Het Oversticht: Schokland, 2002 (film)

Het Oversticht: Schokland, 2002 (film)

Het Oversticht: Schokland, 2002 

Op 26 juni 2009 wordt de Waddenzee in Nederland en Duitsland toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Deze lijst wordt samengesteld door de Commissie voor het Werelderfgoed van de UNESCO op voordracht van de aangesloten landen. In Nederland staan er op dit moment 10 objecten op deze lijst. Naast de Waddenzee staan bijvoorbeeld ook de molens van Kinderdijk, de grachtengordel van Amsterdam binnen de Singelgracht en de Van Nellefabriek in Rotterdam op de lijst. De eerste Nederlandse bijdrage was in 1995 in de categorie Cultuurerfgoed Schokland en omgeving.

Schokland is één eiland. Toch werd er tot aan het begin van de 19e eeuw gesproken van de eilanden Emmeloord en Ens. Het noordelijke Emmeloord behoorde in de Middeleeuwen toe aan de heren van Kuinre die het eiland gebruikten als uitvalsbasis voor hun rooftochten. Ze sloegen er zelfs hun eigen munten. Na lange tijd privé-bezit geweest te zijn, werd Emmeloord in 1660 opgekocht door de stad Amsterdam. Op het zuidelijke deel lagen twee woonterpen: Middelbuurt (of Molenbuurt) en het kleine Zuidert (Zuiderbuurt). Verder was hier de Zuidpunt met kerkhof en lichtbaken. De buurtjes hoorden bij de provincie Overijssel en vormden tezamen het dorp Ens.

Tijdens de stormvloed van 1825 werd Schokland zwaar getroffen. Het hele eiland kwam onder water te staan. Er werd meer dan 2 km aan zeedijk vernield en de paalwering raakte zwaar beschadigd, evenals de twee kerken. Ook de vuurtoren op de Zuidpunt werd volkomen vernield. De bewoners moesten naar de zolders van hun woningen vluchten. Er vielen 13 doden, 20 huizen spoelden weg en tientallen andere woningen liepen ernstige schade op. Het eiland werd niet heel lang daarna ontruimd, in 1859. Er woonden op dat moment ca. 650 mensen.

Schokland was in de middeleeuwen veel groter dan nu. Door zware stormen en landafslag werd het eiland steeds kleiner. In 1855 werd om deze reden Zuiderbuurt ontruimd. Vanwege de onveilige situatie en omdat de instandhouding van het eiland te duur was, werd in 1859 op bevel van koning Willem III het gehele eiland ontruimd. Ironisch genoeg is het eiland na 1859 nauwelijks kleiner geworden en zelden door stormen bedreigd. Reden voor de ontruiming was naast de onveilige situatie vooral de armoede. De visserij was vanaf het begin van de 19e eeuw nauwelijks levensvatbaar en Schokland was de armste gemeente van Nederland. Regelmatig waren er inzamelingen voor de Schokkers. Ook de inteelt op het eiland zou een rol gespeeld hebben. Op 1 maart 1859 maakte burgemeester Gerrit Jan Gillot op aanplakborden bij het gemeentehuis van Schokland bekend dat de bewoners het eiland binnen vier maanden moesten verlaten.

Hoewel een ruime meerderheid van de eilandbevolking katholiek was, evacueerde maar een klein deel van de inwoners naar de katholieke enclave Volendam. Het merendeel verhuisde naar Vollenhove en naar het dorp Brunnepe bij Kampen, waar de Schokkerbuurt gebouwd werd. Brunnepe is nu een wijk van Kampen. Een deel van deze Schokkerbuurt is nagebouwd in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. De katholieke kerk van Emmeloord werd steen voor steen afgebroken en vrijwel exact weer opgebouwd in Ommen. Nog voor de ontruiming werd bij Koninklijk Besluit van 16 december 1858 met ingang van 10 juli 1859 de gemeente Schokland opgeheven en het grondgebied bij de gemeente Kampen gevoegd. Met het droogvallen van de Noordoostpolder in 1942 werd het eiland volledig omgeven door land. Schokland werd datzelfde jaar onderdeel van het nieuw opgerichte Openbaar Lichaam "De Noordoostelijke Polder". In 1962 ontstond hieruit de huidige gemeente Noordoostpolder. [Bron: Wikipedia]

In de collectie van het Historisch Centrum Overijssel (HCO) bevindt zich de reeks uitzendingen Het Oversticht van RTV Oost. Deze reeks belichtte historische onderwerpen in de vorm van authentiek beeldmateriaal en documenten, en interviews met betrokkenen. Deze aflevering gaat over Schokland. Officiële beschrijving van RTV Oost: "Schokland, tegenwoordig onderdeel van het nieuwe vasteland de Noordoostpolder, spreekt tot de verbeelding. Het eiland moest in 1859 op bevel van Koning Willem de 3e worden ontruimd. Hij vond het niet langer verantwoord om enkele honderden mensen te laten blootstaan aan de gevaren van de toen zo ruige Zuiderzee. Maar ondanks de ellende die de drie woongemeenschappen op het eiland moesten doorstaan wilde geen enkele Schokker zijn eiland verlaten.De ontruiming en ondergang van Schokland staan vanavond centraal in het historisch programma Het Oversticht."