Kwekerij "De Hoop" nieuwe werk bij Zwolle - Deel 2 - Mina Hogenkamp en onze familieband

Jan de Groot Jz. trouwde in 1908 met Willemina Hendrika Hogenkamp, roepnaam Mina. Haar vader, Roelof Hogenkamp, was schoenmaker in Zwolle. Hij was in 1855 getrouwd met Aaltje Breman en ze kregen zes kinderen, waarvan drie kinderen vroeg overleden. Het laatste kind stierf in 1869, samen met haar moeder in het kraambed. De drie overgebleven kinderen waren toen vier (Grietje), twaalf (Kornelis) en dertien (Johanna) jaar oud. 

 Roelof trouwde in 1870 opnieuw, nu met Hendrikje Muis. Zij kregen acht kinderen, de jongste kwam levensloos ter wereld. Willemina Hendrika (Mina) is het enige kind binnen dit gezin dat ouder werd dan zeven jaar. Toen zij in 1883 geboren werd waren de oudste twee kinderen uit het eerste huwelijk, Johanna en Kornelis, al getrouwd, maar Grietje woonde nog thuis. En hier vond ik het antwoord op de gezochte familierelatie tussen 'tante Mina' en mijn moeder Greeth Fleurke-van der Stouwe. Grietje, de halfzus van Mina, trouwde met Willem van der Stouwe. Zij kregen zeven kinderen waaronder mijn opa Roelof. Grietje is dus de oma van mijn moeder en Mina, haar oudtante. 

Uit de bewaardgebleven ansichtkaarten valt af te lezen dat er een hechte band bestond tussen Mina en haar moeder én het gezin van Grietje. Beide gezinnen woonden op de Thoma à Kempisstraat, Grietje op nr. 75 en haar ouders op nr. 71. Ik denk dat Willem van der Stouwe, van beroep schoenmaker, bij zijn schoonvader in de zaak is komen werken of er al werkte. Roelof Hogenkamp overleed in 1896, Hendrikje en Mina bleven vooralsnog op de Thomas à Kempisstraat wonen. Grietje overleed in 1900 in het kraambed, baby Alida leefde nog vijf maanden voordat ook zij overleed. Willem hertrouwde in 1903. Hendrikje Hogenkamp-Muis en Mina verhuisden naar de Steenstraat in Zwolle. Naar alle waarschijnlijkheid verhuisde de jongste dochter van Willem en Grietje, Johanna, geboren in januari 1899, mee. Johanna kreeg op dit adres ansichtkaarten, ook van haar vader en moeder, en op ansichtkaarten van vriendinnen aan Mina staat steevast onderaan dat ze een hartelijke groet moet doen aan haar moeder en aan kleine Jo. 

Aan de hand van de advertenties rondom het huwelijk van Jan en Mina weten we dat Mina bij Jan in het huis “Nieuwe Werk bij Zwolle” ging wonen. Het was een groot huis met aan de achterkant de twee, reeds genoemde, grote deuren. Deze gaven toegang tot een grote ruimte die gebruikt werd voor het werk van de kwekerij. Aan de zijkant van het huis zat een serre, ook in gebruik door de kwekerij. Als je de 'deel' overstak kwam je via een kleine hal bij de deur naar de woning. Het was in onze kinderogen een bijzonder huis. We herinneren ons bedsteden in de kamer, een grote spiegel boven de schoorsteenmantel, een kastje met schelpen waarin je de zee kon horen ruisen, een tafel met een dik pluchen kleed en een papegaai in een kooi die kon praten, een hoge trap in de lange gang naar de voordeur, een kelder, een 'poepdoos' en een keuken. Kijkend op de bouwtekening van 1964 (zie hieronder) bleek het huis toch wel een beetje anders in elkaar te steken dan wij dachten, wat niets afdoet aan het feit dat wij het als kinderen een heel spannend huis vonden. 

