Duitse bezetting

Arnoldus van Walsum, de ontslagen burgemeester
Op 19 februari 1938 werd A. van Walsum, als opvolger van J.E.Baron de Vos van Steenwijk, in een buitengewone zitting van de gemeenteraad geïnstalleerd als burgemeester van de gemeente Zwolle. Niemand kon toen vermoeden dat hij deze functie slechts twee jaar zou bekleden en dat zijn ontslag in 1940 dramatisch genoemd kan worden. De jonge jaren Arnoldus van Walsum werd op 30 januari 1890 in Krimpen aan den IJssel geboren. Hij was de oudste zoon van Arie Adrianus van Walsum en Ariaantje van Cappellen. Het gezin telde vijf kinderen, drie jongens en twee meisjes. De vader overleed op jonge leef...

1942 - Een kunstbunker in Paaslo
Op 26 mei 1942 gaat in Paaslo de bouw van een imposante bunker van start. Opdrachtgever is de Nederlandse overheid, die hier een deel van de nationale kunstcollectie, waaronder topstukken uit het Rijksmuseum te Amsterdam, veilig wil opslaan. Het hele gebouw wordt opgetrokken uit gewapend beton. De bovengrondse bouw vereist een zeer zware constructie. De muren zijn dan ook 4,60 meter dik. Het kegelvormige dak, dat het effect van een bominslag moet verkleinen, is zelfs 9,50 meter dik. Reeds op 15 september 1942 kan als eerste schilderij Het Straatje van Vermeer in de bergplaats worden ondergeb...

HEEMAF-werknemers tewerkgesteld in Duitsland
Tot de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog hoorde de dwangarbeid in de Duitse oorlogsindustrie van miljoenen buitenlanders, waaronder veel Nederlanders. Hun lot werd soms verlicht doordat er een warme band bleef bestaan met het Nederlandse bedrijf, waaruit zij afkomstig waren. Gedurende de Tweede Wereldoorlog ontstond in de Duitse industrie een nijpend tekort aan arbeidskracht, omdat bijna alle Duitse jongemannen naar de verschillende fronten en bezette gebieden gestuurd waren. Daarom werden miljoenen buitenlanders gedwongen tewerkgesteld. Onder hen waren ongeveer een half miljoen Ned...

De enige Wierdenaar die sneuvelde bij de Grebbeberg
Nadat het Nederlandse leger op 15 mei 1940 tegenover de Duitsers had gecapituleerd begon een spannende tijd voor de familieleden van de militairen die het vaderland hadden verdedigd. De familie vroeg zich af wat hun zoon, vader of broer allemaal had meegemaakt en of hij überhaupt de oorlog had overleefd. Van sommigen werd lange tijd niets gehoord; van anderen kwam al snel bericht. De Wierdense Egberdina Gottemaker-Schipper wachtte tevergeefs op een goed bericht. Haar man Johan Gottemaker was op maandag 13 mei 1940 rond half 3 in de middag gesneuveld in de gevechten met de Duitse troepen. Kle...

Onder kanonvuur in het bos. Twee Almelose jongens vochten op de Grebbeberg
Als kleinzoon was ik altijd nieuwsgierig naar het oorlogsverleden van mijn opa, Henk Geerling. Opa Geerling is echter al lang geleden overleden. Dat zijn oude strijdmakker Harm Mulder aanbood zich door mij te laten interviewen, was een kans om deze geschiedenis vast te leggen. Harm werd geboren in 1920 in Wormerveer. In 1937 verhuisde hij met zijn ouders naar Almelo. Zijn dienstplicht begon in 1939. Harms kameraad Henk werd ook geboren in 1920. Ze woonden beiden aan de Vrielinkslaan. Henk had verkering met Marie Blankestijn, mijn oma. Onlangs is Harm Mulder overleden. Hij was een van de laatst...

De eerste bezettingsnacht in Hardenberg
Ze vond het dan ook bijster onaangenaam dat haar moeder op zekere ochtend al vroeg bij haar bed stond en haar sommeerde om eruit te komen. Nou, zij vond het wel goed en draaide zich nog eens behaaglijk om in het grote bed met de veren matras. Maar even later stond haar moeder er weer, trok de dekens van haar af en liet het woord oorlog vallen; dat de soldaten al over de grens waren en zo de straat in konden komen marcheren. Hardenberg Ze woonden in een dorp dicht bij de Duitse grens. Hun huis lag aan de Vecht, dichtbij de brug. Aan de overkant van de brug lagen Hollandse soldaten en de Dui...

