|
1540 - Kogel fataal voor stadhouder Schenck
Georg Schenck van Toutenburg is de eerste stadhouder van Overijssel. De uit Duitsland afkomstige edelman treedt vanaf 1528 in de noordelijke provincies van de Nederlanden op als plaatsvervanger van Karel V. Onder zijn bekwame leiding worden de Gelderse troepen snel uit Overijssel verdreven. Het leven van de stadhouder blijft echter in het teken staan van oorlogsgeweld, dat ook voortduurt wanneer de erfvijand van de Habsburgers, hertog Karel van Gelre, in juni 1538 sterft. Schenck zelf bezwijkt op 2 februari 1540 in zijn imposante slot in Vollenhove, kasteel Toutenburg, aan de gevolgen van ee...
|
1630 - Eisen aan een havezate
Overijsselse edellieden mogen op persoonlijke titel deelnemen aan het provinciaal bestuur, dat bestaat uit Ridderschap en Steden. Wie als riddermatige de Statenvergaderingen wil bezoeken, moet wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Naast een adellijke afstamming en een hervormde geloofsovertuiging is het bezit van een havezate, een buitenhuis op het platteland, van cruciaal belang. Omdat niet altijd duidelijk is wanneer een goed als havezate kan worden aangemerkt, scherpen de Staten in 1630 de regels hiervoor aan. Teneinde de status van havezate te verwerven dient een landhuis al minstens z...
|
1795 - Een nieuw bewind
Het revolutionaire Franse leger marcheert in de barre winter van 1794-1795 zonder noemenswaardige tegenstand over de bevroren grote rivieren Nederland binnen. Willem V zoekt een veilig heenkomen in Engeland, waarna men in Den Haag de Bataafse Republiek uitroept. Eind januari bereiken de Fransen Overijssel, waar ze als bevrijders worden ingehaald. Overal ruimen prinsgezinde bestuurders zonder bloedvergieten het veld voor patriotten. Op 5 februari verschijnt in Zwolle een tiental burgers in de middagvergadering van de Staten. Als representanten van het platteland eisen zij dat de leden van de ...
|
1862 - Havezate Den Dam afgebroken
In de zomer van 1862 wordt de vervallen havezate Den Dam in Hellendoorn voor afbraak verkocht. De trieste teloorgang van het eeuwenoude huis, dat in 1682 negen vuursteden telde en daarmee tot de grotere havezaten behoorde, is kenmerkend voor het lot van veel adellijke buitenplaatsen in de 19de eeuw. Sinds de omwenteling van 1795 is voor de adel het bezit van een havezate niet langer een vereiste om een politieke carrière te maken. Daarmee verdwijnt ook een belangrijke reden om de geldverslindende, vaak verouderde en oncomfortabele landhuizen in ere te houden. Veel edellieden doen hun buitenv...
|
|
Adellijke rechten ter discussie
Na de val van Napoleon en het verdwijnen van de Fransen kreeg Koning Willem I (1772-1843), de zoon van Stadhouder Willem V, het in de Vereenigde Nederlanden voor het zeggen. De overheid spande zich binnen de nieuw gevormde staat in om de volkswelvaart op een hoger peil te brengen. Daarnaast bemoeide zij zich ook met het kerkelijke leven; er werden in 1815 zelfs ministeriële departementen voor de Eredienst (een niet-katholieke en een katholieke!) ingesteld en een Zondagswet uitgevaardigd. Deze overheidsbemoeienis zou uiteindelijk uitlopen op twee bewegingen: Afscheiding en Doleantie. (Dit a...
|
Blauw bloed in Zwartsluis
In het westen van Frankrijk, ruim 30 km. ten zuiden van de Loire, ligt aan het riviertje de Thouet het stadje Thouars. Reeds omstreeks 1400 woonde hier het adellijke geslacht Le \/asseur de Congnée de Thouars. In dit artikeltje zal blijken wat het verband is tussen deze Franse familie en Zwartsluis. In het midden van de vorige eeuw heeft een afstammeling van deze familie in Zwartsluis gewoond en er drie kinderen gewonnen. Het was ons volledig onbekend, maar uit de tienjarige geboortetafels bleek de juistheid van deze gegevens. Kort hierna kwamen we in het jaaroverzicht van het blad ”Overijss...