Op de bouwtekening is te zien dat er beneden twee keukens en twee kamers waren en boven een kamer, een keuken en twee slaapkamers. Plek voor drie zelfstandige huishoudens. Waarschijnlijk is dit de originele indeling, andere (ver)bouwplannen heb ik niet gevonden behalve die van de aanbouw van de serre.

Jan en Mina hadden geen kinderen, wat niet wil zeggen dat ze alleen waren. In de loop van de ruim vijftig jaar die ze er woonden, hebben ze veel tijdelijke en langdurige medebewoners gehad. In ieder geval heeft Jo, het nichtje van Mina, hier lange tijd gewoond. Vanaf wanneer is niet duidelijk, in de burgerlijke stand van Zwollerkerspel staat dat ze “ambtshalve ingeschreven 10e volkstelling”14 is, en in de boeken van de burgerlijke stand van Zwolle staat dat Jo vanaf de Buitenkant 1615 in Zwolle is verhuisd naar Zwollerkerspel met de aantekening “10e volkstelling doorgehaald”. Zij is nooit getrouwd geweest en in 1932 op 33-jarige leeftijd overleden en vanuit het huis aan de Ruiterlaan begraven. 

Mijn ouders, Jaap en Greeth Fleurke-van der Stouwe, hebben van november 1946 tot mei 1953 op de bovenverdieping gewoond waar, in de loop der jaren, hun oudste drie kinderen, Hans, Anneke en ondergetekende, geboren zijn. De moeder van Jan, Trijntje de Groot – van Pijkeren is in mei 1934 bij Jan en Mina ingetrokken nadat haar echtgenoot opgenomen was in het, toen nog zo geheten, krankzinnigengesticht Veldwijk in Ermelo. Zij heeft tot haar overlijden in 1949 bij Jan en Mina gewoond. Waarschijnlijk hebben A. Boeve en B. Bredewout vanaf hun trouwen in 1957 ook in het huis gewoond. Op 26 mei 1959 werd hier in ieder geval hun dochter Gertigje geboren. Naast deze bewoners waren er ook inwonende knechten, stagiaires en tijdelijke logees. In het dienstbodenregister van 1909 tot 1919 heb ik negen inschrijvingen van bloemisten en boomkwekers gevonden die 1 tot 3 jaar bleven. De eerste was Cornelis Zwaan uit Opsterland. Hij was 18 jaar en boomkwekersknecht, de laatste was Frans Reudler. Hij kwam in juni 1919 en is tot 1946 bij Jan en Mina gebleven, een uitzondering dus. 

Frans Reudler werd In het dienstbodenregister ingeschreven als tuinknecht, bij de opmerkingen stond dat hij “geen kiezer” was wat in dit geval betekende dat hij onder curatele stond. Frans is in 1885 in Rotterdam geboren, zijn vader was conrector op het Erasmiaans gymnasium in die stad. Zijn oudste broer, die tevens zijn curator was, was leraar scheikunde aan de RHBS in Zwolle. Frans verhuisde in oktober 1946 naar een huis aan de overkant van de Ruiterlaan, nummer 23. Hij overleed in november 1953 in het Sophiaziekenhuis. Gezien de vele ansichtkaarten die hij tijdens zijn vakanties naar Jan, Mina, Jo en 'opoe De Groot' stuurde mag je aannemen dat er een specialere band tussen hen bestond dan gewoon is tussen werkgever – werknemer. 

Een van de tijdelijke logees was 'Herr Hielscher' uit Leer (Duitsland) die in 1919 per ansichtkaart bedankte voor de weken die hij en zijn vriendin bij de familie De Groot mochten doorbrengen. En Mina's moeder, Hendrikje Hogenkamp-Muis, logeerde er ook geregeld. In het begin waarschijnlijk als 'oppas'. Zij kreeg namelijk ansichtkaarten van Jan en Mina op hun eigen adres, maar het lijkt erop dat ze er later min of meer permanent woonde. Al bleef ze wel ingeschreven staan in de burgerlijke stand in Zwolle overleed ze in 1931 bij Jan en Mina in Zwollerkerspel.