Zonnewende

Laten we verre voorouders in hun rust niet storen om te vragen `kenden jullie die benaming toen ook al` of moeten we nog verder teruggaan naar een donkerder verleden?

Bijgelovige  gevoelens in deze stille adventstijd  draagt er aan bij terug te kijken naar plattelands gebruiken en al het stil bijgeloof. Al het handwerkgereedschap en rijtuigen hoe groot of klein kreeg op Kerstavond een veilige plek in schuur of stal. Waarom ….veur de wilde jach in de loch als de god Donar met sien bloedhôon zich leut heurn, wat er buten stönd bleef dan niks ôver van wie en wat dan ook. Onbestemde, ongriepbare  gevuulns, ook bij t’vee op stal die in de Heil’ge Nacht met mekaa an de praot bint. er is völle  meer baom oons dan  wie zien kunt wis en drie-.

`Naober gevuulns’, rond deze tijd - Sallandse geaardheid -  wule bint nie van die hoogvliegers, maar ja ….as oe werk det is kiek ie wel op oons daale, maar ie heurd er wel bie, as ie det ok zelf wilt ’ gewone luu uut het dorp met eig’n opvattings, spraoke en dialect.  Plattelanders weten zich één met de natuur vooral nu de herfst aan de deur klopt, met  misschien wel een lange straffe winter, wie zal het zeggen?

Hebben  bijgeloof met veel sluimerende rituelen hun  tijd overleeft?  Dikwijls worden uitspraken te pas en te onpas gehoord `citerend  uit het  meest gelezen Boek` er is niets nieuws onder de zon, al wat er is, was er reeds lang voor ons.’

 Oôns mensen  gebruukt graag sukke uutdrukkings um dagelijkse minnigheid van bestaon te onderstrepen.

Eigen opa’s en oma’s woonden hier in hun vroggere tied met  völle wille en ok met armoe vanwege het weinige  rond hun bestaan, bittere armoe, ziekte en dood gingen ook hun deur  niet voorbij. In dit huidige dorp  ze zouden er verdwalen, daar waar eens eigen wieg stond of wat er voor doorging, stel dat ze het noch eens terug konden zien. Velen van hen zouden hier als daklozen  rondzwerven in – wat hun dorp niet meer is- Een onherkenbare omgeving met af en toe een `vebieganger’ den teeg’n  zich zelf an’t nöstern was, daor leek het tenminste wel op waor solle ââns met bakkelein, gin tied um stil te staon, maar wel praoten teeg`n  een ding dat nie te zien was.

Dan maar zuken naor vroegere buren, of vrienden, geen deur om aan te kloppen, het bleef donker en stil geen naobers meer,  niets van dat alles in deze donkere adventstijd. Zonnewende, geen benaming alleen bij wisseling der seizoenen tevens passend in onze haastige op hol geslagen elektronische maatschappij. Een Digi-Sapiëns wereld!!!

Een tijdperk waar hele volksstammen` voor de bakker gaan’ zelfs verzorgenden in de medische sector op hun tandvlees lopen. 

Kerstboom als lichtend voorbeeld ergens in het dorp in onze jeugdjaren, een onbekend fenomeen. Echter sinds enkele jaren  wil  de gemeente Dalfsen met een prachtige Kerstboom ons aansporen zelf een licht op te steken in deze donkere wereld.

Niet uitsluitend op het Kroonplein maar in ons zelf een groot` licht van hoop’.ontsteken!!

Deze tijd  kent geen aanlokkelijk perspectief om naar uit te zien, messen een gemeengoed voor een uit de hand gelopen onenigheid. De eerste klap  een daalder waard of niet dan, dreigen met een vuurwapen  nou dan durf je……zelfs aan de voet van de Kerstboom.

Generatie conflicten  achter dure gordijnen  waar passanten zwijgend getuige van zijn – of geweest- , om niet nog meer buurt-oordelen een podium te geven al zingend \ in mensen een welbe…./ 

Waren er dan in onze jeugd, zonder al deze franje geen Kerstgevoelens in het dorp, o jawel, winkels  kieken. Neringdoenden wisten in hun etalages kerstartikelen groots te promoten. Al snel werd de  Goedheilig man met zijn trouwe zwarte pieten na vijf December de deur gewezen. Er volgde een groots opgezet welkom voor de altijd goedlachse Kerstman uit het koude hoge noorden. In zijn rood-witte outfit gezeten in een pracht van een arrenslee met rendier. In de etalage amper stallingsruimte voor het illustere gezelschap in een namaak sneeuwlandschap.

Maar toch ………oudejaarsdag!!! Oliebollen. knieperties en appelflappen werden huis aan huis gebakken, een  smakelijk onuitroeibaar gebruik van jaren her. Voor neringdoenden dagen van top drukte en dito omzet, voor een deel van de levende have onder de zon  geen “ Beste wensen voor het nieuwe jaar’  Een ultiem moment om flappie’s leven te beëindigen, en in het vrije veld levende neefjes en nichtjes met een schot hagel uit hun kostbare leven geblazen.

Buiten gebruik genomen melkbussen niet aan te slepen, een karwei bij de boer zoals knollen trekken, hooi van de zolder halen, oppassen da’j nie tussen de slieten naor beneden gaot. Varken slachten, worst draaien, darmen wassen en vlees in de zoltpot stoppen enz. Dit alles in ruil voor een melkbus.

Zware exploisies al dagen te horen veroorzaakt door melkbussen en carbid om het voorbije jaar uit te zwaaien of een schop na te geven. Een jaarwisseling waar vooral wij als jeugd naar uit keken en waar het kon, niet ongemerkt voorbij lieten gaan. De sonore oude roop van midwinterhoorn echo’d hopelijk nog generaties lang tegen de Lemelerberg.

Dreunende exploisies veroorzaakt door carbid en melkbus  te horen in Dalmholte en “oonze stee” ja bie oons in Salland. 

Enkele jeugdvrienden daverend  het jaareinde  vierend, waar.……juist in het tweeduuster, op de oude spoorbaan……onze wereld. Nu driekwart eeuw geleden kijken wij hier op met een lach en traan terug.

Jawel….. misschien jeugdsentiment…..maar mooi dat was het!!!!

Wij wensen u allen:

Goede feestdagen!!!

November 2021.

H. Huisman.