Harm Tuten: 'Je verhuurde jezelf voor een jaar'

'Na mijn lagere school ben ik bij de boer gaan werken. Dat was ons met de paplepel ingegeven: als je van school afgaat, ga je naar de boer. Andere jongens ging naar de Landbouwschool in Heino of Ambachtsschool in Raalte. Dat waren vaak zoons van de grotere boeren. De vader van mijn kameraad molk 25 koeien en die is wel naar de landbouwschool gegaan. Ik was er niet jaloers op: leren was mijn hobby niet. Mijn zuster heeft ook bij de boer gewerkt. Je deed er niet moeilijk over. De ouwelui waren blij als ze jou als kostganger kwijt waren. Mijn moeder hoefde alleen nog maar de kleren te herstellen. Wassen en alles gebeurde bij de boer waar je zat. Mijn jongere broers zijn niet meer naar de boer gegaan. Die gingen direct elders aan het werk. Mijn jongste broer is nog wel naar de landbouwschool geweest. Maar dat was ook 10 jaar later. Nee, ik heb helemaal geen slechte jeugd gehad. Ja, je moest werken, maar daar wen je wel aan.

Mijn eerste betrekking was bij mijn oom Hendrik op de Aarnink bij Heeten. Het was een broer van mijn vader, die was getrouwd met de enige dochter van Gait Vosman. Het was een pachtboerderij van de familie Ankersmit. Mijn oom molk gemiddeld twintig koeien. Ik ben er in 1953 gaan werken, 14 jaar oud. Ik sliep in de bestede van de opkamer. Het eten was er goed, maar ik moest er hard voor werken. We mochten onder het werk nog geen sigaret roken. Met zijn schoonvader kon ik goed opschieten. Die mocht ook graag schaatsenrijden. Dan zei ik: “Gait, zullen we schaatsenrijden?” “Ja, mijn jonk, dat doen we.” Dan kon mijn oom er natuurlijk niets meer van zeggen.

Ik verdiende een gulden per dag, anders niet. Dat was het hele contract. Ja, ik kreeg kost en inwoning. Aan het einde van de maand werd er uitbetaald. In februari kreeg ik 28 gulden. Ik dacht dat zullen er wel 30 worden, maar nee hoor. Dat viel mij toch wel tegen. Daarbij moest je jezelf verzekeren. Toen had je nog een rentekaart, dat was een soort pensioen. Na mijn trouwen is dat afgekocht en beurde ik 100 daalder.

Je verhuurde jezelf voor een jaar. Dat ging vanaf begin mei tot 28 april. Officieel begon je weer op 1 mei, maar dat werd altijd wat later vanwege de Raalter kermis. Dan was je vrij en ging je naar de kermis gaan. Daarmee kon je weer een jaar vooruit. Je moest vragen als je vrij wilde hebben. Je kon niet zomaar zeggen: “Vandaag neem ik vrij.” Als je zuster trouwde, was het geen probleem. Maar vroeger was het ook zo dat als er iemand in de buurt trouwde de jonge buren ook uitgenodigd werden. Dan moest je daar netjes om vragen.'