image/svg+xml

Jufvrouw Sophie in Genne

Verhaal

Jufvrouw Sophie in Genne

Plaatje bij verhaal: sophie_0.png

Wat doet een adellijke dame in die tijd op een boerderij in Genne?

Sophia Dorothea Helena von Rademacher

 

Bij het nagaan van de geschiedenis van boerderijen in Genne kwam ik een bewoonster tegen die erg tot de verbeelding sprak: Sophia Dorothea Helena von Rademacher. Wat doet een adellijke dame in die tijd op een boerderij in Genne? Waarom woonde ze daar? Hoe kwam ze daar? Graag zouden we meer van haar weten, maar we zullen ons (helaas misschien) bij de feiten moeten houden.

 

Jufvrouw Sophie was geboren te Mark in het Graafschap Kleef. Het Land van Kleef was een gebied in Duitsland dat een bijzondere band had met Nederland. Geschiedenis en cultuur vallen voor een groot gedeelte samen met die van Oost Nederland. Tot diep in de 19e eeuw was het land van Kleef  Nederlandstalig.

 

Neef Frederik

In 1864 woonde als kostgangster op de boerderij van Jan Boers en Annigje van Berkum een  ‘Mejufvrouw Sophia Dorothea Helena von Rademacher’  Volgende gegevens hebben wij van haar kunnen vinden. In 1839 woonde zij in Holten huisnummer 12 in huis van Gerrit Jan Grijpmoet (1). Zij was samen met haar neef Frederik Alexander Henderik Wiegerman, van beroep zeeman. Hij was een zoon van Arnould Andreas Gijsbert Wiegerman en Maria Catharina von Rademacher. Op 20 maart 1850 vertrekt Gerrit Grijpmoet naar IJsselmuiden. Jufvrouw Sophie en haar neef Frederik gaan nu naar Genne naar de familie Boers in een kamer van huisnummer 22. In 1860 woont Jufvrouw Sophie daar alleen, want neef Frederik zit dan in het krankzinnigengesticht in Deventer. Hij is daar opgenomen 11 juli 1859 met een verklaring van Dr. A F de Lespaneasse te Hasselt. : “Dat Frederik A H Wiegerman verkeert in een toestand van krankzinnigheid, welk zich openbaart in en door verschillende excentrieke handelwijze. Zo als zich zelf verwaarlozen, verwensingen

en vergaande bedreigingen van iedereen die hem benadert, of hulp wenst aan te bieden enz. Zodat het in het belang van de lijder is dat genoemde F.A.H. Wiegerman opgenomen wordt in een geneeskundig gesticht voor krankzinnigen.” Jaarlijks wordt er dan een rapport over hem uitgebracht door het Geneeskundig Gesticht voor Krankzinnigen te Deventer, ondertekend door de Geneesheer Directeur van bovengenoemd Gesticht aan de Officier van Justitie van het Arrondissement Gerechtsbank te Zwolle. In de verklaring van 10 augustus 1860 staat dat “zijn verstandelijke vermogens verminderen, dat uit zich in vreemde denkbeelden en gesprekken, ongegronde veronderstellingen. Hij is in de waan dat hij een aanzienlijk erfdeel kan ontvangen, dat hij weldra van hier moet gaan om dit te verkrijgen. Dat hij in weerwil zijner verlamming, op reis moet om zijn zaken te regelen. Hij heeft een afwijkend oordeel over gewone zaken, hij meent in alles hinderlagen te zien. Dat hij een speelbal is van zijn vijanden enz. Hij kan lichamelijk ook niet voor zich zelf zorgen. Zodat het noodzakelijk is dat de verpleging verlengd wordt.” (2) In 1862 overlijdt Frederik te Deventer in het krankzinnigengesticht in Deventer.

 

Een testament

Jufvrouw Sophie laat op 29 april 1864 door notaris Gerrit Freislich Hasselt een testament maken. En zij stelde als haar zaakwaarnemer aan: Petrus Huysman, van beroep winkelier en deurwaarder bij het Kantongerecht wonend te Hasselt. Met als getuigen Albert Holtrust van beroep rietdekker en Derk Westerhof onderwijzer, beiden wonende in Genne. Zij vermaakt alles aan de kinderen van haar zuster Maria Catharina von Rademacher. Deze was getrouwd met Arnould Andreas Gijsbert Wiegerman uit Pruisen. Dit echtpaar had drie zonen:

·      Arnould Gustaaf Joseph Wiegerman, geboren 14 mei 1809 te Vital Appeldorn Rheinland  Kleef. Hij zou later zoutverkoop pakhuismeester worden te Palembang in Nederlands Oost Indië.

·      Julius Rudolph Wiegerman, geboren 19 april 1812. In 1864 woonde hij in Amsterdam.

·      Frederik Alexander H. Wiegerman geboren 18 december 1814 te Boetselaar bij Kleef in Pruisen. Hij is de neef Frederik die overlijdt in 1862 te Deventer in het krankzinnigengesticht.

