image/svg+xml

Theo Maassen

Verhaal

Theo Maassen

Plaatje bij verhaal: titelfoto Theo Maassen.jpg

Onder de kolonisten van Ommerschans en Veenhuizen vind je bij uitzondering een kramer, messenslijper of stoelenmatter. Hoewel deze lieden net als zwervers en bedelaars veelal geen vaste woon- of verblijfplaats hadden, verdienden ze hun kostje netjes met handel. Maar af en toe -als het water tot aan de lippen staat- gaat er één in de fout. Zo ook een oud-betovergrootmoeder van cabaretier Theo Maassen. En zij was niet de enige in haar familie.

titelfoto door Henck van Dijck - Wikiportrait, CC BY 3.0

 

Op 3 april 2020 kwam het verborgen verleden van cabaretier Theo Maassen in beeld. We zien dat Theo eerst informatie krijgt over zijn biologische opa van moederszijde Dirk van Delft. Vervolgens verschuift het beeld naar zijn overgrootvader Peter Jacobus Hubert van den Munckhof, die krankzinnig was verklaard. Tenslotte wordt uitgebreid aandacht besteedt aan zijn grootvader, KNIL-militair Willy Maassen.

verborgen verleden.jpg

Willy Maassen is in 1905 in Venlo geboren. Zijn vader Theo Maassen (1884-1959) was spoorwegarbeider, later magazijnmeester. Diens vader, ook Theo Maassen (1852-1908) was dagloner. Hij was de eerste generatie die geboren en getogen is in Venlo. Zijn vader Petrus Maassen (1828-1883) was afkomstig van Berlicum in Noord Brabant. Hij was kramer van beroep en gehuwd met Geertrui Schwakhoven (1831-1883), eveneens actief in de ambulante handel. En hier komen we in de generatie die niet onbekend was met Ommerschans.

Maassen overzicht.jpg

Stamvader Peter Maassen (1791-1863) trouwt in 1822 in zijn geboorteplaats Gassel met Petronella van Heijnsbergen. Zij vestigen zich in Berlicum, de geboorteplaats van zijn echtgenote. Zij krijgen samen tenminste 11 kinderen, waarvan Petrus de vierde is.

GDA HBSN 130151 Peter Maassen.jpg
bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 130151 Peter Maassen


Petrus Maassen krijgt in 1847 vrijstelling van militaire dienst omdat twee oudere broers, Gerardus en Johannes hun dienstplicht vervullen. Gerardus is vermoedelijk beroepsmilitair geworden. Hij overlijdt op het eiland Curacao (West Indie) in 1859.

1859 overlijden Gerardus Maassen.jpg
wiewaswie.nl - familysearch.org - overlijdens Curacao 1859


Broer Johannes komen we in 1847 tegen, als hij 10 dagen gevangenisstraf uitzit wegens diefstal. Een jaar eerder, op 2 juni 1846, overlijdt de derde broer van Petrus, Hendrikus Maassen (1826), in het huis van Burgelijke Militaire Verzekering in 's Hertogenbosch. Hij is 19 jaar oud.

1846 overlijden Henricus Maassen.jpg
wiewaswie.nl - familysearch.org - overlijdens 's Hertogenbosch


Hendrikus werd op 14 augustus 1845 door de rechtbank in Eindhoven veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens "bedriegelijke opligting". Tijdens het uitzitten van die straf is hij overleden.

Petrus Maassen wordt in september 1848 door de Marechaussee opgepakt en naar Hoorn gezonden. In het gevangenisregister van 's Hertogenbosch noteert men dat hij "ruilebuit" van beroep is: handelaar in kleine artikelen. Waarschijnlijk is hij weer snel in Brabant terug. In elk geval is hij niet in dienst opgekomen. Intussen krijgt Petrus zijn toekomstige vrouw Geertrui Schwakhoven in het vizier.

