Oudejaarsavond 2019

LEMELERVELD – Dreunende explosies te horen bij het naderend afscheid van het jaar 2019. Melkbus schieten een oeroude traditie deze laatste dag van het jaar op ons Sallands platte land. Volksverhalen worden niet meer verteld maar graag gelezen als de donkere dagen zich aandienen.

Maar toch…..niet veel fantasie nodig om ze met eigen ogen te zien, vuurgeesten, dwaallichten, nostalgische gevoelens hopelijk voor even terug in deze fantasie.
Spoken geesten heksen en hoe dergelijke gezelschappen ook moge heten worden noch zelden gezien. In vervlogen tijden wisten deze vreemde verschijnselen zich te manifesteren in het eenvoudig leven en bijgeloof van elke dag. De tijden waren er naar, rond open vuur tekenden zich schaduwen af veroorzaakt door het flauwe schijnsel van de bekende carbid of petroleumlamp boven de tafel. Rond deze enge figuren ontstonden legenden en volksverhalen terwijl de wind angstig te keer ging in de schoorsteen.

Op de stenen vloer de jaarlijkse goed gedroogde eikenstam dat aangeschoven werd in het open vuur. Jaren lang werd in de buurtschap verteld hoe een in doodsnood verkerende haas uit een hol gedeelte van deze “këststobbe” een goed heenkomen zocht. Een jonge ziele herder uit het naburige dorp in dit donkere jaargetijde op bezoek bij zijn hier en daar in de stille streek reeds lang wonende bejaarde gemeenteleden. Hun wereld wilde hij ontdekken en ervaren in deze adventstijd maar ook de hang naar nostalgie en mysterieus bijgeloof. De aanstaande geboorte van het Christuskind, hoe vieren jullie dat, kijk je daar ook naar uit als een groot wonder in deze donkere dagen?

Hun antwoord op deze persoonlijke indringende gewetens volle vraag bracht verlegenheid in het eenvoudige vertrek. Na een drukkende stilte wist één van hen een gevat als in nood geboren antwoord: zuks mu `j oons nie vraong daor wete wie niks van domnee en daorbie, wie lêêst nooit gin kraaaante.
Juist in de donkere Decembermaand speelden lugubere verhalen en spokerijen veel al in de buurtschap de boventoon. Buiten, waar witte wieven in de mist heer en meester zijn en in hoorbaar gevecht met bosgeesten in hun onzichtbare wereld tussen de vele dennenbomen en jeneverbesstruiken. In vele eenvoudige onderkomens regeerden vuurgeesten met hun ongrijpbare lijf, en als de wilde jach in de donkere luch te heur’n is.

Nee, het deugd d’r nie in`t donker, as ie daor niks te verhapstukken hebt laot oe daor dan nie sieên in disse tied van het jaor rond de berg.
Over de lage landen rond ons dorp bezwangerde lucht van heerlijk gebakken oliebollen, appelflappen en zelf gebakken heerlijkheden. In onze eigen kleine wereld en buurtschappen met de steeds vergankelijker gewoontes en tradities die met vallen en opstaan in de been worden gehouden. Ergens in het stille Sallandse nog steeds het gebruik om met vlees en worst de laatste uren van het jaar te overdenken.

Worst, een product op een avond als deze, laten wij er maar niet te lang bij stil staan. Maar toch…….darmen werden goed schoongemaakt om vervolgens te vullen met vleesresten daar helemaal niets van het geslachte dier mocht worden weggegooid. Onze voorouders wisten ook van de rest lekkere hapjes te maken. Met bloed en vet gevulde maag op gloeiende kolen gebakken om eigen honger te stillen. Ossenogen een lekkernij, een ongeboren hertenjong door stroperij verkregen (maar wel goed klaargemaakt) een koningsmaal.

Onze voorouders konden er mee overweg ondanks voorlichting van kerk en staat voorzichtig met deze ingrediënten uit een grijze oudheid om te gaan.
Eveneens een niet te versmaden lekkernij, bloedworst , teelballen van een mannelijk dier, hersenen, hart en lever.
Oudejaarsavond 2019, daverende knallen door het melkbusschieten te horen, kerkklokken laten zich in dit tumult horen, schoten uit een jachtgeweer, vuurwerk verlicht de hemel, kerstbomen hier en daar in dorp en stad – hoe lang nog – Vrede op aarde In mensen een welbehagen, een utopie in donkere dagen.

Wij heffen het glas…..Veel heil en zegen dat het u en ons allen goed mag gaan.
Aller beste wensen van:
Historisch Werkgroep Lemelerveld.
31 December 2019
H. Huisman.