriptie doet vermoeden dat Nicolai iets te maken heeft gehad met het Schnitger orgel. Inderdaad woonde en werkte in het laatste kwart van de achttiende eeuw in Zwolle een musicus met deze naam. Hij had de eer de vijfde vaste organist in successie van het beroemde orgel te zijn. Voor hem hadden Everwijn Metelercamp, Wolter Wolters, Henricus Radeker en Anthon Christiaan Stechwey op de orgelbank plaatsgenomen. Organisten s...
|
|
Maartje Molenaar, vroedvrouw te Zwartsluis
Onderstaand verhaal is door mevrouw T.Speksnijder-Doosje opgetekend uit de mond van mevr. H.Kuiper-v.d.Meulen. Haar schoonmoeder Maartje Molenaar was vroedvrouw in Zwartsluis van 1900 tot 1933. Maartje Molenaar werd geboren in Twisk in Noord-Holland op 31 oktober 1874. Ze genoot haar opleiding tot vroedvrouw aan de vroedvrouwenschool te Amsterdam, waar ze op 24-jarige leeftijd afstudeerde. De eerste twee jaren werkte ze in Hontenisse in Zeeland, daarna kwam ze naar Zwartsluis, waar ze ging wonen Achter de Wal (Handelskade) op de bovenverdieping van het pand waar nu de groentewinkel van Feen...
|
Nachtwaker en klepperman. Openbare orde & veiligheid in Overijssel
De handhaving van de openbare orde was en is één van de kerntaken van het lokale bestuur. Gemeenten hebben er de afgelopen honderd jaar allerlei taken bij gekregen, maar de veiligheid van haar burgers is nog steeds een van de belangrijkste bezigheden. De schaal waarop dat gebeurd is tegenwoordig echter heel anders dan vroeger. Veldwachters De oorsprong van de huidige politiemacht licht al in 1810, toen Nederland werd ingelijfd bij het Franse Keizerrijk van Napoleon. De politie werd toen naar Frans model ingericht. Dat betekende voor een plattelandsprovincie als Overijssel de komst van de p...
|
Stad Vollenhove zoekt een hulponderwijzer
Het lijkt niet de meeste logische combinatie: in de oudste krant van Nederland een personeelsadvertentie plaatsen toch is dat wel wat de gemeente Stad Vollenhove doet. Vollenhove is in 1866 namelijk op zoek naar een tijdelijk hulponderwijzer. De vaste kracht wordt opgeroepen voor militaire dienst en wordt eervol uit zijn tijdelijke aanstelling ontheven. In deze vacature moet worden voorzien. Op 15 juni 1866 krijgt de gemeenteraad van Stad Vollenhove een voordracht voor deze vacante plaats aangboden. Dirk Lameris, een kandidaat uit Groningen, is de gelukkige en mag zich tijdelijk hulponderwi...
|
Stadsomroeper Ootmarsum
Wanneer:
Stille Zaterdag Locatie:
Ootmarsum
“Al dee met wil goan en paoshoalt haaln, mot um één uur op 't maarkt ween”, klinkt het in Ootmarsum op de ochtend van Stille Zaterdag. Stadsomroeper Henny Bodde maakt met Pasen zijn vaste rondje door de stad. Tussen 11.00 en 12.00 uur maakt hij een vaste ronde door de stad en laat op strategische plaatsen zijn boodschap klinken. Hij maakt daarbij gebruik van een antieke bel. Op de Markt krijgt Bodde een borrel aangeboden. Een eindje verderop bij de voormalige stadspoort in de Marktstraat laat hij nogmaals zijn bel en boodschap luiden. “Wat zegt...
|
|
Weeskinderen in Stad Vollenhove
Naast twee scholen (A en B) was er in Vollenhove ook het Hervormd Groot Burger Weeshuis (HGBW). Het stond aan de Kerkstraat 57 en 59. De panden staan er nog steeds. In de gevel zitten twee stenen met jaartallen. De een herinnert aan huize Avondrust, laten we zeggen een bejaardenhuis. Waarschijnlijk is dat de opvolger geweest van het Hervormd Groot Burger Weeshuis. Dit Weeshuis moet daar al een lange tijd gevestigd zijn geweest. De huidige bewoners hebben de ingemetselde steen weer zichtbaar gemaakt als herinnering aan het verleden. De relatie tussen het gemeentebestuur van Stad Vollenhove en...
|
Ziekenvervoer in de vorige eeuw in Zwartsluis
Onlangs werd mijn aandacht getrokken door een bericht dat er een publicatie in voorbereiding is over het ziekenvervoer in NW-Overijssel in de periode voordat er sprake was van de nu zo gewone gereguleerde situatie met ambulancediensten. Bij een contact met de auteur van deze publicatie bleek dat hij zeer geïnteresseerd was in hetgeen ik zou kunnen inbrengen over het ziekenvervoer in Zwartsluis, waar mijn vader, Jan Smit, zich jaren mee bezig heeft gehouden. Uit nog aanwezige bescheiden en herinneringen van mijn zussen en broer, aangevuld met informatie die ik bij dokter Coumou kon inwinnen, he...
|
