image/svg+xml

Landschap Overijssel koestert uniek bezit Oudheidkamer Twente

Verhaal

Landschap Overijssel koestert uniek bezit Oudheidkamer Twente

Plaatje bij verhaal: mander_2_grafheuvels.jpg

Landschap Overijssel beheert in erfpacht vier Twentse gebieden die eigendom zijn van de vereniging Oudheidkamer Twente. Unieke plekjes in een prachtige natuur met in de bodem de verborgen sporen uit een ver verleden.

Al voor 1940 kreeg de Oudheidkamer Twente de eigendom over drie zeer bijzondere gebieden in Twente, het Vasser grafveld, het Mander grafveld, de Hunenborg en in 1943 het Mauritsbosje op de es in Usselo. ,,Deze gebieden behoren tot het belangrijk archeologisch en historisch erfgoed van Twente. Ze kwamen waarschijnlijk rond 1850 bij de markenverdeling in particuliere handen. Latere eigenaren schonken ze aan de Oudheidkamer’’, vertelt Van Alsté.. Er had in de loop van de tijd op alle plaatsen archeologisch onderzoek plaats. Maar wat te doen met deze unieke plekjes in Twente? ,,Van oudsher bestonden goede banden tussen de Oudheidkamer en toen nog Overijssels Landschap. We zijn zelf geen terreinbeheerders, dus wat lag er meer voor de hand dan het beheer over te dragen. Dat is in1968 gebeurd’’.

Eerste vestigingsplaatsen

De grafheuvels bij Vasse en Mander maken inmiddels onderdeel uit van grotere gebieden die Landschap Overijssel op deze locaties beheert. Het gaat daarbij om kwetsbare heidevegetaties met een zeer bijzondere flora en fauna. De gebieden behoren tot de eerste vestigingsplaatsen van mensen in Twente. De ligging op de hoger gelegen stuwwal met wildrijke beekdalen, vruchtbare bodems en de permanente beschikbaarheid van drinkwater maakte dit gebied al in de Steentijd voor mensen aantrekkelijk. In onze tijd zijn alleen de grafheuvels nog een zichtbare herinnering aan deze verre voorouders. ,,Het is geweldig dat Landschap Overijssel dit archeologisch erfgoed koestert en heeft opgenomen in het beheer van het gebied. We willen dat deze terreinen als zichtbare grafheuvels behouden blijven. Dat sluit naadloos aan bij het beheer van dit historisch heidelandschap dat ook in Twente al zo zeldzaam is geworden. Natuurlijk kijken we wel over de schouders van Landschap Overijssel mee. Als iemand op het idee komt om over de grafheuvels een betonnen fietspad te leggen dan komen we als Oudheidkamer zonder meer in het geweer’’, aldus Van Alsté.

Behoud bodemarchief

Al net zo bijzonder is de Hunenborg nabij het natuurgebied Agelerbroek langs het kanaal Almelo-Nordhorn in de gemeente Dinkelland. ,,Deze burcht heeft helemaal niks met de Hunnen te maken, zoals de naam suggereert, maar is zeer waarschijnlijk een vluchtburch uit de vroege middeleeuwen’’, aldus Van Alste. De burcht werd al voor 1940 door gerenommeerde Leidse archeologen onderzocht. ,,Maar veel vonden ze niet. In ieder geval geen zwaarden of sieraden waar ze misschien op hoopten’’. Wel werd de burcht in kaart gebracht en konden de contouren van een met eiken palen en aarden wallen verstrekte verschansing worden vastgelegd. Het was een verschansing met waarschijnlijk als doel om boeren en vee bescherming bij gevaar te bieden. Volgens Van Alsté is de schop tijdens het archeologisch onderzoek behoorlijk in de grond gezet. ,,We geven dan ook prioriteit aan de bescherming van de oorspronkelijke, nog onvergraven grond bij de Hunenborg. Landschap Overijssel wil de oudere bomen verwijderen om te voorkomen dat de wallen met het boedemarchief bij storm door ontwortelde bomen worden vernield. Helaas is dat op sommige plekken afgelopen jaar bij de zware storm in juli al gebeurd’’.

Een prachtige plek

Voor het behoud van de het Mauritsbosje en een holle veldweg op de Usseleres bij Enschede is de Oudheidkamer-voorzitter ook zelf actief geweest. Het gebied staat op de nominatie om bedrijfsterrein te worden. ,,Dan kan de gemeente wel zeggen dat de plek behouden blijft, maar voor ons is het een ernstige aantasting als het wordt ingesloten door grote bedrijfsgebouwen. Dan is het karakter helemaal van deze bijzondere plek natuurlijk helemaal weg’’, vindt Van Alsté. Volgens overlevering zou prins Maurits hier tijdens de tachtigjarige oorlog een kampement hebben gehad. Ondanks twijfels over de historische juistheid is er een vlierbosje en een herinneringspaal aan een succesvol afgeronde ruilverkaveling van Bentheimer zandsteen. ,,Of Maurits hier ooit is geweest is eigenlijk niet zo belangrijk. Het is gewoon een prachtige plek’’, aldus Van Alsté. Inmiddels is onzeker of de gemeente Enschede de plannen voor een bedrijfsterrein wel wil doorzetten. Wel is het gebied al doorsneden door de A35-autoweg en heeft er zoutwinning plaats.