|
De buitenplaats Langeveldsloo in Wijhe
In het schoutambt (1) Wijhe lag de havezate Langeveldsloo. In 1382 werd er al melding van deze havezate gemaakt. In dat jaar werd dit goed door Hendrik Machoris in leen gehouden van de bisschop van Utrecht. Voor de geschiedenis tot 1812 wordt verwezen naar de beschrijving in het boek : "De havezaten in Salland" van de heren A.J. Mensema en jhr. A.J. Gevers. In 1812 wordt het buiten "Langeveldslo" in het openbaar verkocht. Het goed werd in de toenmalige aankondigingen omschreven als "bestaande in een capitaal heerenhuis, waarin acht spasieuse beneden en zeven bovenkamers, ruimte zolders, ke...
|
De havezate Camperbeek in Berkum
De familie Campherbeek speelde in de 14e eeuw een rol van betekenis in de omgeving van Zwolle. In de 15e eeuw speelde Steven Campherbeek als drost van Salland een landelijke rol. Hij was riddermatig en verscheen vanaf 1477 ten landdage. Na zijn dood ging het bezit naar de zoon van zijn zuster Johan van Ittersum. In 1520 was Campherbeek in bezit van kleinzoon Johan Mulert omdat deze Johan ook de Ordel bezat noemde hij zich Mulert op den Ordel. De bezitting bleven in de familie Mulert tot 1652. De bezittingen gingen toen over naar dochter Willemina en haar man Johan van Keppel. Hun zoon die in...
|
|
De reis in 1849 van Anton Henri baron Sloet van Oldruitenborgh
Anton Henri Sloet van Oldruitenborgh (1798-1871) groeide op in Den Haag in een gezin, dat o.a. nauw betrokken was bij de ontvangst van koning Lodewijk Napoleon op Oldruitenborgh in 1809, het bezoek van keizer Napoleon aan Den Haag in 1811 en het diner van koning Willem I en prins Frederik op Oldruitenborgh in 1818. Henri's ouders waren Anthony, baron Sloet van Oldruitenborgh en Isabella Antoinette, barones le Vaillant. De levensloop van de jongste zoon Henri is sterk bepaald door de carrière van vader Anthony. Deze was in de Franse Tijd patriot en werd door het toenmalig bestuur van Overijss...
|
De wereldlijke invloed van de heer van Almelo op Wierden
Vóór het jaar 1795 bestond de Provincie Overijssel uit de drostambten Twente, Salland en Vollenhove. De door de Staten van de provincie aangewezen drost had een grote macht in zijn ambtsgebied. Zo niet in Stad en Ambt Almelo en Vriezenveen! In dit gebied, de "Vrije Heerlijkheid van Almelo, had de heer van Almelo het grotendeels voor het zeggen en bezat hij de volledige juridische en bestuurlijke macht. Daarnaast bezat hij de zogenaamde “heerlijke rechten”, zoals het recht van wind en water, het jachtrecht en het visrecht. Ook op kerkelijk terrein had de heer van Almelo grote zeggenschap; hij h...
|
Godert Willem van Dedem en Den Aalshorst
In 2011 was het honderd jaar geleden dat Godert Willem baron van Dedem stierf. Hij was één van de kinderen van Godert Willem baron van Dedem (1791–1866), heer van Den Berg, en Grietje Boxem. Dit artikel gaat in op wat hij betekend heeft voor het landgoed Den Aalshorst in het bijzonder en voor Dalfsen in het algemeen. Godert Willem Sr. De vader van Godert Willem trouwde op latere leeftijd en was behalve eigenaar van huize en landgoed Den Berg te Dalfsen, controleur van de directe belastingen in de districten Almelo en Delden. Daarnaast was hij ook controleur van het kadaster. Als lid van de...
|
Graaf Aremberg schonk een dure gracht
Johan de Ligne, graaf van Aremberg (aan de Ahr in Duitsland) baron van Barbonson, ridder van het Gulden Vlies, was lid van de Raad van Staten van Overijssel, Stadhouder van Overijssel, Groningen, Drenthe (1549-1568). Het slot te Wedde was een van zijn residenties. Ook vertoefde hij veelal op het kasteel te Vollenhove, hierdoor kon hij zich persoonlijk op de hoogte stellen van de omstandigheden in deze streken. Hij had hier vele bezittingen, hij interesseerde zich voor de ontwikkeling van de Noordwesthoek van Overijssel. In zijn ambtsperiode liet hij op eigen kosten waterwerken uitvoeren in e...
