image/svg+xml

Een inkijkje in het stadsleven van Vollenhove

Verhaal

Een inkijkje in het stadsleven van Vollenhove

Plaatje bij verhaal: nl-zlhco_1214_pbkr5911_1.jpg

Welke zaken bepalen het dagelijkse leven in de gemeente Stad Vollenhove tussen 1925 en 1941?

De stad is compact gebouwd, de belangrijkste straten liggen er al enkele eeuwen veel ruimte om uit te breiden is er niet. Op dat relatief kleine oppervlak speelt het dagelijkse leven zich af. In de haven, op zee en in de talloze stadsboerderijen. Het leven lijkt er overzichtelijk. Uit de verslagen van de gemeenteraad komt dat alledaagse met enige regelmaat aan de oppervlakte. Het opruimen van gezonken vissersboten in de haven, eigenlijk niet anders dan een teken van verval en geen geld hebben om de boten zelf op te ruimen. Het is de neergang van de visserij die ingezet is nadat de Zuiderzee was afgesloten en veranderde van een zoutwater binnenzee in een zoetwater binnenmeer. Dat proces van zout naar zoet verliep in ongeveer drie jaar tijd. Veel vissers vragen dan ook om ontheffing van het havengeld, ieder verzoek daartoe komt bij de gemeenteraad op tafel. De aangeslagen visser laat in zijn verzoek weten dat de boot al van de hand is gedaan of dat hij de boot slechts een korte tijd heeft gebruikt. Het gaan dan vooral om de punters en bolletjes waar de ontheffing voor wordt aangevraagd. Het zeeleven en de visserij is prominent aanwezig, ook in de straatnaamgeving: Aan Zee, Vissersstraat en Vismarkt.

Stier

Het boerenleven trekt eveneens de aandacht: de huur en verhuur van de uiterdijken, het laten weiden van de schapen en koeien op de stadsgronden door koejongens die daar een klein bedrag per week voor kregen. Leuk of niet het boerenleven bracht soms ook overlast met zich mee: de gier die door de straatgoot heen liep, de kadavers van de gestorven beesten die ergens een plek moesten krijgen zonder dat daar weer overlast door werd veroorzaakt. Dat er ook wel eens een klacht binnenkwam bij het gemeentebestuur blijkt uit een krantenbericht. Een inwoner van de Stad klaagt over de werkzaamheden van een stier op de straat die voor iedereen zichtbaar zijn.

Onderwijs

Het onderwijs op de twee openbare scholen A en B en de bijzondere school, de vacatures die er bij tijd en wijle ontstaan het verzorgen van herhalingsonderwijs aan kinderen uit vissersgezinnen om hen op jonge leeftijd al vertrouwd te maken met het toekomstige beroep van visser of vissersknecht. Voor de U.LO. moesten de kinderen naar Zwartsluis.

Voorzieningen

Op de vergadertafel van de gemeenteraad komt de aanleg van een electriciteitsnet en de waterleiding ter sprake. Dat zijn onderwerpen die wel gewicht in de schaal leggen: niet alledaags maar er hangt wel veel van af. Het leven zou met deze twee voorzieningen toch ineens een andere wending gaan krijgen. Wat de electriciteit betreft: het werk van de petroleumboer was nagenoeg overbodig, het leven binnenshuis werd opgerekt door het gebruik van electrische verlichting. Ook zuivelfabriek De Eendracht draait mee op het gemeentelijk energienetwerk, tot aan het moment dat de fabriek gaat uitbreiden en daarmee een te zware wissel op de voorziening trekt. Stad en zuivelfabriek krijgen dan een aparte stroomvoorziening.

De aanleg van een waterleiding zet toch iets in beweging: permanent schoon drinkwater is een luxe die bij velen onbekend moet zijn geweest. Zolang de gier nog door de straatgoten kon lopen kreeg dat ook kans om bij de drinkwaterputten te komen of in ieder geval in de grond te sijpelen. Er zal wel eens een was zijn gedaan die naderhand toch niet helemaal blinkend schoon bleek te zijn. De gemeente heeft oog voor de veranderingen die zich in deze tijd voordoen en stimuleert de aanleg van het electriciteitsnetwerk en de waterleiding.