Vassergrafveld

26 hectare; gemeente Tubbergen
Het Vassergrafveld is een heideterrein omgeven door bos en een kleinschalig agrarisch landschap met akkers en grasland. In dit gebied liggen meerdere grafheuvels, grafvelden, urnenvelden en een Celtic field. Het gebied maakt deel uit van het natuurgebied Vasserheide (70 hectare) van Landschap Overijssel. Het natuurbeheer is gericht op instandhouding van de droge struikheide vegetaties en de in de lagere delen en beekdalen aanwezige dopheide. Met het oog op de grote archeologische betekenis van het gebied is het beheer tevens gericht op het behoud van de grafheuvels en overblijfselen van menselijke bewoning uit de Steentijd en latere perioden. Daarbij worden de grafheuvels en urnenvelden vrijgehouden van bomen en struiken. Dit beheer sluit naadloos aan op de natuurdoelstellingen om de heidevegetaties in stand te houden. Het door de Oudheidkamer Twente in erfpacht aan Landschap Overijssel overgedragen gebied omvat ook een zogenoemd Celtic field, waar door het aanleggen van walletjes en het afbranden van bos ooit op traditionele wijze boekweit werd verbouwd. Dit werd ontdekt aan de hand van luchtfoto’s die door de de Britse luchtmacht RAF in de oorlogsjaren van het gebied zijn gemaakt. Op deze opnames zijn ook karresporen uit de middeleeuwen te zien. Deze gebieden worden beheerd in overleg met de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB).

Mandergrafveld

2 hectare; gemeente Tubbergen
Het Mandergrafveld is een klein heidegebied met een zestal grafheuvels uit de jonge Steentijd en een urnenveld uit de IJzertijd. Het gebied maakt deel uit van het grote heidegebied Manderheide dat grenst aan Duitsland. Het gebied is bekend door de twee cirkels van Jannink, ooit aangelegd als cirkelvormige ontginningen maar inmiddels weer in beheer als schraal grasland. De grafvelden zijn ook hier beschermd en maken deel uit van een groot aantal belangrijke archeologische vindplaatsen rond Mander. Zo werd in deze omgeving als bodemsilhouet het graf van de ‘Man van Mander’ gevonden gedateerd in de overgang van Steentijd naar Bronstijd en recenter vondsten (onder meer vuistbijlen) van Neanderthalers van zo’n 80.000 jaar oud.

Hunenborg

5 hectare; gemeente Dinkelland
De Hunenborg ligt nabij het natuurgebied Agelerbroek langs het kanaal Almelo-Nordhorn. Dit gebied werd geschonken aan de Oudheidkamer Twente vanwege de historische betekenis van de borg of burcht, die waarschijnlijk dateert van de 11e of 12e eeuw, maar in de loop van de tijd waarschijnlijk meerdere wijzigingen heeft ondergaan. Zichtbaar zijn twee afzonderlijke met elkaar verbonden verdedigingswerken. Aangenomen wordt dat de burcht van aarden wallen en eiken palen diende als een goed te verdedigen vluchtplaats voor boeren en vee. Later werd het versterkt met stenen. Sommige onderzoekers opperen de mogelijkheid dat het diende als verdedigingswerk op afstand voor Oldenzaal. De Hunenborg is grotendeels begroeid met bos. Om het bodemarchief te beschermen en de borg weer zichtbaar te maken, zal de begroeiing mogelijk op termijn worden verwijderd.

Vlierbosje Usseleres

Enkele are, gemeente Enschede
Op de Usseleres tussen Usselo en Enschede ligt misschien wel het kleinste reservaatje van Twente. Het omvat een vlierboompje, een ruilverkavelingsmonumentje van zandsteen en een veldweggetje. Het kwam in 1943 in bezit van de Oudheidkamer Twente en nadien in beheer van Landschap Overijssel. De Usseleres is een typische ‘meermanses’, nog niet zo lang geleden in gebruik als roggeakker bij meerdere boeren in de omgeving. Volgens overlevering zou bij het vlierbosje ooit prins Maurits met z’n leger hebben gebivakkeerd, maar aan de historische juistheid van dit verhaal wordt getwijfeld. De vlier is op recente datum vervangen. Het gebied maakt deel uit van de uitbreidingsplannen van de gemeente Enschede. Het is nog onduidelijk of deze plannen worden doorgezet. Het gebied is doorsneden door de A35-autoweg en er heeft zoutwinning plaats.

 

Trefwoorden:Hunenborg, Grafheuvels, Monumenten
Locatie:Twente, Enschede gemeente

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.