|
|
Graaf Sigismund van Heiden Hompesch. Drost van Twente
In de 18e-eeuw werd het land, zowel landelijk als regionaal, geteisterd door politieke twisten. De aanstelling van personen in ambtelijke functies werd meer bepaald door persoonlijke relaties en voorkeur dan door bewezen bekwaamheid. De functies waren weliswaar goed omschreven maar in de uitoefening werd toch vaak misbruik gemaakt van de positie. “Drost” was bijvoorbeeld zo’n functie. Een vaak aangehaalde functionaris in Twente is Sigismund Vincent Gustaaf Lodewijk graaf van Heiden Hompesch . Hij was drost van Twente van 1769 tot 1786 en hij ging ver in ambtsmisbruik. Wie was deze man, waar...
|
Havezate Oldhagensdorp in Vollenhove
Johan Hagen werd in 1388 door Floris van Wevelinckhoven, toen bisschop van Utrecht en landsheer van Overijssel, beleend met goederen, die eertijds toebehoorden aan enige gebroeders Schuring. Deze goederen waren door de landsheer verbeurd verklaard wegens door hen gepleegde ontrouw. Zij waren namelijk betrokken geweest bij de moord op Evert van Essen, een vertrouweling van de bisschop, in 1382. Deze goederen vormden de kern van het goederen bezit, dat later onder het huis Oldhagensdorp ressorteerde en waaronder het huis zelf ook begrepen was. De naam Oldhagensdorp is echter betrekkelijk jong....
|
Het Huis Collendoorn. Opkomst en ondergang van een havezate.
Rond 1500 was de buurtschap Collendoorn een Marcke bij Hardenberg. Het bestond uit een paar havezaten, de Hofstede en de Oldenhof, met daaromheen enkele pachtboerderijen. Het landschap is gevarieerd; in het Noorden een veengebied "Collendoornerveen", in de kern en richting Gramsbergen gemengd landbouw- en veeteelt gebied, in het Westen bos en een lastige zandverstuiving (de naam van boerderij Stoevebelt verwijst hiernaar), terwijl naar het Zuiden de marsgronden langs de rivier de Vecht liggen. Hier worden schapen, koeien en paarden geweid in de gemeenschappelijke weidegrond van de Marcke Heems...
|
Het landgoed Broekhuizen
Broekhuizen is nu een naam van een weg in de buurtschap Ankum, maar ooit was het een naam, verbonden aan een buitenplaats waarvan nog maar weinigen de juiste plaats kennen. Een naam echter die in de archieven al heel lang bekend is. In de schattingsregisters (de belastingaanslagen) uit de late middeleeuwen komt de naam reeds voor. In 1427 is dat Roelofsguet ten Broicke, in 1433 Roleffsguet ten Broeke. in 1457 Rolotfsguet ten Broke, in 1457 Rolofsguet ten Broeke. In de jongste schattingslijst van 1520 vinden we Herman in de Broekhuysen (pachter van Arnt Brant). Jan van Olst op 't Brookhuvss (...
|
|
Huis en Havezate Everlo bij Weerselo
Een van de vroegere havezaten in het gebied van de gemeente Weerselo is het Everlo. Volgens Geerdink zou in 1200 de familie Van den Clooster het Huys bewoond hebben, en in 1500 zou de familie Van der Marck de eigenaar zijn geweest. In 1610 vinden we onder de geadmitteerden ten Landdage, Ezard Van der Marck toe Everlo. Deze was in 1612 gehuwd. met Margaretha de Brandes en was beleend met enige erven onder de gerichten Oldenzaal en Ootmarsum. In het Leenregister van de leenkamers van Overijssel van 1660 wordt het Huys of havezathe Evenlo genoend. Volgens van Doorninck werd Ezard Van der Marck ...
|
Huize Hessum en zijn bewoners in Dalfsen
Aan de verloofde van den Heer T. E. J. van der Ketten: Hartelijk voeren wij’t welkom u tegen
Schoon wij u nimmer nog hadden gezien
Wij nog zoo ras niet beschaamd en verlegen
Nemen de vrijheid u hulde te bien Zouden wij u en uw welzijn waarderen
En u aan d' ingang van ’t huwelijkspoor
Met uw verloofde niet feliciteren
Neen Baronnetje dat kon er niet door Welkom hier kom in midden vertoeven
Breng er mijnheer van der Ketten uw groet
Neem er voorloopig besluiten en proeven
Zie hoe u keuken en kelder voldoet
Wilt nu samen den trouwdag bepalen
Lang ge...
