image/svg+xml

Fraaie boerderijen in het Land van Vollenhove

Verhaal

Fraaie boerderijen in het Land van Vollenhove

Plaatje bij verhaal: dsc05703.jpg

Nederland kende tot aan het begin van de 20e eeuw een grote diversiteit aan boerderijen vaak streekgebonden. In het Land van Vollenhove staan een aantal fraaie boerderijen die de aandacht vragen.

Tussen 1914 en 1934 heeft Klaas Uilkema kris kras door het hele land boerderijen bezocht en nauwkeurig beschreven. Helaas heeft hij zelf geen erkenning meer gekregen voor dat monnikenwerk. Pas in 1991 zou het resulteren in een proefschrift van E.L. van Olst bestaande uit twee vuistdikke delen: Uilkema een historisch boerderijonderzoek 1914 - 1934.

Dan wordt duidelijk wat Uilkema voor ogen heeft gestaan: een nauwkeurige beschrijving van de situatie op dat moment. Of hij een voorgevoel had van een tijdperk dat binnen niet al te lange tijd zou eindigen is nooit te achterhalen. Feit is wel dat het begin van de mechanisatie op de boerderij samenviel met zijn tocht door Nederland. Uilkema is ook in het Land van Vollenhove geweest en beschrijft er elf boerderijen onder andere in Giethoorn en Kadoelen.

boerderijtypen

Ik noem een paar bijzondere typen: 

  • Winkelhaak, aan de dijk tussen Blokzijl en Baarlo.
  • Een boerderij met een kameeldak, komt nog met regelmaat voor in het Land van Vollenhove.
  • Een boerderij met een dubbele dwarsdeel, komt ook nog met regelmaat voor.

  • Een boerderij met een opvallend laag dak, zoals aan de Oppen Swolle. De Stichting Historsich Boerderijen Onderzoek signaleert dat de boerderij met een laag dak vooral op het Kampereiland voorkomt, het blijkt dus dat het verspreidingsgebied in ieder geval groter moet zijn geweest, maar geeft geen verklaring voor het lage dak als bijzonder detail van deze boerderij.
  • En niet te vergeten de stadsboerderijen in Vollenhove en Blokzijl.

Hallehuis

De hier genoemde voorbeelden zijn eigenlijk allemaal streekgebonden varianten op het zogenaamde hallehuis type. Een grote verzamelnaam van boerderijen die in een groot deel van Nederland zijn gebouwd van Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel en zo verder. Pas in Noord-Brabant en Limburg komen duidelijk andere typen voor. Het hallehuis ontstond in de late middeleeuwen en wordt gevormd door een rechthoekig gebouw met een woongedeelte voorin het bouwwerk en achter de zogenaamde brandmuur tevens de scheiding tussen voor en achter ruimte voor het bedrijfsgedeelte met de stallen en de opslag. Door een grote houten constructie werd het bedrijfsgedeelte in drie delen opgedeeld. Het brede middendeel was bestemd voor de opslag van de oogst en de twee lagere zijdelen voor vee, gereedschap en materiaal.

De zelfkazende boeren hadden meer ruimte nodig voor de opslag van melk en kaas. Dat geeft weer een invulling aan het hallehuis in de streek van Woerden tot aan Gouda inclusief de verschillende Waarden (Alblasserwaard en Krimpenerwaard). Ook de boerderijen in het Rivierengebied zien er iets anders uit: een langgevelhuis maar maakt in principe nog steeds deel uit van het hallehuis. In het Land van Vollenhove zijn deze twee niet terug te vinden en worden daarom ook niet aan de hand van een afbeelding verder toegelicht.

stadsboerderijen

De Stadsboerderij en de Winkelhaak boerderij zijn eigenlijk steeds uniek in hun vorm. Er zullen er geen twee gelijk zijn. Dat heeft alles te maken met de beschikbare kavel om op te bouwen. Bij de stadsboerderij was het de kavel die in de stad ligt met zijn beperkte oppervlak. Er moet een woongedeelte zijn maar evenzeer een stal en ruimte voor opslag van voer en hooi. In Blokzijl waar het stratenpatroon minder rechtlijnig is dan in Vollenhove zijn nog steeds een paar prachtige voorbeelden te vinden van stadsboerderijen die zich om reden van het verloop van het stratenpatroon aan hebben moeten passen.

In Vollenhove lijkt het stadsplan met zijn rechte straten vanouds veel gestructureerder: Visserstraat, Kerkstraat, Bisschopstraat, Achterstraat en later Groenestraat. Deze vier lopen evenwijdig aan elkaar. Dat regelmatige ontbreekt ten enen male in Blokzijl zoals te zien bij de (voormalige) boerderijen aan de Breestraat 4 en 6.

Boerderij De Winkelhaak is eveneens uit nood geboren. Onderaan de voormalige Zuiderzeedijk tussen Blokzijl en Baarlo staat een boerderij waar het woongedeelte haaks op de stal staat, de winkelhaak. Het dijkvak maakte het onmogelijk om het woongedeelte zoals bij alle andere boerderijen recht voor de stal te bouwen.

De kameel

Op de overgang van het woongedeelte naar de stal is een bult te zien. De bult van een kameel. Door de stal op deze aansluiting hoger te maken werd extra bergruimte gemaakt voor de opslag van hooi. Kamelen zijn nog in grote aantallen te vinden in het Land van Vollenhove.

Een veel kleinere kameel is te vinden op de Halleweg 3. De boerderij Barsbeek 36 kent juist een omgekeerde ,,knik" het voorhuis is net iets hoger dan de stal.

Boerderijen met een dubbele dwarsdeel zoals De Hare (1884, zie de eerste foto) komen met regelmaat voor aan de Veneweg in Wanneperveen. De boerderij is naar achteren uitgebouwd en biedt op twee plaatsen de mogelijkheid om via de grote deuren onder het opgelichte dak naar binnen te rijden met wagens die hoog opgetast zijn met hooi of een andere oogst. Als er vee op zo'n boerderij werd gehouden dan waren er andere kleinere deuren beschikbaar om het vee naar de stal te laten gaan en mest uit te rijden. Boerderij De Hare staat aan de Oppen Swolle.

Noot:

Bij alle hier beschreven boerderijen geldt dat zij zelden meer een bedrijfsfunctie hebben, de Winkelhaak aan de Blokzijlerdijk in Blankenham in ieder geval nog wel. Boerderijen die wel genoemd worden maar waarvan geen afbeelding is geplaatst zijn terug te vinden in de beeldbank van het http://gemeentearchiefsteenwijkerland.nl (zoekterm Barsbeek, Blokzijlerdijk, Breestraat en Halleweg).

Bijdrage geplaatst: 20 juni 2016

Afbeeldingen: auteur

bron: Het Boerderijenboek, Stichting Historisch Boerderijen Onderzoek Arnhem

Trefwoorden:Boerderij, Boerderijtypen
Personen:Klaas Uilkema
Periode:1900-1950
Locatie:Land van Vollenhove

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.