Van haar zwager Arnould A.G. Wiegerman is bekend dat hij in 1832 overleed te Olst op 30 januari. In de overlijdensakte kunnen we lezen dat ‘Arnould A G Wiegerman is overleden 63 jaar oud echtgenoot van Maria Catharina Rademacher wonende te Kleef’. In het land van Kleef was Appeldorn een dorp tussen Kalkar en Marienbaum in de Schaduw van de Boetzelaarburcht.3)

 

Het testament gewijzigd

Op 29 oktober 1864 laat jufvrouw Sophia de notaris weer bij zich komen om haar testament te laten veranderen. De notaris verklaart ‘dat zij wel oud, zwak en ziek van lichaam, maar blijkens haar redenering volledig bij haar verstand is’. Zij vermaakt nu al haar roerende goederen aan Jan Boers en Annigje van Berkum. Dat betekent al haar meubelen, huisraad, kleren en het goud en zilver. En een bedrag van f 200,- Getuigen bij het opmaken van deze akte zijn Albert Holtrust, rietdekker en Willem van Pijkeren, boerenknecht.

 

Overleden

Op 18 december 1864 komt Jufvrouw Sophie te overlijden. In de overlijdensakte kunnen we lezen dat zij ongehuwd was, geen naaste verwanten meer had, geboren te Mark Pruisen. Haar leeftijd was 86 jaar, dochter van Faberaed von Rademacher en Maria Scholthoofd. Overleden Genne huisnummer 22, aangevers Derk Boers en Albert Holtrust.

 

  De erfenis

Op 30 januari 1865 is er een officiële bijeenkomst aan het sterfhuis, bij de familie Boers in

Genne huisnummer 22. Aanwezig zijn de volgende personen:

Ø notaris Gerrit Freislich uit Hasselt;

Ø de Heer Petrus Huysmans uit Hasselt als zaakwaarnemer van jufrouw Sophia D.H Rademacher;

Ø de Heer Julius Rudolph Wiegerman uit Amsterdam en gevolmacht voor zijn broer A.G.J. Wiegerman te Palembang;

Ø de Heer Meester Lambertus Johannes Rietberg, kantonrechter van het kantoor Zwolle en geassisteerd door de Heer Meester Willem Frederik Ernst Baron van Aarsen, griffier bij het kantongerecht Zwolle;

Ø Gerrit Jan Frederik Wilke van beroep winkelier te Hasselt, gekozen als deskundige om de roerende goederen te taxeren;

Ø Gerrit Boers en Annigje van Berkum en hun meerderjarige kinderen Derk, Jan, Aaltje, en Mannes Boers.

Ø Arend Knol en Albert Holtrust als getuigen.

 

Vooraf geeft de notaris Freislich te kennen dat deze roerende goederen door de overledene bij akte van 29 oktober 1864 zijn vermaakt aan Jan Boers en zijn vrouw Annigje van Berkum. Dan gaat winkelier Wilke over tot het taxeren van de goederen. De voornaamste dingen waren

-  een klein vierkant tafeltje met drie stoelen met rieten zittingen f 1,-

-  kachel ladekastje spiegel, houten stilletje f 2,75

-  een bed met toebehoren f 20,-

-  twee zilveren brillen f 7,50 .

-  een zilveren knipje met daaraan een beurs f 2,25.

-  een zilveren soeplepel en twee zilveren lepels van Klune

keur f 22,50

-  verder kleren linnengoed aardewerk porselein e.d. Dit alles tesamen voor f 94,-

-  aanwezige contanten f 56,-

 

Ten laatste wordt nog aangeboden een onderhandse schuldbekentenis van 29 april 1864 waarbij Jan Boers en Annigje van Berkum verklaren schuldig te zijn aan de overledene een bedrag van f 2000,- waarbij is bedongen dat het bedrag de eerste acht jaar niet teruggevorderd kan worden. De rente moet 1 mei jaarlijks betaald worden.

 

Aan onkosten moet nog betaald worden een bedrag van f 230,06. Verder zijn er nog oude papieren, die geen waarde meer blijken te hebben. En er is nog een notitieboekje waarin haar uitgaven genoteerd waren. De kantonrechter en de griffier maken een procesverbaal op. Het hele gebeuren heeft geduurd van voormiddags tien uur tot ‘ s middags één uur. Alle aanwezigen ondertekenen de akte

 

Vragen….

Helaas weten we niet meer over haar tot nu toe, over jufvrouw Sophie. Zij woonde van 1850 tot haar dood in 1864 in Genne op nummer 22. Dat is de oude boerderij aan de Verburgweg 2 Genne, waar Hendrikus Witteveen de laatste boer was. Deze boerderij is gesloopt in 2006.

 

Bronnen

(1) Kadaster Zwollekerspel Genne en Holten, sectie B nr. 754 Derk van Haarst was de vorige bewoner

(2) Historisch Centrum Ov Archief Arrondissement rechtbank Zwolle Inventarisnummer 2103

     Dossiernummer 71

(3) Land van Kleef door Wim en Wiro van Heugten  ISBN 90-71326-02-0

Overlijdensregisters Zwollerkerspel, Olst, Deventer. Historisch centrum Overijssel

Notarieel archief van Gerrit Freislich te Hasselt. Historisch centrum Overijssel

Registers van de Mormonen (Internet)

 

Genne, 2001Het bescheiden kamertje van jufvrouw Sophie

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.