|
Heemaf-Post
De HEEMAF (Hengelosche Electrische En Mechanische Apparaten Fabriek) gaf elk jaar net voor Kerstmis een tijdschrift uit. Dat was bedoeld voor relaties en heette HEEMAF-Post. Op de voorpagina en soms ook op een andere pagina stonden fraaie reclames voor HEEMAF, vanaf 1929 aarzelend in kleur. Deze afbeeldingen geven een goed idee van wat de HEEMAF in productie had of in productie hoopte te brengen en van het maken van reclame in die tijd. Over diverse onderwerpen is meer te vinden in de verhalen van de groep HEEMAF .
|
Fabrieksspoor
De ligging van de in 1908 gestichte HEEMAF fabrieken aan de Bornsestraat in Hengelo was bepaald doordat het terrein oorspronkelijk een landgoed was van de schoonfamilie van de eerste directeur Rento Hofstede Crull. Nog eerder was hier de Hof van het Huys Hengelo. Het terrein was nog lang door water omgeven. Bovendien was er aan de westkant (links) de Woolderbeek, aan de zuidkant de Drienerbeek en een vijver in de “directietuin”. Wat betreft vervoer lag de HEEMAF ongunstig: ondanks al het water was er (zelfs na de aanleg van het Twentekanaal) geen vaarwater in de buurt en ook geen spoorlijn...
|
Hijskranen
De HEEMAF (Hengelosche Electrische En Mechanische Apparaten Fabriek) maakte onder andere componenten voor hijskranen. Het Historisch Centrum Overijssel bezit zodoende tientallen glasplaten van hijskranen, gebouwd door diverse Nederlandse machinefabrieken. De selectie in dit album geeft een beeld van een grotendeels verdwenen industrielandschap. Het bijschrift begint met het jaar van de opname. Dat is doorgaans ook het bouwjaar van de hijskraan. Achtergronden zijn te vinden in het verhaal over hijskranen .
|
Bouwvereniging Het Weidedorp in Hengelo
Het Weidedorp is een wijk in Hengelo, die ongeveer begrensd wordt door de spoorlijn naar Almelo, de Weideweg, de Bankastraat en de Deldenerweg. Gezien de straatnamen spreekt men ook van de Indische Buurt. Dat betreft dan zowel Oost Indië (het huidige Indonesië) als West Indië (Suriname en de Antillen). Vroeger lag hier de Hengelosche Weide en dat verklaart de wijknaam. De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) kocht in 1915 veel grond in de Hengelosche Weide van de textielbaron H. Salomonson Gzn in Almelo. De HEEMAF dacht deze grond (indertijd ook Salomonson’s We...
|
|
Ophaalbruggen
Volgens het tijdschrift Heemaf Post voorzag de HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) in 1921 voor de eerste keer een beweegbare brug van een elektrische aandrijving en werd al in 1935 de honderdste opdracht op dat gebied ontvangen. Daarbij waren 44 ophaalbruggen (ook klapbruggen of wipbruggen genoemd). Hierbij hangt een contragewicht aan een balans boven het wegdek. Van een aantal van die ophaalbruggen heeft de Heemaf bedrijfsfotograaf foto’s gemaakt.
|
HEEMAF brandweer
De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) beschikte vanaf 1920 over een eigen bedrijfsbrandweer. Waarschijnlijk spreken de motorbrandspuiten, branden en oefeningen het meest tot de verbeelding. Daar zal dan ook ruim aandacht aan besteed worden. Maar er waren meer aspecten. MIDDELEN Brandveiligheid begon op de werkplek. Brandblussers bestonden al ruim voor de Tweede Wereldoorlog: Behalve brandblussers waren ook aanwezig dekenkasten, lantaarns en brandkranen met een slang. Op een plattegrond stond aangegeven wat waar hoorde te zijn. Het behoorde tot ...
|
Sientje, de zelfgebouwde locomotief van HEEMAF
De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) had een spooraansluiting voor de aanvoer van grond- en brandstoffen en de afvoer van de eindproducten. Zie hiervoor het verhaal Fabrieksspoor op Mijn Stad Mijn Dorp . Op die spooraansluiting werden de wagons getrokken of geduwd door een unieke, door de HEEMAF zelf gebouwde locomotief, genaamd Sientje. BENZINE OF DIESEL? Op de bovenstaande foto en de onderstaande tekening staat: Benzine-electrische rangeerlocomotief. Het woord diesellocomotief is tegenwoordig heel gewoon; het woord benzinelocomotief doet waarschijnlijk ...
