De namen van de Joodse mannen in Twilhaar - Deel 3

Vrijdagmiddag 10 juli 1942 arriveren 83 Joodse mannen uit Groningen in Rijkswerkkamp Twilhaar. Deze groep wordt de weken daaropvolgend aangevuld met individuele plaatsingen van mannen uit onder meer Amsterdam, Tilburg en Oss. Het kamp heeft plek voor 96 personen. De namen van deze gegijzelden vielen nauwelijks te achterhalen, omdat lijsten van deze tewerk gestelden – die wel degelijk hebben bestaan – op het eind van de oorlog zijn vernietigd, door mensen die hier kennelijk baat bij hadden. Zodoende moesten namen komen van de zeer weinig overlevenden, bekenden of buren. Na twintig jaar onderzoek zijn nu 42 namen bekend.

Nog meer personen Bollegraaf. De joodse mannen uit Groningen met achternamen, beginnend met een A, B of een C, kwamen in het Nijverdalse werkkamp terecht. Zodoende kon je mannen uit één gezin of uit dezelfde familie aantreffen in Twilhaar.

Simon Bollegraaf (uiterst links)

Geboren 12 juli 1910 in Groningen. Woonde op de Nieuwstad 5a bij zijn ouders. Na zijn verblijf in Twilhaar en Westerbork, kwam Simon terecht in het Extern kommando Bobrek, een westelijker gelegen subkamp van Auschwitz. Daar stond een fabriek van Siemens, waar elektronische apparaten voor vliegtuigen en U-Boten werden gefabriceerd. Simon werd hier op 28 februari 1943 vermoord.

Maurits Bollegraaf (2^e  van links)

Geboren 13 mei 1912 in Groningen, jongere broer van Simon, woonde ook nog bij zijn ouders. Maurits werkte destijds als procuratiehouder bij Tiktak, een koffie- en theegroothandel in Groningen. Hij was een bekende speler bij de joodse voetbalvereniging Hakoah, die in 1932 kampioen werd op de Joodse Olympiade in Antwerpen. Later trad hij op als secretaris van Hakoah. Net als Simon kwam Maurits terecht in het Extern kommando Bobrek, waar hij op dezelfde dag als zijn broer werd vermoord.

De overige personen op de foto zijn nog niet herkend.

Jacob Bollegraaf

Geboren 10 februari 1910 in Winschoten als zoon van een lompensorteerder, wordt magazijnbediende en is lid van de voetbalvereniging W.V.V. (zie lidmaatschapskaart boven). Hij trouwt op 2 juni 1938 in Groningen met Sarah Henriëtta Duitscher. Het paar woont aan de Heereweg 38 In Groningen en krijgt daar in 1940 een zoontje Leo. Ook Jacob krijgt een oproep voor de werkkampen en volgens de kaart van de Joodse Raad komt hij terecht in werkkamp Twilhaar. Jacob, Sarah en Leo worden op 23 oktober op transport gezet vanuit Westerbork. De laatste twee worden direct na aankomst, op 26 oktober 1942 in Auschwitz vermoord, Jacob op 30 juni in Blechhammer.

Izak Bollegraaf

Geboren 12 mei 1918 in Winschoten. Hij was, net als zijn vader, voddenkoopman en woonde bij zijn ouders aan de Nieuwstraat 102a in Groningen. Er bestaat een krantenartikel met het verhaal, dat Izak in Twilhaar in het geheim van bezoek uit Groningen een brood toegeschoven heeft gekregen, met daarin gebakken een brief voor zijn zus, die in Westerbork zat. Izak is net als de anderen in het Nijverdalse kamp op 2 oktober 1942 naar Westerbork getransporteerd en op 12 mei 1918 in Midden-Europa vermoord.

Joseph Gompers

Geboren 14 oktober 1901 in Gouda. Joseph, reiziger en marktkoopman, was getrouwd met Paulina Hollander (geboren 23 september 1905, Antwerpen). Het echtpaar woonde in Tilburg aan de Anna Paulownastraat 6 en had twee kinderen: Anna (geboren 29 augustus 1932 in Tilburg) en Maria (geboren 8 september 1936 in Tilburg). Voor het huis in de Anna Paulownastraat waar het gezin woonde, liggen vier Stolpersteine. Op die van Joseph (linksboven) staat vermeld, dat hij was geïnterneerd in werkkamp Twilhaar. Joseph is vermoord te Auschwitz op 28 februari 1943, zijn vrouw en zijn twee dochtertjes zijn tegelijkertijd vermoord te Sobibor op 11 juni 1943.

Joseph Behr

Geboren op 8 juni 1914 in Groningen. Woonde op de Nieuwstad 9. Hij was een broer van Benny Behr en zat eveneens in de muziek. Onder meer tijdens feesten en kermissen trad hij in café’s op als “Roedi met haar Dames- en Heerenkapelle” en deed dat, volgens de advertenties tegen “billijke condities”. Hij kreeg goede recensies in de dagbladen. Joseph zat in concentratiekamp Grosz-Rosen en heeft de oorlog overleefd maar droeg de last van de verschillende kampen zijn leven lang met zich mee. Benny Behr zei over hem: “Er is bijna niemand teruggekomen. Mijn broer, toevallig, maar die was kapot, helemaal kapot. Als je dat terugkomen noemt.” Joseph bleef ongetrouwd en bracht de laatste jaren van zijn leven door in Amersfoort, waar hij ook is overleden.

Piet Bohemen

Geboren op 22 oktober 1899 in Groningen. Zijn eigenlijke voornaam was Mozes, maar omdat hij niet aan zijn joodse naam herkend wilde worden, noemde hij zich Piet. Hij was vertegenwoordiger in Chief Whip-sigaretten en woonde in de Verlengde J.A. Feithstraat 19a. Piet Bohemen was getrouwd met Leida Velleman. Ze kregen daar twee dochters, Mirjam (een leerling-kapster) en Henderika (naaister). Na zijn verblijf in Nijverdal zat Piet in Westerbork in de barakken 59 en 55. Op 16-2-1943 is hij gedeporteerd naar Auschwitz. Hij zat in Birkenau en is daar op 31 maart 1943 vermoord. Zijn dochter Hendrika was 19 oktober 1942 al in Auschwitz om het leven gebracht. Zijn vrouw Leida en dochter Mirjam werden op 19 oktober in Auschwitz vermoord.

Bernard Aptroot

Geboren 18 maart 1893 in Hoogezand. Hij was veehandelaar van beroep en woonde aan de Professor Rankestraat 39 a in Groningen. Hij trouwde met Margaretha Martha van Delft en het paar kreeg vijf kinderen: Helena (1920, verkoopster) , Julius (1921),Heiman (1924), Alfred (1928) en Lazarus (1932). Zijn vrouw en zijn kinderen Alfred  en Helena Lazarus werden met elkaar op 19 oktober 1942 vergast in Auschwitz. Zijn zoon Heiman verbleef voor de oorlog al in de psychiatrische inrichting Groot Bronswijk in Wagenborgen. Hij is van daaruit weggevoerd en op 13 maart 1943 in Sobibor vermoord. Bernard zelf werd omgebracht in Extern kommando Bobrek op 31 maart 1943.

Zijn zoon Julius wachtte eenzelfde lot op 25 februari 1945