image/svg+xml

Het erf Jonkman in Deurningen

Verhaal

Het erf Jonkman in Deurningen

Plaatje bij verhaal: jonkman.jpg

Her erf Jonkman in  Deurningen

 In het verpondingsregister van Twente van 1601 is het erf genoemd onder nr.257. Het huidige postadres is Hengelosestraat 7 in Deumingen. Als 'cledergoed' genoemd in het jaar 1475. In 1495 blijkt het erf al een bezit van het klooster weerselo te zijn en de pacht moet dus bedoeld zijn om kleding voor de kloosterlingen te bekostigen.

 

De naam Jonkman

In 1475 wordt Jonkman aangeduid als Junginck en later nog in allerlei variaties. De naam zou betrekking hebben op een voornaam 'Jonge' afgeleid van Jungo zoals die nog in het Fries voorkomt.

Het erf Jonkman en haar eigenaren

ln het lentenummer van dit periodiek is toegelicht langs welke weg de Stiftserven als staatsbezit in 1812 publiek zijn geveild. T.F.A. Kistemaker uit Oldenzaal werd toen voor 3445 franc (1640 gulden) de nieuwe eigenaar van de boerderij. In 1832 kreeg de huisplaats sectienr. L 946. In een boedelscheiding bij de familie Kistemaker in 1885 werd de waarde van het erf getaxeerd op 7431,14 gulden. Louisa Maria Bernardina Kistemaker werd toen eigenaresse. Zij huwde in 1891 met J.F.J. Bloemen. Op 3 oktober 1917 werd het erf publiek geveild en door Tattersal, fabrikant van textielmachines in Enschede, gekocht. Het op het erf staande hout moest voor 4645 galden afzonderlijk gekocht worden. In 1956 kreeg de familie Kooiker de kans het erf Jonkman van Tattersall te kopen. Daarmee werd de bewoner voor het eerst in de geschiedenis van het erf tevens eigenaar.

 

Bewoners

De oudst bekende bewoners zijn genoemd in het jaar 1566 in een zogenaamde erfbrief, afgegeven door de priorin van het Stift Weerselo. Het zijn 'Ffenne Jungincks' die weer zal mogen trouwen met 'Herman ter Holtmaeth'. ln de brief staan de plichten beschreven waaraan Herman ter Holtmaat moet voldoen om het erf te mogen bebouwen. Ffenne is kennelijk weduwe. Tegenwoordig wordt het erf bewoond en bewerkt door Hennie Kooiker en Betsie Kok met hun 3 dochters Ellen, Merlin en Nicol. Ook de moeder van Hennie woont nog op het erf, dus eigenlijk spreken we nog over een 3- generatiegezin. Met haar uitzonderlijke leeftijd van 95 jaar neemt ze nog dapper en helder aan het gesprek deel.

 

Bijzonderheden:

Het verpondingsregister van 1601

* Het erf is dan 9 mud groot (5,11 ha) waarvan2,5 mud land woest. Een gevolg van de oorlogshandelingen. De pacht was jaarlijks 2 mud rogge en 2 mud boekweit. Als belasting moest 4 gulden en 15 stuiver betaald worden.

 

* De bekers voor Wegink in Hasselo

In 1618 heeft Jonkman in Deumingen de verplichting jaarlijks aan het erf Wegink in Hasselo een zogenaamde 'tijnsbeker' te leveren. (Zie ,Oet de Boerschopn' nr. 105, 2008),

 

* Tiendplichtig (registratie uit L626)

'Junginck'was tiendplichtig aan het kapittel van Oldenzaal en moet daaraan jaarlijks 6 schepel rogge en 2 mud 'weiten' (boekweit) afstaan. Ook deze uitgang werd net als het erf zelf in 1812 verkocht aan T.F.A. Kistemaker voor 2986 franc (1422 gulden),

 

* De registratie van 1642

In 1642 werden de bij het erf behorende percelen grond genoemd en de grootte daarvan aangegeven. Van de toen genoemde perceelsnamen zijn er zelfs in 1980 bij de inventarisatie van de veldnamen in Weerselo nog verschillende bekend. De totale oppervlakte is dan ca. 5 ha. (zie 1601),

* Verzoek om advies aan de ridderschap

In I711 moet de boerderij gerepareerd worden. Hoewel de boeren verplicht waren om jonge telgen (eiken en beuken) te planten zodat op termijn in het hout kon worden voorzien was het henzelf verboden daarvan ongewaagd ook maar iets te gebruiken. Jonkman was weliswaar wat hout toegewezen maar er was een probleem ontstaan. Het hout was namelijk 'voor een deel vuil gevallen' (bij het vallen na het kappen voor een deel onbruikbaar geworden). Derhalve verzocht de boer voor hetgeen hij nu tekort kwam 'de nodige aanwijsinge'. Het antwoord van de Ridderschap (eigefla.ar vaÍrhet erf) was simpel: 'hierop kan niet worden gedisponeert',

 

* Pachtbrief

In 1765 werd voor Hendrik Jonkman, gehuwd met Joanna Holskorte (of Bergwónner) een pachtbrief afgegeven. Als pacht moest Jonkman toen 58 gulden betalen. De pacht werd steeds voor 6 jaar aangegaan,

 

* Verklaring voor de richter van Oldenzaal

Op 9 december 1771 verklaarde Geese, weduwe van Herman Jongman uit Deurningen, en moeder van de boer Hendrik, dat zij wilde afzien van 4/5 deel van een nalatenschap van haar in de afgelopen zomer overleden zoon Engbert waarvan zij erfgename was. Het doen van deze afstand was vooral ingegeven door het feit dat zij 'een zeer oude vrouw van ongeveer hondert jaare'was. De nalatenschap zou dan ten goede komen aanhaar overige vier met name genoemde kinderen.