"Habt keine Angst! Habt keine Angst!" De Vechtbrug bij Hardenberg opgeblazen
Hardenberg was al snel bezet. De Nederlandse strategie was om in het zicht van de vijand terug te trekken en de ondermijnde bruggen te laten springen. Dat lukte in deze omgeving vrij goed. Ook de Vechtbrug moest er uiteindelijk aan geloven. Ir. H. Brand heeft de schermutselingen hier uitgebreid beschreven in zijn -mooie- boek Die lange morgen in mei . Ooggetuige Mijn vader was hiervan ooggetuige. Hij was toentertijd 18 jaar. In 2008 heeft mijn dochter haar grootvader geïnterviewd over zijn oorlogstijd voor een schoolwerkstuk. Hier volgt een passage uit haar verslag: "Mijn opa was die dag ...

‘De vijand lelijk zijn neus geschramd.’ Duitse oversteek van de IJssel voorkomen
Ineens bevond Nederland zich op die prachtige voorjaarsdag in oorlog. Dat hadden veel Nederlanders niet voorzien. Luitenant Menkveld van het 43e regiment infanterie, betrokken bij de verdediging van de IJssellinie bij Olst, verklaarde na de oorlog: ‘Achteraf viel mij tegen dat we niet werkelijk voorbereid waren op een aanval. Zelfs in april hadden we nog de indruk dat er niets gebeuren zou. Ook kreeg ik de indruk dat kapitein Van der Wild hier niet voldoende rekening mee hield.’ De vijand afgeslagen Bij hun inval op die vrijdagmorgen slaagden de Duitsers erin om per spoor tot Devente...

Die ene, vreselijke dag in Wierden
De baan belooft veel goeds en het lijkt een mooie stek. Immers, in die tijd hebben ze zowel aan de voor- als achterkant van het huis ruim zicht over het buitengebied, aan de achterkant kijken ze uit op de Groote Maat en aan de voorzijde hebben ze een wijds uitzicht over de weilanden (waar eerst veel later het “Plan Oost" verrijst). Niets dat er dan op wijst dat hier, in dit rustige, gezapige Twentse dorpje, in de komende jaren zulke enerverende en schokkende dingen staan te gebeuren. Bedrijfsleider Al snel krijgt het paar kennissen en vrienden in Wierden. Na verloop van tijd worden ze opge...

Kamp Arbeidsdienst De Vossenbos bij Wierden
Van der Elst kapte het hout, verkocht het als mijnhout aan de staatsmijnen in Limburg en deed vervolgens de kale grond van de hand aan de Nederlandse Staat, afdeling Domeinen. Direct na het uitbreken van de oorlog in mei 1940, bouwde aannemersbedrijf Bruns en Bonke uit Almelo er een paar barakken op. Dit was het begin van een groot aantal barakken dat in de loop van de jaren zou volgen. Gedemobiliseerde soldaten De eerste bewoners van dit barakkenkamp waren gedemobiliseerde Nederlandse soldaten die in de meidagen van 1940 gevochten hadden tegen de Duitsers. Het heette toen “de Opbouwdienst...

‘Als je deze brief ontvangt, liefste vrouw, dan zal ik er al niet meer wezen.’
In mei en juli 1942 werden door de bezetters ruim 1.200 mannen als gijzelaar opgepakt en gevangen gezet in de gebouwen van de katholieke seminaries Beekvliet (bij Sint-Michielsgestel) en het eveneens Noord-Brabantse Haaren. De opgepakte mannen kwamen uit alle lagen van de bevolking. Opvallend was wel dat relatief veel gijzelaars een vooraanstaande positie innamen in de Nederlandse samenleving. Daarnaast hadden de bezetters de gijzelaars vooral gezocht in kringen die aan bepaalde Duitse plannen hun medewerking geweigerd hadden. Velen waren lid van de Nederlandse Unie of hadden zich actief verze...

De meidagen van 1940 in villa Eikenoord, Lutten
Historisch verslag van 9 en 10 mei 1940 opgetekend door Johanna Gouwe-Vermeulen, bewoonster van villa “Eikenoord” in Lutten aan de Dedemsvaart.  9 mei 1940 's Avonds om 23.30 uur een vliegtuigje gehoord, niet zo heel bijzonder in deze tijd, maar ja, nu met de huidige spanning en ingetrokken verloven...toch even buiten staan luisteren. Hans is al naar bed. De drie geschreven brieven, waarvan één naar mijn echtgenoot (die ook is opgeroepen in het leger) liggen klaar. Het is prachtig voorjaarsweer en ik heb zin om ze nog te posten en ga met de twee honden aan de lijn (chow chows) naar het pos...