image/svg+xml

Volkspetitionnement 1878

Verhaal

Volkspetitionnement 1878

Plaatje bij verhaal: downloadblokzijl1411a_2016-11-17.jpg

In 1878 werd er op initiatief van Abraham Kuijper een Volkspetionnement gehouden. Kuijper stond aan het begin van politieke loopbaan en zag in dat jaar dat het Christelijk onderwijs benadeeld zou gaan worden ten opzichte van het Openbaar lager onderwijs. Kuijper wilde de plannen van de regering maar feitelijk van Koning Willem III ongedaan maken maar in ieder geval bijstellen.

Zijn actie heeft succes gehad niet minder dan 300.000 handtekeningen werden er in het hele land gezet. Het zou te makkelijk zijn om te zeggen dat het ,,alleen" maar handtekeningen zijn. Ook handtekeningen bevatten wel degelijk relevante informatie. In een aantal gevallen is de handtekening gezet in ,,opdracht van". De persoon in kwestie was het wel eens met de actie maar kon zelf ,nog, niet schrijven. Er is echter meer en met name voor het Land van Vollenhove zou het interessant kunnen zijn om dat verder uit te zoeken. Sinds vorig jaar zijn de Bevolkingsregisters (periode 1830 - 1939) van de voormalige gemeenten gedigitaliseerd. Dat biedt aanknopingspunten met de handtekeningen. Echter en daar zit een aardige hobbel: de persoon die tekende kon er wel eens een andere (fonetische) schrijfwijze op na houden dan de ambtenaar van de burgerlijke stand. Uit de lijst van Blokzijl wordt dat duidelijk: de naam Zeepad komt er op voor. Maar in het Bevolkingsregister van Blokzijl ontbreekt deze naam. De familienaam Zeephat is wel bekend. Zeephat was de naam van een Nieuw Israëlitsiche familie, nu zouden we zeggen een Joodse familie. Afgezien van dit schrijfprobleem zijn andere wel juist gespelde namen mogelijk op persoonsniveau te herleiden en dan ontstaat er ineens een duidelijk palet van de bevolking in een gemeente als Blokzijl of Stad Vollenhove om twee van de voormalige gemeenten te noemen. Want wie tekenden er nu eigenlijk: de notabelen om te beginnen maar wie volgden er nog meer? Is een handtekeningenlijst van 1878 op te vatten als een representatief beeld van de inwoners van een gemeente? Dus de dominee, de visser, de arts, de arbeider, de directeur en de notaris? In een plaats als Stad Vollenhove zou de adel ook terug te vinden moeten zijn op de lijsten. En mogelijk is aan de hand daarvan een deel van het plaatselijk netwerk te reconstrueren.

En wat zegt het aantal geplaatste handtekeningen, in het begin staat al dat er ook per opdracht werd getekend. In welke gebieden komt dat meer dan gemiddeld voor, steden of platteland. En wat zegt de tekeningsdichtheid over de lokale bevolking. Noord - Brabant en Limburg zijn weliswaar provincies waar het Rooms Katholicisme overheersend aanwezig is maar ook daar zal mutatis mutandis hetzelfde voor van toepassing zijn als voor het Christelijk onderwijs. Benadelen van de een zou ook gevolgen kunnen hebben voor de ander, in dit geval het RK onderwijs. Tekenen de parochianen in het zuiden ook in grote getale mee is dan de vraag.

Met 300.000 handtekeningen op een bevolking van plm. 3 miljoen ligt het percentage op 10 procent. Een hoge of lage score, dat hangt mede af van de beschikbare tijd.

Het digitaliseren van de handtekeningen loopt nog door tot medio juli 2017, mogelijk dat het controleren van de ingevoerde gegevens langer gaat duren. De gemeente Amsterdam en de provincies Groningen en Zeeland zijn inmiddels afgerond en geleidelijk aan zullen de lijsten van deze plaats en provincies digitaal beschikbaar komen. Wat minstens net zo interessant is zijn de inleidende teksten, welke argumenten droeg Kuijper aan om de Koning te overtuigen en hebben lokale comites ook een inleidende tekst geschreven om inwoners op te roepen te handtekeningenactie kracht bij te zetten.

Inmiddels is het eerste deel van het project uitgewerkt. Op de website VP1878 kan per deelnemende gemeente worden nagegaan wie er hebben getekend en hoeveel handtekeningen er per gemeente zijn gezet.

Voor het Land van Vollenhove ziet het er alsvolgt uit:

Blokzijl: 359; Kuinre: 98; Oldemarkt: 275; Steenwijk: 1319 en Steenwijkerwold: 390 handtekeningen. Het tweede deel bestaat uit het transcriberen van de registers van het Rooms Katholieke petitionnement, naar verwachting is dat medio april 2018 afgerond. Aansluitend zullen ook deze gegevens op de genoemde website beschikbaar komen. Voor onderzoekers is het daarna de uitdaging om te kijken of er ook bekende ondertekenaars zijn geweest. Bij het Protestantse deel kwam het met regemaat voor dat de voltallige kerkenraad het register opende. Aan de hand van namen kan worden nagegaan of de ondertekenaars meer openbare functies hebben gehad. 

Voor genealogisch onderzoek kunnen de gegevens ook worden gebruikt maar met de kanttekening dat niet ieder familielid de naam op dezelfde wijze schreef. 

bijdrage geplaatst: 17 november 2016

afbeelding: een van de bladzijden van Blokzijl

Periode:1878
Locatie:Land van Vollenhove

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.