image/svg+xml

Karin Bloemen

Verhaal

Karin Bloemen

Plaatje bij verhaal: titelfoto Karin Bloemen.jpg

Slechts veertien dagen duurde haar eerste en enige verblijf op Ommerschans. Guurtje van der Min, oud-betovergrootmoeder van cabaretière, zangeres en actrice Karin Bloemen. Op 22 april 1854 overleed ze hier, ver weg van huis en familie.

titelfoto: door Rob Becker - Marnix Busstra, CC BY 4.0

 

Wat voor mensen kwamen op de Ommerschans terecht? Dat is een vraag die ons al lang bezig houdt. Dikwijls trappen we in de valkuil om te generaliseren. Dan scheppen we een beeld van in vodden geklede bedelaars zonder huis en haard die de keurige burgers in Nederland lastig vallen. De werkelijkheid is veel genuanceerder. Misschien wel zo genuanceerd dat we uiteindelijk tot de conclusie komen dat er geen grootste gemene deler te vinden is.

Op 15 september 2018 was aflevering 77 van Verborgen Verleden gewijd aan de voorouders van Karin Bloemen. In deze aflevering maken we kennis met Karin's bijzondere stamreeks in vrouwelijke lijn. Het verhaal begint bij haar moeder, het zesde kind in het gezin van haar grootouders, maar buiten echt verwekt door een goede bekende van het gezin. Dan zien we haar grootmoeder, Aagje Moeliker (1902-1971), die een moeilijke jeugd moet hebben gehad omdat Aagje's moeder, Guurtje de Vries, kampte met ernstige psychische problemen, waardoor ze regelmatig voor langere perioden in een psychiatrische inrichting moest verblijven. Guurtje overleed uiteindelijk in 1937 ver weg van huis, in het Belgische Geel onder Antwerpen, bekend centrum in de geestelijke gezondheidszorg.

In het volgende fragment maken we kennis met Guurtje's grootmoeder, Guurtje van der Min (geboren Egmond binnen 1803), die in 1827 in Alkmaar trouwt met stalknecht, later schilder Take de Vries. In de uitzending wordt vertelt dat Guurtje vanaf 1839 steun krijgt van de Diaconie en dat ze later wordt ondergebracht het diaconiehuis in Alkmaar. Bijzonder daarbij is dat zij daar alleen wordt ondergebracht, zonder haar man en kinderen. En, -zo leest Karin voor- ze is in 1854 elders overleden. De locatie noemt ze niet, maar ze zien 'm wel in beeld. Ommerschans.

NPO verborgen verleden aflevering 77

 


Met enig bladerwerk (de ontsluiting van de Burgerlijke Stand in Noord Holland komt wat mij betreft nog niet in aanmerking voor de hoofdprijs) komt de huwelijksacte van Take de Vries en Guurtje van der Min tevoorschijn.

genver.nl - familysearch.org - huwelijken Alkmaar 1827

 

We zie dat Johannes en Guurtje beiden de schrijfkunst machtig zijn.

Ik heb tot nu toe drie kinderen gevonden van Take de Vries en Guurtje van der Min. Drie zoons, waarvan de oudste jong is overleden. De beide andere, Willem en Johannes, zijn gehuwd en hebben nageslacht gekregen.

Het CBG Centrum voor familiegeschiedenis verzorgt bij elke uitzending van Verborgen Verleden een fraaie webpagina met achtergrondinformatie. Daar wordt Ommerschans als overlijdenslocatie duidelijk genoemd. Maar over de reden waarom Guurtje verplaatst is van het diaconiehuis naar Ommerschans is niets vermeld. Wellicht is daarover geen informatie gevonden.

Guurtje komt op twee plaatsen voor in het bevolkingsregister van Alkmaar van 1849. Opvallend is op beide plaatsen dat zij , hoewel gehuwd, alleen woont, gescheiden van haar echtgenoot en kinderen.

 

Noordhollands Archief - bevolkingsregister Alkmaar 1849

 

In de eerste inschrijving zien we dat ze is opgenomen in het diaconessenhuis aan de Veerenstraat in Alkmaar. Daar zien we dat ze is "overgebragt naar folio 407".

Noordhollands Archief - bevolkingsregister Alkmaar 1852

 

Op deze bladzijde in het register staan de bewoners van een adres aan de Paardenmarkt. Hoofdbewoonster is slaapsteehoudster Adriana Vermaat, een 70-jarige weduwe. Verder is het op dit adres een komen en gaan van bewoners, vrijwel zeker gasten, waarvan de meeste er jaren verblijven. Bij de inschrijving van Guurtje staat geen datum, maar gelet op de inschrijvingen voor en na haar, moet zij hier na 28 februari 1852 zijn komen wonen. 