De familie Schwakhoven stamt af van de marskramer Sebastian Schwachöfer (1771-1841) die actief was in de grensstreek van Duitsland en Limburg. Waar er nooit een misverstand is over de schrijfwijze van de naam Maassen, komen er talloze varianten voor bij Schwachöfer, zoals Schwackhoven, Schwachoven, Swakhoven, Zwakhoven en Zwakhalen.

Geertrui Schwakhoven is een kleindochter van Sebastian en dochter van Jakob Schwakhoven. Aan de geboorteplaatsen van Jakob's kinderen is te zien dat het gezin geen vaste woonplaats had.


GDA HBSN 130153 Jakob Schwakhoven.jpg
bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 130153 Jakob Schwakhoven


Petrus Maassen en Geertrui Schwakhoven trouwen op 10 juni 1850 te Venraij. In de huwelijksbijlagen zien we dat nog steeds vrijstelling van militaire dienst heeft omdat twee broeders hun dienstplicht vervullen.

1850 huwelijk Petrus Maassen.jpg
rooynet.nl - huwelijken Venray en Oirle


We vinden het stel in het bevolkingsregister van Schaijk, ten huizen van de ouders Maassen. Ze wonen -zoals we boven aan de bladzijde zien- in de heide. Daar staan tegenwoordig de villa's. In 1850 vermoedelijk niet...


1850 bevolking Schaijk.jpg
Brabants Historisch Informatie Centrum - bevolkingsregister Schaijk


Petrus en Geertrui Swakhoven trekken begin november 1851 in bij de ouders Maassen. Een paar weken later komt ook broer Johannes naar Schaijk.

Deze inschrijvingen betekenen niet dat de complete familie jaren lang elke avond gezamenlijk aan tafel is gegaan voor de warme maaltijd. Zo zien we dat het eerste kind van Petrus en Geertrui, zoon Theodorus, is geboren te Weert op 31 augustus 1852, maar dat hij pas op 2 juli 1853 op dit adres is ingeschreven. Volgens het register is het gezin van Petrus in augustus 1858 vertrokken naar Venlo. Johannes is in hetzelfde jaar vertrokken naar Huisseling. Maar wat niet in het register is aangetekend, is dat sommige "gezinsleden" niet altijd tuis zijn.

Zo zien we dat Petrus op 1 september 1852 in Weert de geboorte aangeeft van zoon Theodoor. Hij komt ter wereld in de buurtschap Hushoven ten huizen van Josef Kampens.

1852 geboorte Weerst Tehodoor Maassen.jpg
wiewaswie.nl - familysearch.org - geboortes Weert


Volgens het bevolkingsregister van Schaijk komt dit kind op 2 juli 1853 naar het gezin van zijn grootouders. Vermoedelijk is dat een verlate inschrijving.

En dan zien we dat broer Johannes wordt ingeschreven te Ommerschans op 19 januari 1853. Hij is opgezonden vanuit Arnhem, waar hij ongetwijfeld is veroordeeld voor bedelarij en/of landloperij.

 

1853 inschrijvingsregister Johannes Maassen.jpg
bonmama.nl - Drents Archief - inschrijvingsregister Ommerschans-Veenhuizen

Johannes Maassen heeft al snel door dat de bewaking op Ommerschans zo lek als een mandje is. Op 30 maart knijpt hij er tussenuit. Hij wordt als gedeserteerd in het register geschreven. En hij weet uit handen van de autoriteiten te blijven: drie maanden na zijn ontsnapping wordt hij "geroyeerd". Alsof het verblijf op Ommerschans een lidmaatschap is...

Het volgende familielid dat voor bedelarij wordt opgepakt is Geertrui Zwakhoven. In het register van het huis van bewaring te 's Hertogenbosch zien we dat zij op 21 oktober 1855 in Oss is opgepakt, samen met haar kind. De burgemeester van Oss stuurt haar naar Den Bosch. Het is nog niet duidelijk op welke wijze zij gestraft is, maar vermoedelijk komt ze er deze keer met een lichte straf en een waarschuwing van af.