Streekplan

Buiten de gemeente wordt samenwerking gezocht, het meest vergaande is een commissie die aan de slag gaat om een nieuw streekplan op te stellen. Niet minder dan 22 gemeenten nemen deel aan dit overleg. Veel meer voor de hand liggend is de deelname aan de Vereniging van Zuiderzeegemeenten. Deze vereniging wil de belangen behartigen bij de aanleg van de nieuwe polders in het IJsselmeer maar ook samenwerking bij het organiseren van een tentoonstelling over het leven langs de Zuiderzee. Medio 1890 komt het plan op de tafel om een stoomtram aan te leggen tussen Zwolle en Blokzijl, het vooroverleg en de planvorming duurt in jaren bijna even lang als dat deze stoomtram daadwerkelijk heeft gereden van 1914 tot 1934.  

Weeshuis

Een hele andere wereld is die van het Hervormd Groot Burger Weeshuis, via de begroting en de rekening die ieder jaar bij de gemeenteraad op de vergadertafel komt komt dit werk even voor het voetlicht maar veel zal zich achter de muren van het weeshuis hebben afgespeeld. De moeder van het Weeshuis zwaait er de dagelijkse scepter volgens de opgestelde instructie. Tot ver in de negentiende eeuw had de gemeente de zorg voor armlastige inwoners die van het eiland Schokland waren gekomen in 1859. Met enige regelmaat wordt er een geldlening afgesloten om deze inwoners te steunen, de gemeente wordt dan even later wel weer gecompenseerd door provincie of rijk.

Waterschap

Vollenhove had ook een eigen waterschap: Waterschap Vollenhove met dijkgraaf A.F. Stroink, naar hem is het voormalige stoomgemaal genoemd, thans watergemaal A.F. Stroink. Net buiten de stad lag het werkgebied van het waterschap Bentpolder. Dit waterschap zorgt voor een rimpeling in de anders zo rustige vijver. Het waterschap wil boezemgeld gaan heffen, de gemeente volet hier niets voor. Het zorgt een paar jaar lang voor ambtelijk en diplomatiek overleg in de wandelgangen en daarna komt het onderwerp niet meer op de agenda van de gemeenteraad.

En de stad kende natuurlijk ook de buitenplaatsen/ havezathen. Het zijn verschillende werelden die in één stad samenleven maar eigenlijk hebben alle sociale milieus wel hun eigen codes. Het zal maar een enkeling zijn geweest die in de leefwereld van al die kringen wist door te dringen: het leven van de middenstander, de visser de stadsboer en de adel. Met al deze circuits kan het stadsleven als dynamisch worden aangeduid. 

Uiteindelijk worden de gemeenten Stad en Ambt samengevoegd. Eigenlijk was dat niet meer dan een mededeling vanuit het provinciehuis in Zwolle. Er lijkt geen fel protest te zijn geweest, verzet was er evenmin. Binnen een halfjaar was dit beklonken. Het zou de opmaat zijn voor meerdere herindelingen: via Brederwiede naar Steenwijkerland. Herindelingen vergen nu veel meer tijd, plm. vijf jaar ambtelijk overleg gaat er aan vooraf voordat een herindeling een feit is.  

*De notulen van de openbare vergaderingen van de gemeenteraad van Stad Vollenhove geven een interessante inkijk in het dagelijke reilen en zeilen van de gemeente en de bevolking. Voor belangstellenden: in het gemeentearchief van Steenwijkerland liggen deze documenten klaar om gelezen te worden. Het inkijkje is inmiddels een inkijk geworden. Op de website van het gemeentearchief zijn de voorstellen geplaatst die het College van Burgemeester & Wethouders naar de gemeenteraad stuurde over de periode 1900 - 1935. Het gaat om ruim 7.000 agendapunten. Deze schat aan gegevens zijn te vinden via zoeken algemeen en notulen. Blader door de jaren heen en in gedachten ziet u wat zich aan de vergadertafel afspeelt en hoort u de mensen in straten van Stad Vollenhove lopen en werken.

Verhaal geplaatst: 29 januari 2016
Afbeelding: Stad Vollenhove medio 1900
Foto: Beeldbank Gemeentearchief gemeente Steenwijkerland

Auteur:Vincent Erdin
Trefwoorden:Stadsleven, Stad rukt op
Periode:1910-1941
Locatie:Vollenhove
Thema's:De stad rukt op

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.