Over deze verhuizing wordt in de uitzending van Verborgen Verleden met geen woord gerept. Dit zal wel vallen onder "de kunst van het weglaten". We zien hier dat Guurtje's overlijden op 22 april 1854 is ingeschreven. Vermoedelijk is ze begin april 1854 in de kraag gevat wegens bedelarij en naar de Ommerschans gestuurd.

Ommerschans


We vinden de de inschrijving van Geurtje van der Min te Ommerschans op 8 april 1854.

NL-AsnDA_0137.01_434_0273 - inschrijfregister Ommerschans 1854

 

Ze is opgezonden vanuit Alkmaar en precies veertien dagen na haar inschrijving is ze te Ommerschans overleden.

Hospice Ommerschans

Er wordt wel eens gesuggereerd dat een deel van de bedelaar-kolonisten bewust (en vrijwillig) naar de Ommerschans kwam om daar verzorgd te worden tot aan de dood. Tot nu toe heb ik daar geen duidelijk bewijs voor gevonden. Het is wel duidelijk dat grote groepen mensen zich opzettelijk lieten oppakken voor bedelarij met als doel om naar de Schans gezonden te worden, maar het grootste deel daarvan stond dan na 2 of 3 jaar weer op straat, waarna ze dan enkele maanden later opnieuw werden veroordeeld. Zo komen we veelvuldig kolonisten met 5 of 10 of meer inschrijvingen tegen.

Guurtje van der Min werd vanuit haar woonplaats Alkmaar opgezonden naar Ommerschans. Niets wijst er op dat zij bewust naar de Ommerschans kwam om daar te overlijden. Waarschijnlijk heeft ze gewoon pech gehad.

bonmama.nl - familysearch.org - overlijdens Stad Ommen 1854

 

Wat opvalt in de overlijdensacte is dat de namen van Guurtje´s ouders bekend zijn, maar dat er met geen woord over gerept wordt dat ze gehuwd is. Ik sluit niet uit dat haar echtgenoot haar verlaten heeft en dat ze daardoor in het diaconiehuis terecht is gekomen.

Haar overlijden is ook in de Burgerlijke Stand van haar woonplaats Alkmaar ingeschreven. Dat is eerder regel dan uitzondering bij bedelaar-kolonisten die te Ommerschans overlijden. Hun verblijf wordt bekostigd door hun woonplaats en formeel blijven ze dan ook inwoner van die woonplaats.

In de wetenschap dat Guurtje slechts veertien dagen op de Schans heeft verbleven, dringt zich de volgende vraag bij mij op: Zal zij op de begraafplaats van Ommerschans zijn begraven of zal haar stoffelijk overschot terug zijn gebracht naar haar woonplaats Alkmaar. Ik heb tot nu toe nergens aanwijzingen gevonden dat overleden kolonisten elders zijn begraven. En dus ga ik er -tot het tegendeel bewezen is- van uit dat Guurtje haar laatste rustplaats heeft gekregen op de noordelijke helft van de dodenakker van Ommerschans; de helft waar de protestanten begraven zijn.

Het leven gaat door

Vier jaar na het overlijden van zijn moeder, trouwt Willem de Vries.



wiewaswie.nl - genlias.nl - familysearch.org - huwelijken Alkmaar 1858

 

Ik heb uit dit huwelijk 1 kind gevonden, dat jong overleden is.

Het jaar erop overlijdt Guurtje's echtgenoot Take (of Fake) de Vries.

wiewaswie.nl - genlias.nl - familysearch.org - overlijdens Alkmaar 1859

 

De andere zoon, Johannes, trouwt in 1873 met Aagje Bakker. Zij zijn betovergrootouder van Karin Bloemen.

wiewaswie.nl - genlias.nl - familysearch.org - huwelijken Zijpe 1873

 

Ik heb drie kinderen gevonden bij dit echtpaar. Het eerste kind, een meisje, is vernoemd naar grootmoeder Guurtje van der Min. Dat is een bijzondere keuze om twee redenen. De normale vernoemingsregels zeggen dat het oudste meisje naar de moeder van de moeder wordt vernoemd. Dit kind is naar de moeder van de vader vernoemd. En daar komt bij dat Johannes de Vries het vermoedelijk al jong zonder zijn moeder heeft moeten stellen. Zij overleed te Ommerschans toen hij 19 jaar oud was. Kennelijk heeft ze toch een positieve indruk nagelaten, waardoor Johannes zijn eersteling naar haar heeft vernoemd.

Dit meisje, Guurtje de Vries, is de overgrootmoeder van Karin Bloemen. Zij kampte in haar leven met ernstige psychische problemen en overleed tenslotte in het Belgische Geel. We zien in de aflevering dat Guurtje een erfelijke psychische ziekte zou hebben. Misschien leed grootmoeder Guurtje van der Min aan dezelfde symptomen.

bonmama.nl - genealogische kaart HBSN 113791 Guurtje van der Min

 

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Maatschappij van Weldadigheid
Personen:Karin Bloemen
Thema's:Verborgen Verleden

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.