Vervulling van een losgekomen proeve

In 1907 spreekt de gemeenteraad van Steenwijk over het onderwerp: ,,Vervulling van een losgekomen proeve". In 2017 zal er niemand meer zijn die weet waar het over gaat. Het meest opmerkelijke is dat de gemeenteraad het zelf ook niet lijkt te weten. 

Het raadsel wordt tijdens de vergadering ook niet opgelost. Nu in 2017 zou het volstrekt onmogelijk zijn om met een onvoltooid voorstel naar de raad te gaan en om instemming te vragen. Voordat je het weet geef je een blanco cheque af. 

Maar dits peelt zich af in 1907. Een van de raadsleden wil zich in het onderwerp verdiepen en gaat te rade bij de gemeentesecretaris. Die verwijst op zijn beurt naar de Memorialen uit de periode 1781 - 1783. Maar dan wordt het direct al een stuk lastiger. Deze Memorialen zijn vooralsnog onvindbaar in een slecht georganiseerd gemeentearchief van dat moment. De gemeentesecretaris mompelt waarschijnlijk wat excuses want van het op orde brengen van het archief is nog weinig terecht gekomen ondanks eerdere toezeggingen daartoe. Dat heeft alles te maken met het plotseling overlijden van de archivaris die vanuit Zwolle naar Steenwijk zou komen om een inventaris op te stellen.

Terug naar het onderwerp: De vervulling van een losgekomen proeve ontstaan door het overlijden van Annigje Boverhof. Het gaat om het benoemen van een persoon. En daar ontstaat direct al verwarring: zijn alle ingezetenen gerechtigd om in aanmerking te komen of zijn het alleen de ingezetenen die in Steenwijk zijn geboren? 

Raadslid Krop probeert een toelichting te geven: de stad Steenwijk zou de proveniershuizen destijds hebben overgenomen onder beding van het mogen benoemen van een vrijgevallen plaats in een proveniershuis. Een proveniershuis was doorgaans een hofje waar ouderen hun dagen konden slijten door intrek te nemen in een van de woningen. 

Een van de proveniershuizen zou in de Gasthuisstraat hebben gestaan. Dat lijkt niet helemaal onlogisch omdat een Gasthuis impliceert dat men er gast in een huis is, of het nu om een zieke gaat of een bewoner. Omdat de gasthuizen in de stad niet meer te exploiteren waren heeft het gemeentebestuur de proveniershuizen overgenomen met de daarbij behorende afspraak om inspraak te mogen hebben bij de voordracht van een nieuwe bewoner.

Een van de voorgaande burgemeesters zou de ongeschreven regel hebben toegepast dat het om een geboren Steenwijker dient te gaan die voorgedragen zou kunnen worden. Raadslid Hogewind denkt dat iedere ingezetene voor de proeve in aanmerking komt. De raad besluit in te stemmen met de voordracht van Marten Zeephat. Zeephat is een veel voorkomende naam, het meest waarschijnlijk is dat het om Marten Zeephat uit Steenwijkerwold gaat die in 1819 is geboren en in 1907 dus ver in de tachtig is. Een plaatsje in een provenierswoning lijkt dan nog niet zo gek te zijn. Met de keuze voor iemand uit Steenwijkerwold kiest de raad voor een ingezetene en niet voor iemand die door geboorte Steenwijker is.

Opmerkelijk is wel dat er in augustus 1903 eveneens door de gemeenteraad over het invullen van een proeve wordt gesproken maar dat dan zonder slag of stoot de voordracht van het College van B&W wordt overgenomen. Kennelijk weet ieder raadslid dan nog wel wat een proeve is of men stelt uit onwetendheid geen vragen. Het invullen van een proeve is in ieder geval een periodiek terugkerend onderwerp op de raadsagenda van Steenwijk. 

In 1899 komt het onderwerp ook op de raadsagenda. Interessant daarbij is dat raadslid Hogerwind wil weten wat een proeve is. Dat zou nagegaan kunnen worden in het oud archief. De burgemeester zegt echter dat hij daar geen tijd voor heeft om dat uit te gaan zoeken. De raad wil het voorstel van het college verder niet in behandeling nemen in afwachting van het onderzoek dat het raadslid dan zelf maar in zal stellen. Waarschijnlijk is dat onderzoek evenmin uitgeveord anders zou de raad enkele jaren later toch goed geïnformeerd moeten zijn onder verwijzing naar het archiefonderzoek.

Mogelijk komt er over enige tijd nog eens een betere verklaring voor de betekenis van de proeve in Steenwijk en de invulling daarvan. De Memorialen van 1781 - 1783 zouden een eerste aanzet daartoe kunnen zijn.

bijdrage geplaatst: 7 februari 2017

afbeelding: auteur