|
HEEMAF kalenders
Eén van de activiteiten van de afdeling Reclame van HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) was het maken van zakagenda’s en kalenders, die naar relaties werden gestuurd: Onderaan op de kalender worden de handelsfirma’s Lindeteves en Stokvis genoemd. Die handelden kennelijk in HEEMAF producten. En tussen die firmanamen staat bescheiden het HEEMAF logo. Indertijd werden zulke kalenders in kranten besproken, zoals in De Telegraaf van 6 december 1938: “Heemaf opende dit jaar de rij van kalenders 1939 met de toezending van een buitengewoon fraai uitgevoerd exe...
|
|
Glasplaten
De verhalen van de groep HEEMAF zijn bijna geheel gebaseerd op de fotocollectie van de N.V. Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek ( HEEMAF ) van het Historisch Centrum Overijssel (HCO). Die fotocollectie bestaat grotendeels uit negatieven in de vorm van glasplaten. Niet alleen de afbeeldingen op de glasplaten zijn historisch, maar ook de glasplaten zelf. Daarom gaat dit verhaal over de glasplaten. Inleiding De HEEMAF had vanaf 1919 of eerder een fotograaf in dienst. In de loop der tijden waren dat verschillende fotografen. De foto’s waren in de begintijd vooral v...
|
Hijskranen
De HEEMAF glasplaten-collectie van het HCO (Historisch Centrum Overijssel) bevat tientallen foto’s van hijskranen. De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek )bouwde zelf geen hijskranen, maar leverde elektromotoren en andere elektrische onderdelen aan fabrikanten van hijskranen. De HEEMAF bedrijfsfotograaf werd op pad gestuurd om hijskranen met HEEMAF componenten vast te leggen voor reclame doeleinden. Ook verschenen er artikelen in het éénmaal per jaar verschijnende tijdschrift voor relaties, de Heemaf-Post. In de naaste omgeving werkte de HEEMAF samen met St...
|
HEEMAF-werknemers tewerkgesteld in Duitsland
Tot de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog hoorde de dwangarbeid in de Duitse oorlogsindustrie van miljoenen buitenlanders, waaronder veel Nederlanders. Hun lot werd soms verlicht doordat er een warme band bleef bestaan met het Nederlandse bedrijf, waaruit zij afkomstig waren. Gedurende de Tweede Wereldoorlog ontstond in de Duitse industrie een nijpend tekort aan arbeidskracht, omdat bijna alle Duitse jongemannen naar de verschillende fronten en bezette gebieden gestuurd waren. Daarom werden miljoenen buitenlanders gedwongen tewerkgesteld. Onder hen waren ongeveer een half miljoen Ned...
|
Schipbruggen en HEEMAF
De met zware lichamelijke arbeid bediende schipbruggen over de grote rivieren werden omstreeks 1925 door de Heemaf (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) elektrisch beweegbaar en bedienbaar gemaakt. HEEMAF apparatuur is natuurlijk een thema van de indertijd door de HEEMAF gemaakte foto’s. Voor dit verhaal is belangrijk dat de fotograaf een goed oog had voor de vaak eeuwenoude schipbruggen, hun gebruik en hun omgeving. Wat was een schipbrug ? Een schipbrug (ook pontonbrug of scheepjesbrug genoemd) bestond uit een rij van verankerde schepen (brugschepen of drijvers gen...
|
|
Arbeiders en beambten
Bij de HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) werd - net als bij andere bedrijven - onderscheid gemaakt tussen arbeiders en beambten. Dat onderscheid betrof niet alleen de arbeidsvoorwaarden, maar werkte door tot in de lunchpauze en de vrije tijd. Arbeiders (ook werklieden genoemd) werkten in overall, stofjas of andere werkkleding in de fabriek als uurloner of weekloner. Beambten (ook employés genoemd) werkten op de kantoren en tekenkamers. Het was een gevarieerde groep: van eenvoudige kantoorbediende tot ingenieur. Om een idee te geven: in 1937 werkten er bij d...
|
Gebouw De Locomotief
Inleiding Het rijksmonument De Locomotief aan de Bornsestraat nummer 5 in Hengelo is het enige in originele staat bewaard gebleven gebouw van het ooit uitgebreide complex van de Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek (HEEMAF) in Hengelo. Geschiedenis De Locomotief kwam in plaats van de “kantoorvilla” van de HEEMAF . Deze villa was van 1898 tot 1912 het woonhuis geweest van Rento Hofstede Crull, die samen met W. Willink de eerste directie van de HEEMAF vormde. In 1908 werd de HEEMAF gesticht en werd het HEEMAF kantoor tegen de villa gebouwd. In 1913 werd het verlengd in...