1855 gevangenis Geertrui van Zwakhoven met kind.jpg
Brabants Historisch Informatie Centrum - gevangenisregister 's Hertogenbosch


Maar een half jaar later, op 15 april 1856, wordt Geertrui opnieuw opgepakt, in de gemeente Boxmeer. Nu komt ze er niet zo gemakkelijk vanaf.



1856 huis van bewaring den bosch geertruida Zwakhoven.jpg
Brabants Historisch Informatie Centrum - gevangenisregister 's Hertogenbosch

 


De veroordeling is nog niet boven water gekomen, maar feit is dat ze 5 maanden later, op 12 september, is ingeschreven te Ommerschans. Ze is zonder kind. Waarschijnlijk past grootmoeder Maassen op de kleine Theodoor.

 

1856 inschrijvingsregister Geertruida Schwakhoven.jpg
bonmama.nl - Drents Archief - inschrijvingsregister Ommerschans-Veenhuizen


Geertruida is wel zwanger. Op 30 december 1856 bevalt ze te Ommerschans van een zoon, die de naam Leendert krijgt.

bonmama.nl - familysearch.org - geboortes Ommerschans 1856



Zes weken later, krijgen moeder en kind ontslag. Geertruida heeft haar lesje geleerd en zal nooit meer op de Schans verschijnen.

Misschien heeft ze, eenmaal terug bij haar familie, niet al te dramatisch gedaan over haar uitstapje naar de Schans. In elk geval is zij niet het laatste familielid dat we tegen komen in de Schans.

Op 9 april 1858 trouwt Johannes Maassen met de 15 jaar oudere Joanna Maria van Schaijk. Zij is een ongehuwde moeder van twee tienerdochters. Johannes erkent bij het huwelijk de vader van beide meisjes te zijn. Het valt te betwijfelen of dat waar is, want Johannes was 16 jaar oud toen in 1841 Antonia van Schaijk verwekt is...

In augustus 1858 verhuist Petrus Maassen met vrouw en kind van Schaijk naar Venlo. Venlo zal nu voor drie generaties Maassen de thuisbasis zijn. Daar wordt in 1862 eindelijk hun tweede kind geboren, een jongen, die twee jaar later overlijdt.


Op 28 februari 1867 wordt Anna Mathildis Swakhoven door de rechtbank 's Hertogenbosch veroordeeld tot 14 dagen gevangnisstraf wegens bedelarij. Zij is een jongere zus van Geertruida, in 1865 gehuwd met paraplue-verkoper Jan Tunnessen. Ook in 1867 moesten veroordeelden soms wachten om de straf te kunnen uitzitten. In dit geval begint zij op 24 april aan haar straf en aansluitend wordt ze naar Ommerschans gezonden.

 

1867 gevangenis Anna Mathilda Swakhoven.jpg
Brabants Historisch Informatie Centrum - gevangenisregister 's Hertogenbosch

Op 7 mei 1867 wordt zij ingeschreven op de Schans.

1867 inschrijvingsregister Anna Mechtilda Swakhoven.jpg
bonmama.nl - Drents Archief - inschrijvingsregister Ommerschans-Veenhuizen


Al op 22 juli 1867, slechts 10 weken na haar aankomst, krijgt zij haar ontslag. Ook dit lid van de familie Swakhoven zullen we niet terug zien op de Schans.

 

In het algemeen zien we een hoge mate van recidive bij de kolonisten, later verpleegden, van Ommerschans en Veenhuizen. Voor hen zijn de gestichten de plaats waar ze kans zien een leven te lijden. Dat ligt heel anders voor de marskramers, stoelenmatters en scharenslijpers van Nederland. Die zijn gewend de kost bijeen te schrapen door diensten en producten aan te bieden. Ze kunnen er wel eens op worden betrapt dat ze de hand hebben opgehouden, maar het zal nooit een doel worden om na ontslag zo snel mogelijk weer in de gestichten terecht te komen.

 

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans
Personen:Theo Maassen
Thema's:Verborgen Verleden

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.