Volkspetitionnement 1878

Handtekeningen uit 1878. Sinds 20 juni van dit jaar is er een project via Vele Handen gaande om iets meer dan 11.000 scans te transcriberen en digitaal toegankelijk te maken.

In het hele land werden inwoners gevraagd om hun handtekening onder een petitie te zetten en daarmee steum te vragen bij Koning Willem III om het mogelijk te maken dat er naast Openbaar Lager Onderwijs ook Christelijk Onderwijs zou worden toegestaan. Niet minder dan 300.000 handtekeningen zijn er destijds gezet. Op een bevolking van krap 2 miljoen inwoners is dat een behoorlijk resultaat. Uitschieters zijn de provincies Zuid Holland, Gelderland en Friesland.

De handtekeningenlijsten van Drenthe en Overijssel zijn in een boek ingebonden. Omdat vorig jaar de bevolkingsregisters van de voormalige gemeenten in het Land van Vollenhove zijn gedigitaliseerd zou het mogelijk moeten zijn om de namen van de ondertekenaars terug te vinden in de bevolkingsregisters. En daar gaat iets mis. 

Als voorbeeld neem ik een willekeurige naam uit de handtekeningenlijst van Blokzijl: Zeepad. Een regelmatig voorkomende naam in deze Zuiderzeestad. Het bevolkingsregister kent deze naam niet. Het verschil zit vooral in de schrijfwijze maar niet minder belangrijk: wie schreef? Als de ondertekenaar zelf zijn naam/ handtekening plaatste kan dat eerder tot een fonetisch geschreven naam leiden dan dat de ambtenaar van de burgerlijke stand de naam opschreef.

In Blokzijl woonde de familie Zeephat en dat is ook het verschil met Zeepad. Een interessante onderzoeksvraag kan zijn: hoe komt de ambtenaar van de burgerlijke stand aan Zeephat en waarom de ondertekenaar aan Zeepad. Wel bewijsmateriaal ligt er aan de schrijfwijze ten grondslag? 

Ofschoon het digitaliseren van de 300.000 namen zeker nut heeft, zoals gezegd het aantal van 300.000 op een bevolking van 2 miljoen Nederlanders maar ook het aantal mensen dat steun betuigde met de petitie maar zelf niet kon scrhijven en daarom ,,per order" laat tekenen. Waar wonen verhoudinsggewijs de meeste mensen die op die manier hun steun betuigden, op het platteland of juist in de grotere steden van die tijd.

Het lijkt bijna een vanzelfsprekendheid om een lijst te laten beginnen met de notabelen van een dorp of stad, die namen zullen dan ongetwijfeld terug te vinden zijn in de bevolkingsregisters met de bijbehorende functie. Voor Stad Vollenhove zou dat opnieuw een aardige kijk geven op de elite van dat moment (1878) en de adel die op dat moment nog in de stad woonde.

Met uitzondering van de ene naam Zeepad uit Blokzijl valt er nog niet veel te zeggen over de ondertekeningsdichtheid van inwoners van de afzonderlijke plaatsen in het Land van Vollenhove, is het percentage hoger of lager dan het landelijk gemiddelde en wie waren die ondertekenaars. Gaf het een representatief beeld van de bevolking van dat moment. Tekende de arbeider, veehouder en visser net zo goed als de burgemeester, dokter, dominee, kantonrechter, notaris etc.

Zomaar wat vragen die misschien een antwoord kunnen krijgen als alle handtekeningen per provincie en plaats beschikbaar zullen zijn inclusief de inleidende tekst waarin de argumenten worden opgesomd om te pleiten voor het geven van Christelijk Onderwijs.

bijdrage geplaatst: 14 november 2016

afbeelding: nog te plaatsen