image/svg+xml

Heersers, hervormers en rebellen (1528-1578)

Verhaal

Heersers, hervormers en rebellen (1528-1578)

Plaatje bij verhaal: urn-gvn-rijk04-rp-p-ob-79.804-large_1.jpeg

Heersers, hervormers en rebellen (1528-1578)

De machtsovergang van kerkvorst naar keizer heeft verstrekkende gevolgen voor de inwoners van Overijssel. De luisterrijke Karel V, koning van Spanje, keizer van het Duitse Rijk en heerser over de Nederlanden, is een heerser met veel meer gezag dan zijn zwakke voorganger. De overlegcultuur uit de bisschoppelijke tijd, toen vorst en onderdaan meer naast elkaar dan tegenover elkaar stonden, maakt plaats voor een strak van bovenaf geleid Habsburgs bewind.

De Overijsselaars zijn echter zeer verknocht aan hun eeuwenoude voorrechten, die Karel V bij zijn aantreden heeft bevestigd. Ze houden nauwgezet in de gaten of de in het bestuurscentrum Brussel uitgevaardigde maatregelen ter versterking van het centrale gezag niet strijdig zijn met hun privileges. Indien dat volgens hen wel het geval is, volgt heftig verzet. Hoogoplopende conflicten met de Habsburgse regering zijn dan ook onvermijdbaar. Bij economische controverses refereren de vertegenwoordigers van Deventer, Kampen en Zwolle als bewijs van hun zelfstandigheid nog geregeld aan de Hanze, hoewel het handelsverbond door het verleggen van de internationale handelsstromen naar de kusten van de Noordzee en de Atlantische Oceaan veel van zijn betekenis heeft verloren. Bovendien begint de IJssel steeds meer te verzanden. De vooraanstaande handelsrol van de kooplieden uit de IJsselvallei is dan ook definitief uitgespeeld, hoewel van een abrupte neergang geen sprake is.

Opstand

Een diepgaand geschilpunt met de centrale overheid betreft het optreden tegen aanhangers van nieuwe religieuze stromingen, zoals lutheranen en calvinisten. De katholieke Habsburgse vorsten eisen dat ketters streng worden bestraft, maar de Overijsselse bestuurders voeren liever een politiek van religieuze verdraagzaamheid. Alleen de wederdopers met hun revolutionair-anarchistische opvattingen kunnen rekenen op een harde aanpak. De onvrede over het Habsburgse bestuur bereikt nieuwe hoogten onder Filips II, die zijn vader in 1555 is opgevolgd. Deze strenge monarch heeft weinig oog voor de vaak gerechtvaardigde kritiek van zijn onderdanen. Uiteindelijk breekt in de Nederlanden een gewapende opstand tegen Filips’ bewind uit. Het gezagsgetrouwe Overijssel aarzelt lang om zich aan te sluiten bij de Staatse rebellen. Maar na een aantal jaren afwachten komt men ook hier er niet onderuit partij te kiezen. In 1578 verzeilt het gewest door de benoeming van een Staatse stadhouder in het kamp van Willem van Oranje. Vanaf nu regeren Ridderschap en Steden zonder inmenging van buitenaf. Overijssel is een onafhankelijk staatje.

Auteur:Jan ten Hove
Trefwoorden:Habsburgse rijk, Opstand, Religie, Wederdopers
Periode:1528-1578
Thema's:Heersers, hervormers en rebellen (1528-1578)

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.