image/svg+xml

10. Weleveld-----Een Twentse havezate (1300)

Verhaal

10. Weleveld-----Een Twentse havezate (1300)

Plaatje bij verhaal: 10.1.jpg

10. Weleveld-----Een Twentse havezate (1300)

Op bovenstaande afbeelding een Gravure van Huis Weleveld in 1737, gezien vanaf de Oude Bieffel, op een gewassen pentekening door Hendrik Spilman. Het huis Weleveld, ooit een van de machtigste havezaten van Twente, was strategisch gelegen bij de kruising van de grote handelsweg Utrecht-Deventer-Osnabrück met de Bornsche Beek in Zenderen. De wegtol en de watertol waren eeuwenlang belangrijke bronnen van inkomsten voor de eigenaren van Weleveld. Bij opgravingen in 1964 en 1985 kwam een deel van de havezate weer boven water. De grootte van het huis was vergelijkbaar met die van de havezate Herinckhave bij Fleringen. In 1994 is de binnenste gracht hersteld, waardoor de huisplaats weer zichtbaar werd.

De heren Van Ruinen
In de oudst bewaarde leenakte van 1353 bevestigt Johan (I) van Weleveld door zijn heer Johan (III) van Ruinen te zijn beleend met de Hof to Welvelde en zes andere goederen in Sindron (Zenderen), namelijk Luttik Hulscher, Storksel, Bekman, De Haar, Bartelink en Veldhuis. Hoe de heren van het Drentse Ruinen in het bezit van deze Twentse goederen kwamen, is niet met zekerheid bekend.

De heren Van Weleveld

Godefridus de Welefelde, genoemd in 1244, is de eerste bekende bezitter van Weleveld. Misschien was zijn dochter getrouwd met Mewekien (Bartholomeus) van Ruinen. Rond 1300 verdelen zij de Ruinense goederen onder hun vier zonen. De tweede zoon, Otto, krijgt in achterleen de Twentse bezittingen, waaronder Weleveld. Zijn zonen Bernard en Otto bouwen daar in 1300 het eerste huis en noemen zich daarna Van Weleveld. De zes generaties die hier woonden, speelden in de 14de en de 15de eeuw een voorname rol in Twente. Bernards zoon, Johan I, figureert in het eerder genoemde document uit 1353. Otto III, zoon van Johan I, verwerft veel aanzien en bezit. Hij besluit rond 1420 het oude romaanse parochiekerkje van Borne te vervangen door de huidige Oude Kerk. Ook zijn zoon Johan II is een welgesteld man: in 1437 leent hij de bisschop van Utrecht een aanzienlijk bedrag en krijgt daarvoor de stad Enschede in onderpand. Hij is, met zijn zoon Gert, ook de belangrijkste financier van de voltooiing van de Oude Kerk, die rond 1482 wordt ingewijd. Met het overlijden van Johan III in 1526 komt er een einde aan erfopvolging door de Van Welevelds.

 

De heren Schele van Weleveld
De erfdochter Anna van Johan III van Weleveld trouwt in 1521 met de Westfaalse edelman Sweder (I) Schele (ca. 1490-1533). Eén van hun zonen, Christoffel Schele van Weleveld (1529-1606), introduceert het Lutherse geloof in Borne. De havezate valt in 1582 en 1583 ten prooi aan de Spaanse troepen. Het huis wordt ernstig beschadigd, het huisarchief gaat verloren, wind-, watermolens en landerijen worden verwoest. De familie vlucht naar de omgeving van Osnabrück en keert pas in 1596 naar Weleveld terug. Het ingestorte huis moet worden herbouwd. Christoffels zoon en opvolger Sweder II (1569-1639) heeft een belangwekkende familiekroniek nagelaten over de periode 1591-1637. Sweders nakomelingen raken verwikkeld in een kostbare juridische strijd over de erfenis, die eindigt met de veiling van de havezate in 1715.

10.2.jpg
Sweder Schele II van Weleveld (1569-1639)

 

De heren Van Hambroick
Lambert Joost van Hambroick, wiens moeder een Van Weleveld was, wordt de nieuwe eigenaar. Hij restaureert het inmiddels weer geheel vervallen huis. Uit die tijd dateren twee prenten van Hendrik Spilman (1724-1781), waardoor we een idee hebben hoe het huis er toen uitzag. Met de dood van de oudste zoon baron Robbert Hendrik (1708-1789) komt het huis leeg te staan. Het wordt in 1804 voor afbraak verkocht en de kasteelgracht gedeeltelijk gedempt. Het huis is nooit herbouwd. De Van Hambroicks waren van 1715 tot 1819 eigenaren van Weleveld. Het straatje bij de Oude Kerk in Borne is naar deze familie genoemd.

Nieuwe eigenaren
In 1819 is het landgoed verkocht aan mr. G.J.O.D. Dikkers (1782-1852). Financiële problemen nopen zijn nazaten in 1908 het 136 hectare grote landgoed te veilen. C.M. (Cato) Hänisch-ten Cate koopt het landgoed. De huidige eigenares is haar kleindochter C.M. Kwint-Hänisch ten Cate.

Landschap van Weleveld
Omdat de eigenaren aan het eind van de 18de eeuw het huis Weleveld verlieten, zijn er geen verfraaiingen aangelegd in de vorm van imposante rechte lanen en parkachtige tuinen zoals bij het huis Almelo en Twickel. Zo behield het goed Weleveld zijn middeleeuwse grondpatroon van kronkelende wegen, onregelmatige velden en akkers afgewisseld met houtwallen en bospercelen. De boerderijen liggen, hoewel vele malen verbouwd, al eeuwenlang op dezelfde plaats.

10.3.jpg
Beeldentuin voor de huisplaats van havezate Weleveld in de mist

 

Auteur:Hans Gloerich
Trefwoorden:1000-1300 Hoge en Late Middeleeuwen, Een Twentse haven (1300), Canon van Borne
Personen:Weleveld,van Johan (I), Ruinen,van Johan (III), Welefelde,de Godefridus, Ruinen,van Mewekien (Bartholomeus), Weleveld,van Bernard en Otto, Schele,Sweder (I), Schele van Weleveld,Christoffel , Hambroick,van Lambert Joost, Spilman,Hendrik , Dikkers,G.J.O.D. , Hänisch-ten Cate,C.M. (Cato), Kwint-Hänisch ten Cate,C.M., Weleveld, van Sweder Schele II
Thema's:Canon van Borne