 

De'Goaldakker' en de zilverschat

Het is verleidelijk om deze bij het erf Jonkman behorende veldnaam te associëren met kostbaarheden die in deze akker begraven zouden zijn. wel bijzonder is de opmerkelijke gebeurtenis in 1968. Zoon Johan was met graafwerk bezig voor een nieuwe vloer in een van de slaapkamers. vooraf was bij wijze van grap afgesproken dat hij alles wat hij zou vinden tot zijn eigendom mocht rekenen. De toevallig op bezoek komende buurman kon niet nalaten belangstellend te wagen of hij een schat wilde delven. Enkele ogenblikken later kwam op een halve meter diepte, tegen een eikenhouten post, een klein stenen potje te voorschijn dat na onderzoek 34 zilveren munten bevatte, allen uit de periode 1683-1734. Het potje met inhoud is in bruikleen gegeven aan de Oudheidkamer Enschede.

 

Bij kilometerpaal zes, een onderkomen voor geallieerden op de vlucht

Wellicht toeval maar het is uitgerekend op de avond van de dodenherdenking 4 mei 2009 dat ik een krant met bovenstaande kop onder ogen krijg van 15 juni 1974. Daarin wordt verhaald van de onverschrokken mensen die het lefhadden gedurende de oorlogstijd jonge ontvluchte krijgsgevangen onderdak te bieden en hen te begeleiden op de weg naar de vrijheid. Het gesprek tussen de journalist en de helden vond plaats in de kamer waarlangs minstens 150 Franse krijgsgevangenen, geallieerde piloten, gedeporteerde Russen, Italianen en Joegoslaven aan de 'mof' ontsnapten. De drie betrokkenen wensten niet met hun naam in de krant. Nu, 35 jaar later, mag het gezegd worden. De bewuste kamer is de woonkamer van het erf Jonkman en het waren de 4 broers Kooiker*) en hun zus die hun leven voor de goede zaak in de waagschaal hebben gesteld. 'Ai mear konn nuiegen dan was het niks gen besunders!!', de bescheidenheid ten top. De ontvangen De Gaulle-medaille met de daarbij behorende oorkonde hangen niet aan de muur maar liggen in de lade.

 

Het tegenwoordige bedrijf en de toekomst

Het vroegere gemengde bedrijf is nu uitsluitend een melkveebedrijf met ca. 75 stuks zwartbont melkvee. De laatste varkens zijn rond 1980 verdwenen evenals het pluimvee dat al in de 60-er jaren voor het laatst op het erf heeft rondgescharreld. Het bewerken van het land door één persoon is alleen mogelijk m.b.v. van de daartoe geëigende mega-landbouwmachines.

Vooral de wijze van handelen (of niet) van overheidsfunctionarissen t.a.v. de milieuwetgeving is wel eens aanleiding tot irritatie.

De onzekere factor over de tijd dat men nog voldoende vitaal zal zijn om de grote veestapel met de 'gewone'melkmachine te melken is mede bepalend geweest om een melkrobot aan te schaffen. Het is een wonderlijk fenomeen waar te nemen hoe het vee zich naar behoefte door dit apparaat laat melken. ook de automatische registratie door de robot op de gekoppelde computer van alles wat met het melken en het vee te maken heeft, bewijst dat de bedrijfsvoering van een boerderij tegenwoordig niet meer mogelijk is zonder de toepassing van de meest moderne technieken.

Dat betekent dat ook voor de veehouder het begrip 'permanente educatie' niet vreemd is. De enorme investeringen die met het bedrijf gemoeid zijn stellen bovendien hoge eisen aan de familie Kooiker waar het gaat om met het juiste beleid het bedrijf succesvol te laten zijn. De naamplaat 'Jonkman ' op de trekker bewijst het historisch besef van de bewoners van het erf.

 

*) In het pas verschenen boek'Tubbergen in oorlogstijd' komt de familie Kooiker nog ter sprake, ISBN nr. 978-90-6289-632-5. Bronnen: Veel meer informatie over Erf Jonkman is bekend bij (leden van) onze vereniging. Als u geïnteresseerd bent kunt u altijd contact met ons opnemen.

Gerrit Welberg 

Auteur:Gerrit Welberg in Oet de Boerschopn 2009 nr 2 (zomer)
Trefwoorden:Jonkman;Kooiker;Deurningen

Reacties

Het was met name Hendrik Kooiker gemeenteontvanger te TUBBBERGEN en zijn oudere broer onderwijzer Johan Kooiker die deze hulp gaven aan de onderduiker.Zij kregen de getoonde Franse onderscheidingen (Legion d''honeur).De Kooikerstraat in Tubbergen genoemd naar de helaas veel te vroeg overleden Hendrik Kooiker.....door medische fout.
Algemeen door anoniem op 27 Nov 2017 om 14:42:47

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.