image/svg+xml

15 juli 1822 - Johannes Molenaar, de eerste hoevenaar aan de Ommerschans

Verhaal

15 juli 1822 - Johannes Molenaar, de eerste hoevenaar aan de Ommerschans

Plaatje bij verhaal: hoeve_11.jpg

In de zomer van 1822 heerst er een enorme bedrijvigheid in het hart van de Ommerschans. Onder leiding van meester timmerman Eltje Nuis, die een jaar eerder met zijn gezin vanuit Smilde naar de nieuwe Veenkolonie aan de Vaart van Van Dedem is komen wonen, verrijst er een enorm gebouw, dat plaats moet bieden aan meer dan 1.000 bedelaars. En er is grote haast, want de klanten van de Maatschappij van Weldadigheid -de bestuurders van tal van steden en dorpen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, willen hun bedelaars naar de Schans sturen.

 

links.jpg


De opzet van de bedelaarskolonie was duidelijk: een groot gesticht waar 1.200 bedelaars zouden wonen en waar ook werkplaatsen en fabrieken zouden komen, temidden van een een grote landbouwkolonie waar een 50-tal boerderijen zou verrijzen. Dat getal van 50 werd begin 1822 bijgesteld tot 24: het leek beter om het oppervlak per boerderij te verdubbelen. De eerste aanbesteding voor 6 boerderijen werd in het voorjaar van 1822 gegund aan de gebroeders Hannes en Roelof Makkinga uit Ommen. En de eerste boerderij, nummer 4, was nu gereed.

De boerderijen zouden worden bewoond door gezinnen die zich in de vrije kolonien Frederiksoord en Wilhelminaoord positief hadden onderscheiden.
En zo kwam op 15 juli 1822 Johannes Molenaar met zijn vrouw en vijf kinderen naar de nagelnieuwe hoeve bij de Ommerschans.

Zoals we op de website van Wil Schackmann kunnen zien, behoorde Johannes Molenaar bij de 52 kolonisten waarmee Johannes van den Bosch in 1818 de proefkolonie Frederiksoord startte. Molenaar werd door de subcommissie Haarlem van de Maatschappij van Weldadigheid voorgedragen voor plaatsing in Frederiksoord en kwam door op 2 november 1818 aan. Hij kreeg een aantal onderscheidingen voor goed gedrag en het is dus niet vreemd dat juist hij als eerste voor Ommerschans werd geselecteerd.

In 1822 werd in Ommerschans een apart register voor Hoevenaars aangelegd. Hier werd het gezin Molenaar ingeschreven onder nummer 4, wat vrijwel zeker betekent dat zij hoeve nummer 4 kregen toegewezen. 

Op stafkaarten van het eind van de 19e eeuw is de nummering van hoeven, voor zover toen nog aanwezig, keurig vermeld. Lang hebben we gedacht dat deze nummering vanaf 1822 tot 1890 hetzelfde is geweest. In 2016 kwam in het Drents Archief een kaartje uit 1838 boven water waarin werd verduidelijkt hoe de hoeven op de Ommerschans zouden worden omgenummerd.
De nieuwe nummering op dat kaartje komt overeen met wat we op latere kaarten zien. De oude nummering is geheel anders.

Hoevenummering 1822-1838

Als onze aanname juist is dat de hoeve nummering van 1822 tot 1838 ongewijzigd is, dan woonde het gezin Molenaar in wat later Hoeve nr 11 is geworden.
Deze hoeve is in 1872 verbouwd en het voorhuis uit 1872 staat er anno 2017 nog steeds.

In 1872 woonde hoevenaar Lammert Willems Heidema in deze hoeve met zijn gezin en ook zijn schoonmoeder, Christina Maria Coene, woonde bij hen in. Zij is daar op 12 september 1874 overleden. Zij was de weduwe van Tobias Braxhoofden, de stamvader die we kennen uit het boek "het Pauperparadijs" van Suzanna Jansen. Christina Coene is een directe voorouder van Suzanna Janssen. In de 60e druk van haar boek besteedt Suzanna aandacht aan deze voorouder in een nieuw hoofdstuk.

Hoeve nummer 11 omstreeks 1920, het voorhuis uit 1872 en het achterhuis uit 1822


Ook is deze hoeve (helaas) bekend van een gruwelijke gebeurtenis in de laatste dagen van de kolonie Ommerschans: Op 15 oktober 1889 bracht de verpleegde Arie van Es daar hoevenaarsdochter Zientje Hogenberk door messteken om het leven nadat het  13-jarige meisje niet op zijn avances in wilde gaan.

graf Zientje Hogenberk te Ommerschans


Terug naar Johannes Molenaar. Hij bleef Hoevenaar aan de Ommerschans tot aan zijn pensionering. Daarna woonde hij bij zijn schoonzoon Johan Frederik Kleiböker, ook hoevenaar aan de Ommerschans. Hij overleed op 18 april 1868, 83 jaar oud, binnen de kolonie Ommerschans. Hij heeft een omvangrijk nageslacht.

Via de website van de Vereniging Ommerschans worden de bronnen met betrekking tot de Ommerschans doorzoekbaar gemaakt. Alle hoevenaar registers zijn inmiddels doorzoekbaar. U kunt ook in alle bronnen tegelijk zoeken in het algemene zoekveld.

lees ook:

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Trefwoorden:Ommerschans, Hoevenaars, Maatschappij van Weldadigheid, Dagelijks nieuws ommerschans
Personen:Johannes Molenaar, Wil Schackmann, Suzanna Jansen, Christina Maria Coene, Sientje Hogenberk
Periode:1822-1890
Locatie:Overijssel, NL, Vinkenbuurt, Balkerweg 76
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.