image/svg+xml

Maurice de Hond

Verhaal

Maurice de Hond

Plaatje bij verhaal: titelfoto Maurice de Hond.jpg

Kunnen verhalen over je verre voorouders je nog boeien als je ouders beide hun echtgenoot verloren in de gaskamers van Auschwitz en als zij zelf de verschrikkingen op hun netvlies hebben staan? Als drie van je vier grootouders, je overgrootvader van 81 jaar en bijna al je ooms, tantes, neven en nichten in dezelfde gaskamers zijn vermoord? Maurice de Hond in Verborgen verleden.

titelfoto: door DWDD - DWDD, CC BY 3.0

 

In de uitzending van Verborgen Verleden van 2 februari 2018 vraagt Maurice zich hardop af hoe het kan bestaan dat er nog steeds mensen zijn die Auschwitz een leugen noemen. Ik zie op internet dat dit deel van zijn familiegeschiedenis niet nieuw is voor Maurice: hij heeft veel informatie bijgedragen aan de zo onderhand indrukwekkende website Joods Monument, waarop een schat aan informatie staat over de 104.000 vermoorde Joodse Nederlanders.

Ik zie dat Maurice' grootvader Abraham de Hond aan het begin van de oorlog is overleden. Zijn vrouw en vijf van zijn kinderen zijn in Auschwitz vermoord.

bonmama.nl - genealogische kaart van HBSN 106948 Abraham de Hond

 

Aan zijn moeder's kant eenzelfde beeld. Wie zien dat zijn grootouders en vier kinderen met aanhang en kleinkinderen zijn omgekomen. Maurice' moeder Marianne Brander was gehuwd met Marcus de Hond, die eveneens in Auschwitz is gestorven. Zij hertrouwde met Salomon de Hond, Maurice' vader.

 

bonmama.nl Genealogische kaart HBSN 106912 Elias Brander

 

Ommerschans

 

In de inschrijvingsregisters van Ommerschans en Veenhuizen kom ik honderden kolonisten tegen met het Israelitisch geloof. Ik heb er inmiddels een aantal uitgeplozen en als er nageslacht is dat tot aan de Tweede Wereldoorlog heeft geleefd, dan eindigt steevast het grootste deel in Auschwitz of Sobibor. Daarom zit ik ook vanavond weer met mijn notebook op schoot naar de uitzending te kijken.

Harmen Snel, de archiefreus uit Amsterdam, legt 'm vanavond op de stip. Hij vertelt dat Engelina Brander, de zus van Maurice overgrootvader Isaac Brander, op elfjarige leeftijd wordt veroordeeld tot veertien dagen gevangenisstraf en dat ze aansluitend naar Ommerschans wordt gezonden. Daar voegt hij terloops aan toe dat er nog een zuster is die ook voor straf naar de Schans wordt gestuurd. Op dat moment zou Maurice' overgrootvader Isaac nog maar vijf jaar oud zijn geweest.

Ik zoek in de inschrijfregisters, maar Engelina Brander vind ik niet. Wel een Carolina, een Catharina en een Judith Brander. Eerst maar eens even het gezin Brander op een rij zetten.

 

bonmama.nl Genealogische kaart HBSN 106895 Nathan Isaac Brander

 

We zien dat betovergrootvader Nathan Isaac Brander twee maal getrouwd is. Hij het eerste huwelijk heeft hij drie dochters. Engelina Brander is -zoals Harmen Snel vertelt- ruim vijf jaar ouder dan haar halfbroer Isaac. De andere dochters heten Sara en Catharina. Allereerst bekijken we de inschrijving van Catharina op Ommerschans.