|
IJsselvliet, een verdwenen buitenplaats
Niet ver van de Katerveersluizen in Spoolde, tegen de voet van de IJsseldijk, stond al in het begin van de achttiende eeuw een spijker of buitenplaats, IJsselvliet genaamd. Het was één van de vele buitenplaatsen en havezaten die gelegen waren in het gebied rond Zwolle. Zij dienden als zomerverblijf voor personen die in de stad een belangrijke functie vervulden. Het was er heerlijk toeven. De rust en de landelijke omgeving droegen ertoe bij dat de bewoners zich ongestoord konden bezighouden met kunst en wetenschap. Het waren ideale plaatsen om gedachten in poëzie- of prozavorm aan het papier to...
|
Jonkheer Sweder Schele van Weleveld kocht havezate Venebrugge in 1614
De belangstelling voor de persoon van Jonkheer Sweder Schele van Weleveld werd bij ons in de loop van de jaren gewekt door het feit, dat hij in 1614 het "goed" te Venebrugge kocht, destijds een havezate. Tot dit "goed", met nog veel onontgonnen heidevelden behoorde ook het erve "Stubben" ten zuiden van de Radewijker beek in Radewijk, onze boerderij. Het huis te Venebrugge, een zogenaamd versterkt huis, lag - en ligt nog - aan de Hessenweg ten zuidoosten van het (Schout) Ambt-Hardenberg aan de grens. De Hessenweg was een belangrijke handelsroute voor de doorvoer naar en handel op het koninkri...
|
|
Openbare veiling van de havezate Gramsbergen
De 's Gravenhaegse Courant van 15 mei 1726 meldde: "Word bekend gemaekt, dat ten huyze van de weduwe Cramers, in 't Steedje Hardenberg, in de Provintie van Overijssel, ten overstaen van de heeren door Ridderschap en Steden de Staten van Over-Yssel daer toe geauthoriseerd, op den 13 juny deezes jaers publyk zal worden ingezet, en op den 11 july daer aen volgende den laetsten slag en effective verkopinge geschieden van 't vrye allodiale adelyke huys Havesate en Heerlykheyd Gramsbergen, en verscheyde daer by geleegen considerabele erven en landeryen, met het recht van aenstelling van een pastoor...
|
Rhemenshuizen, een verdwenen havezate (Ridderhofstede) in Vollenhove
Het zal de meeste inwoners van Vollenhove opgevallen zijn dat er naast de Heilige Geestkapel in de Kerkstraat een nieuw gebouw verrijst (mei 2003). Het vertrouwd-ogende verwilderende groenstrookje tussen de kapel en het voormalig Hervormd Groot Burgerweeshuis krijgt de bestemming die het verdient, namelijk woningbouw. Historisch gezien heeft de plek een interessante voorgeschiedenis zoals dat in onze historische kern bijna overal het geval is. Vermoedelijk weet niet iedereen dat hier ooit de havezate 'Rhemenshuizen' stond. Hoewel dat wat te sterk is weergegeven: het gaat om ruwweg een derde de...
|
Topsport in de middeleeuwen
De afdeeling Zwolle van den Nederlandschen Gymnasiastenbond vond het in mei 1917, terwijl de Grote Oorlog nog een jaar te gaan heeft, een goed idee om een lezing te organiseren over toernooien in de middeleeuwen. Zeker vanwege het contrast van het vreselijke lijden in de loopgraven van de actualiteit met de glamour van de ridders in hun shows voor volle tribunes. De lezing begint dan ook met het zoeken van aansluiting heden/verleden. De gewaardeerde spreker, een heer Hoefer, weet van een toernooivorm in open veld, waar wel duizend man elkaar bevochten. Daar wilden dan ook wel eens wat slacht...
|
Unico Wilhelm van Wassenaer Obdam (1692-1766): de ontmaskerde meester
In 1740 verscheen in Den Haag onder de titel VI. Concerti Armonici een bundel met zes werken voor strijkinstrumenten en de begeleidende, ondersteunende partij in barokcomposities, de ‘basso continuo’. Deze uitgave was opgedragen aan een graaf Bentinck en uitgegeven door C. Ricciotti. De naam van de componist ontbrak. De muzikale meester wenste anoniem te blijven. De uitgever vermeldde dat de ‘concerti’ afkomstig waren van een ‘Illustre mano’, een ‘vermaarde hand’. Meer gaf hij niet prijs. De componist, zoveel was wel duidelijk, was van hoge afkomst. Na een periode waarin de succesvolle comp...
|