|
(Me)juffrouwen bij de HEEMAF fabriek
Dit verhaal gaat over vrouwen die bij de HEEMAF (Hengelosche Electrische En Mechanische Apparaten Fabriek) werkten. Een ander verhaal gaat over de fabrieksmeisjes bij de HEEMAF. Het onderscheid betreft niet de leeftijd, maar de opleiding en functie. Fabrieksmeisjes waren ongeschoold en deden in werkkleding routinematig fabriekswerk. Andere vrouwen bij HEEMAF waren wel geschoold en werkten op kantoor of in een tekenkamer. Zoals hieronder nog zal blijken, konden zij hoge posities bereiken als ze maar niet trouwden. Alle met name genoemde vrouwen op HEEMAF foto’s worden in het bijschr...
|
Hefbruggen
Volgens het tijdschrift Heemaf Post voorzag de HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) in 1921 voor de eerste keer een brug van een elektrische aandrijving en werd in 1935 de honderdste opdracht op dat gebied ontvangen. Bij dat honderdtal waren elf hefbruggen. Na 1935 volgden er nog meer. Vaak ging het om technische vernieuwingen. Daarvan kwam de “electrische as” uit de koker van de Heemaf. Enkele van deze hefbruggen zijn anno 2017 nog in bedrijf en/of zijn tot monument verklaard. In 1927 werden nabij de Croeselaan in Utrecht zowel een nieuwe Veemarkt als een Gro...
|
|
HEEMAF Personeelsvereniging
Voorgeschiedenis De HEEMAF Personeelsvereniging had een lange voorgeschiedenis. De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) werd in 1908 opgericht. Al in 1912 kwam de HEEMAF Muziekvereniging tot stand. Omstreeks 1925 kon het HarmonieCorps Tuindorp Oostzaan voor 700 gulden alle muziekinstrumenten van de HEEMAF Muziekvereniging aanschaffen. Dat zal betekenen dat de HEEMAF Muziekvereniging in of voor 1925 is opgeheven. Bij feestelijke gelegenheden bij de HEEMAF werd soms een muzikale hulde gebracht, maar dat gebeurde dan door de muziekvereniging Armonia van de...
|
Elektrische auto uit 1940
Als andere oplossing waren er eind 1940 al tientallen tankstations waar stadsgas getankt kon worden. Dat werd meegevoerd in grote ballonnen op het dak of (onder druk gebracht) in gascilinders. Een derde oplossing was het gebruik van een houtgasgenerator, waarin door het stoken van houtblokjes gas gevormd werd. Het op gang brengen en houden was een tijdrovend en vies karwei. De verkoop van houtblokjes werd al in oktober 1940 aan banden gelegd. Het onderstaande verhaal ontstond vooral door de beschikbare beelden uit de HEEMAF glasplaten collectie te combineren met citaten (die tussen aanhalin...
|
HEEMAF in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog kwam niet onverwacht. In de plannen van de Nederlandse legerleiding zou pas bij de IJssel weerstand geboden worden tegen een eventuele Duitse inval. Hengelo zou zonder slag of stoot in Duitse handen vallen. Toch trof de HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek) maatregelen tegen luchtaanvallen door de bouw van half ondergrondse schuilplaatsen op het HEEMAF fabrieksterrein en door het houden van oefeningen van EHBO en brandweer. Na de Duitse inval in de meidagen van 1940 gingen de oefeningen gewoon door. Na verloop van tijd werd de dreigi...
|
HEEMAF Bedrijfsschool of Leerlingenwerkplaats
Tegenwoordig wordt veel geklaagd over het vakmanschap van de schoolverlaters van VMBO-techniek. Vroeger bestond er geen VMBO-techniek, maar was er de LTS en daarvoor de Ambachtschool. Ook toen werd er al over het vakmanschap van de schoolverlaters geklaagd. Er werd echter niet alleen geklaagd, maar er werd ook wat aan gedaan. Grote bedrijven stichtten een bedrijfsschool, ook fabrieksschool of leerlingenwerkplaats genaamd. Jongens gingen van de ambachtschool vaak eerst naar zo’n bedrijfsschool voordat ze in een fabriek aan het werk gingen. De HEEMAF (Hengelosche Electrische en Mechanische A...
|
|
HEEMAF fabrieksmeisjes
Volgens W. Dubbink (zie de bronnen onder in dit verhaal) kwam het gemiddelde fabrieksmeisje uit een boeren- of arbeidersgezin. Na 8 jaar school was er de keuze tussen een baan als dienstmeisje, winkelmeisje of fabrieksmeisje. Ze deed ongeschoold werk en had – anders dan jongens – vrijwel geen mogelijkheid door scholing hogerop te komen. Dat werd door het fabrieksmeisje en haar omgeving niet als een probleem gezien, want zowel zij als haar omgeving gingen er vanuit dat ze zou trouwen en dan verder als huisvrouw door het leven zou gaan. Met het als fabrieksmeisje verdiende geld werd kostgeld a...
|
Welke groepen zijn er op MijnStadMijnDorp?
|
