image/svg+xml

Rhemenshuizen, een verdwenen havezate (Ridderhofstede) in Vollenhove

Verhaal

Rhemenshuizen, een verdwenen havezate (Ridderhofstede) in Vollenhove

Plaatje bij verhaal: krt-1700-ove-voll.jpg

Rhemenshuizen, een verdwenen havezate (Ridderhofstede) in Vollenhove

Het zal de meeste inwoners van Vollenhove opgevallen zijn dat er naast de Heilige Geestkapel in de Kerkstraat een nieuw gebouw verrijst (mei 2003). Het vertrouwd-ogende verwilderende groenstrookje tussen de kapel en het voormalig Hervormd Groot Burgerweeshuis krijgt de bestemming die het verdient, namelijk woningbouw. Historisch gezien heeft de plek een interessante voorgeschiedenis zoals dat in onze historische kern bijna overal het geval is. Vermoedelijk weet niet iedereen dat hier ooit de havezate 'Rhemenshuizen' stond. Hoewel dat wat te sterk is weergegeven: het gaat om ruwweg een derde deel van het groenstrookje dat we kenden en dat nu wordt bebouwd. Het andere deel van de havezate stond op de grond van het bouwsel dat na 1971 aan de kapel is aangebracht.

Rhemenshuizen was een postmiddeleeuwse woning naast de Heilige Geestkapel. Wanneer dat huis is gebouwd ('getimmerd', zoals men destijds zei) weten we niet. Een van de bewoners was Dr. Jan Lemker, die burgemeester van Vollenhove was, en na 1600 in het huis woonde. In 1685 mocht het huis zich sieren met de naam 'havezate'. Dat kwam omdat S.G.van Rhemen het huis had gekocht en liet inschrijven in het register waarin de havezaten waren opgenomen. Dat recht van havezate was trouwens eerder toebedeeld aan een ander huis, dat op de Hollandse plaats stond. Maar daarvan werd het recht afgenomen en gelegd op de woning aan de Kerkstraat na de koop door S.G. van Rhemen. Dat verklaart ook de naam.

Het bezit van een havezate kon in die tijd financiële, en zeker statusverhogende voordelen opleveren. Zo had de eigenaar het recht zitting te nemen in het bestuur van het gewest. Wat ook de beweegredenen van de Van Rhemens geweest moge zijn: zij werden de bezitters.

Zoals bij veel historische gebouwen knaagde de tand des tijds volhardend aan de havezate die in de achttiende eeuw zelfs nog voor korte tijd heeft dienstgedaan als R.K kerkgebouw. In de negentiende eeuw is het volgens een kadastrale kaart uit 1832 een pakhuis geworden. Uiteindelijk wordt het gesloopt, waarna in 1914 op deze plaats een Nutsbewaarschool wordt gebouwd waar juffrouw Peereboom een tijdlang de scepter zwaaide. Ook het schooltje verdwijnt tenslotte onder de slopershamer in 1971, waarna een uitbouw aan de kapel wordt aangebracht en het welbekende groenstrookje ontstaat. Een zin uit het boek van Westra van Holte 'Vollenhove en zijn havezaten' mag niet onvermeld blijven, namelijk dat vóor de bouw van de school werd bedongen dat (ik citeer '...bomen en struiken voldoende diep uitgegraven moesten worden. Aanwezige fundamenten en putten zo nodig uit te graven en met goede grond of zand aan te vullen'. De tekst gaat verder: 'in de grond zaten vele oude stenen en overwelfde kelders en er was een put met goed drinkwater...'. Het zal u duidelijk zijn dat de grond, en zeker nadat het  bewaarschooltje was gesloopt, in de letterlijke zin was veranderd in een puinhoop.

Toen de aannemer in mei 2003 palen aanbracht voor de fundering en de grond werd weggegraven, werden archeologische waarnemingen uitgevoerd op de bouwplaats. Die leverden hoegenaamd niets op. Men vond wat opeengestapelde kloostermoppen gemetseld met leem, een klein deel van een veel recentere waterkelder, muurresten van de bewaarschool en de contouren van een zeer grote put die veel oostelijker dan de havezate ooit heeft gelegen, werd aangetroffen. Zou dat de put kunnen zijn die Westra van Holte noemt in bovenstaand citaat over het gesloopte Rhemenshuizen?

Behalve een flink aantal zware zwerfkeien, zonder twijfel ooit voor fundering gebruikt, en wat met leem gemetselde kloostermoppen, kon geen enkel verband met de havezate worden ontdekt zodat, althans wat het 'getimmerte' betreft, het hoofdstuk 'Rhemenshuizen' voorgoed is afgesloten. De enige zichtbare herinnering aan de havezate en de familie Van Rhemen is het familiewapen op hout, dat gehangen heeft in de Nutsbewaarschool, en nu bewaard wordt in de vestibule van Marxveld waar thans de Oudheidkamer is gevestigd.

Aan de hand van de afbeeldingen kunt u zich misschien enigszins een idee vormen van de strekking van dit artikel.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Kondschap 2003, nr. 3. Kondschap is het huisorgaan van het Cultuurhistorisch Centrum Land van Vollenhove.

Auteur:Ben van Rosmalen
Trefwoorden:Bewoningsgeschiedenissen, Rhemenshuizen, Havezate, Adel Overijssel
Personen:Jan Lemker, S.G. Van Rhemen
Periode:1600-2003
Locatie:Vollenhove
Thema's:Adel in Overijssel, Wie woonde waar in Overijssel?

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.