Drie generaties Ambtsketens in Steenwijkerland

Iedere burgemeester in Nederland draagt een ambtsketen op momenten dat dit voorgeschreven is: als voorzitter van de vergadering van de gemeenteraad, daarnaast bij representatieve officiële bijeenkomsten. Hierbij valt te denken aan Dodenherdenking op 4 mei en bij het uitreiken van een Koninklijke Onderscheiding. Deze opsomming is uiteraard niet volledig.

De twee afbeeldingen op de penning zijn niet toevallig, de burgemeester is de representant van de gemeente en laat dat zien door de Ambtsketen zo te dragen dat het wapen van de gemeente zichtbaar is. Zodra er hoog bezoek aan de gemeente is aangekondigd zal de burgemeester de penning omdraaien zodat het rijkswapen zichtbaar is. Mocht de koning nog een keer zijn verjaardag in Steenwijkerland willen vieren dan zal de burgemeester de zijde met het rijkswapen van de penning zichtbaar maken. Voor de koning zou het een optie zijn om op landhuis de Eesse te verblijven. Zelden zla hij zo snel met vrouw en kinderen bij zijn openbare verjaardagsfeestje zijn geweest. Maar dat misschien een beetje luchtfietsen.  

In het volgende passeren de ambtsketens van enkele voormalige gemeenten en die van Steenwijkerland de revue. Op de afbeelding bovenaan is de huidige ambtsketen van Steenwijkerland te zien. De ambtsketen bestaat uit twee onderdelen: de penning en de ketting. De penning is het belangrijkste omdat daar richtlijnen voor zijn vastgesteld. Een penning heeft twee zijden op de ene zijde staat het gemeentewapen en op de andere zijde het wapen van het Koninkrijk der Nederlanden. In 1852 schreef de Commissaris des Konings van Overijssel een circulaire naar alle gemeenten in zijn provincie waarin hij wees op het laten maken van de penning bij de Rijksmunt in Utrecht tegen betaling van 10 gulden. 

De ketting wordt vervolgens aan de fantasie en de toestand van de gemeentekas van dat moment overgelaten. Ter illustratie dienen twee andere ambtsketens van voormalige gemeenten Brederwiede en IJssalham die er op zich ook heel fraai uitzien. Beide ambtsketens zijn van zilver gemaakt. 

De afbeelding van de penning van de voormalige gemeente Blankenham geeft de eenvoud aan. Geen wapen maar slechts de naam van de gemeente, Wanneperveen had een zelfde penning: alleen de gemeentenaam maar ook hier was het rijkswapen aan de achterzijde aangebracht daar was de regel duidelijk in. De ambtsketen met de penning van Blankenham werd gebruikt tot aan de herindeling met IJsselham in 1973, de ambtsketen van IJsselham is de volgende in de rij en daarmee de tweede generatie, die werd gebruikt tot aan de herindeling met de andere gemeenten om tot de nieuwe gemeente Steenwijkerland te komen.

Ook de gemeente Brederwiede wat evenals IJsselham al een herindelingsgemeente was van Blokzijl, Giethoorn en Vollenhove, was in 1973 ontstaan en ging ook mee naar de nieuwe gemeente Steenwijkerland. De ambtsketen van Brederwiede is eveneens afgebeeld.

Wat iedere herindelingsgemeente gemeen heeft is dat er een nieuw gemeentewapen ontworpen moet worden en vastgesteld moet worden door de Hoge Raad van Adel. In het gemeentewapen van Steenwijkerland zien we het kruis van het Land van Vollenhove en het anker van Steenwijk terugkeren. Het kruis maakte onderdeel uit van het wapen van de gemeente Vollenhove. Steenwijkerland valt als gemeente vrijwel samen met het Land van Vollenhove zoals dit deel van de provincie Overijssel ook wordt genoemd, de andere benaming is Kop van Overijssel. Het anker refereert aan de handel en zeevaart maar ook aan de beschermheilige van Steenwijk: Sint Clemens. Van de vier vierkantjes zijn er twee blauw en twee groen. Een verwijzing naar water en land. Steenwijkerland kent twee belangrijke natuurgebieden: de Weerribben en de Wieden en verder in de tijd van Sint Clemens de Zuiderzee. Het groen is het landbouwareaal en de bossen bij de Eesse. Dat is allemaal afgebeeld op de penning van de ambtsketen. De schakels zijn opnieuw een verwijzing naar het water en dat laat zich vangen in de golvende lijnenspel van iedere afzonderlijke schakel die samen de ketting vormen.

Deze ambstketen is in 2009 in gebruik genomen en gemaakt door Koninklijke Begeer in Zeist. De eerste burgemeester die de ambtsketen mocht dragen was H. Apotheker, gevolgd door mevrouw M. van der Tas en nu is (waarnemend) burgemeester R. Bats de drager. De overdracht van de ambtsketen is altijd een formeel moment tijdens een raadsvergadering waarin een burgemeester afscheid neemt en zoals nu te verwachten is in september een installatie van de burgemeester. De loco burgemeester valt de eer te beurt om de ambtsketen bij een afscheid te ontvangen en de nieuwe burgemeester bij de installatie weer om te hangen.

Niet helemaal bekend is waar de ambtsketens van Brederwiede en IJsselham zijn gemaakt. Koninklijke Begeer heeft wel een naamsbekendheid verworven op dit gebied. Omdat zowel Brederwiede als IJsselham herindelingsgemeenten waren zitten hier ook weer elementen in van de gemeentewapens van de opgeheven gemeenten. Brederwiede is een herindelingsgemeente van: Blokzijl, Giethoorn, Vollenhove en Wanneperveen. IJsselham is de herindelingsgemeente van Blankenham, Kuinre en Oldemarkt. Wat opvalt bij deze twee oude ambtsketens is dat de schakels van Brederwiede fors aangezet zijn en ook zo tonen, daarentegen zijn de schakels van IJsselham veel eenvoudiger maar zijn de verbindingen tussen schakels met het bloemenmotiefje veel sierlijker.. 

Nog even terug naar de circulaire van de Commissaris des Konings uit 1852. De penning moest van zilver zijn. De ketting van zilver maar voor armlastige gemeenten kon ook volstaan worden met een lint, de kleur moest in dat geval Oranje zijn.  Stad Vollenhove moest 12,50 gulden vrijmaken op de begroting: 10 gulden voor de penning en 2,50 voor een Oranjelint. De provincie moest deze begrotingswijziging weer fiatteren, zoals iedere begrotingswijziging al ging het maar om een dubbeltje. Geen enkele uitgave bleef uit het zicht van de provincie als toezichthouder.  

Bijdrage geplaatst: 9 maart 2017

Afbeeldingen:

Ambtsketen gemeente Steenwijkerland: Gemeente Steenwijkerland

Ambtsketens Brederwiede en IJsselham en penning Blankenham, bron: Gemeentearchief Steenwijkerland, afbeelding auteur