 

NL-AsnDA_0137.01_449_0351 inschrijvingsregister Ommerschans 1868

 

We zien dat de inschrijving aanvankelijk is gedaan op de naam van Sara Brander, geboren te Amsterdam op 6 december 1849. Echter, de voornaam en geboortedatum zijn gecorrigeerd in Catharina en 28 februari 1852. Dat is nagenoeg gelijk aan "onze" Catharina. DIt moet dus de andere zus zijn waar Harmen Snel aan refereert in de uitzending. Zij is op 31 oktober 1868 op Ommerschans ingeschreven, op 18 november 1868 doorgezonden naar Veenhuizen en daar op 1 juli 1870 ontslagen.

En dan die andere inschrijving, van Carolina Brander.

 

NL-AsnDA_0137.01_449_0209 inschrijvingsregister Ommerschans 1868

 

Zij heeft als geboortedatum juni 1856, terwijl onze Engelina geboren is op 30 september 1855. Ik heb het geboorteregister van Amsterdam er op nageslagen: In 1856 is er geen Carolina Brander geboren, en ook geen andere meisje met de naam Brander. Ik durf, totdat het tegendeel bewezen is, de stelling wel aan dat dit "onze" Engelina is. Zij is ingeschreven te Ommerschans op 28 augustus 1867 en doorgestuurd naar Veenhuizen op 10 september. En daar is ze al op 1 november van hetzelfde jaar ontslagen. Ze is dus niet langer dan twee maanden van huis geweest.

De zusjes Brander zijn -zoals we op de genealogische kaart van hun vader zien- beide gehuwd. Catharina is gehuwd met Gerrit Wennik, die daarvoor gehuwd was met haar oudere zuster Sara. Deze huwelijken zijn voor zover ik kan nagaan kinderloos gebleven.
Deze geschiedenis op de Ommerschans lijkt ver terug, maar dat is relatief als je bedenkt dat hun halfbroertje Isaac in Auschwitz zijn einde moest vinden.

 

Nog een oud-tante op Ommerschans

 

Natuurlijk heb ik de registers van Ommerschans en Veenhuizen ook gecheckt op de naam de Hond. En ja hoor, daar duikt nog een achter-oud-tante van Maurice op. Op de genealogische kaart van grootvader Abraham de Hond (de eerste in dit verhaal) zien we dat hij een zoon is van Samson de Hond (hoe verzin je het), die zelf de zoon is van Isaac Jacob de Hond en Betje Mozes Kat. In een normale uitzending van Verborgen Verleden zou deze combinatie heel grappig zijn. Gelet op de ellendige ontknoping is deze grap niet zo gepast.

Welnu, de oudere zuster van Samson, Esther de Hond, is op 3 mei 1856 ingeschreven te Ommerschans.

 

NL-AsnDA_0137.01_438_0296 inschrijvingsregister Ommerschans 1856

 

We lezen dat zij op 10 mei, dus al na 1 week, is doorgestuurd naar Veenhuizen, waar ze op 29 september 1857 ontslag kreeg. In 1860 trouwt ze met Abraham Santen. Voor zover ik kan overzien bleef hun huwelijk kinderloos.

 

Kinderloos

 

Drie oud-tantes van Maurice verbleven op Ommerschans en in Veenhuizen. Alle drie trouwden ze na terugkeer in Amsterdam en alle drie bleven ze kinderloos. Gewoon toeval natuurlijk, want er zijn voorbeelden te over van kolonie-kinderen die kinderrijke gezinnen kregen. Maar een bizar contrast met het verhaal van Maurice. Zijn moeder werd in Auschwitz gedwongen gesteriliseerd. En desondanks werd ze na terugkeer in Nederland zwanger.

 

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Maatschappij van Weldadigheid, Auschwitz
Personen:Maurice De Hond
Periode:1840-1845
Locatie:Overijssel
Thema's:Verborgen Verleden

Reacties

Dank voor de interessante aanvulling. Bijzonder hoeveel informatie toch nog te vinden is. En inderdaad frapperend dat geen van de drie zusjes Brander kinderen hebben gekregen.
Algemeen door anoniem op 04 Feb 2018 om 16:49:32

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.