image/svg+xml

1 oktober 1836 - Een bril, een potlood, twee paspoorten en het metalen kruis

Verhaal

1 oktober 1836 - Een bril, een potlood, twee paspoorten en het metalen kruis

Plaatje bij verhaal: ijzeren_kruis.jpg

Er zijn ontzettend veel gegevens over de kolonisten van Ommerschans online te vinden, niet alleen van de tijd dat ze binnen de Schans of Veenhuizen verbleven, maar ook van de tijd er voor en erna. Maar bij dit verhaal kom ik er niet helemaal uit en dus roep ik uw hulp in voor de beantwoording van twee vragen: 1. Wie was de Amsterdammer Hinrich Abs? en 2. heeft de Rotterdammer Jacobus Serry of Sorie werkelijk deelgenomen aan de Tiendaagse Veldtocht?

 

 

Zaturdag 1 oktober 1836, De Raad van Tucht te Ommerschans is bijeen geroepen. 

De leden zijn alle tegenwoordig en de President houdt de Raad voor geopend.
Wordt ter tafel gebragt een proces verbaal van den volgenden inhoudt.

"Op heden den 1e october 1836 geeft de ondergetekende Zaalopziener te kennen dat de Bedelaar Kolonist H. Abs wordt beschuldigt, zich schuldig gemaakt te hebben aan het ontvreemden van eenen brieventas, toebehorende aan den kolonist Jacobus Sorie en waarin zich naar zeggen van laatst gemelden moesten bevinden, behoudens een bril en een potlood, twee paspoorten en het metalen kruis, terwijl de eerstgenoemde beweerd; niets behalven de Bril en Potlood daar in gevonden te hebben, en ook zegt dezelve niet in den Zaal, maar buiten bij de Hoeve van den Bouwboer Tiemes, gevonden te hebben, zulks echter onmogelijk zijnde dewijl gemelde J. Sorie eerst den zelfden dag alhier van eene geheel anderen weg was aangekomen, is dit Proces Verbaal opgemaakt ten fine van onderzoek voor den Raad van Tucht
De zaalopziener, getekend, A. Delphos."

De Bedelaars Kolonist Henrich Abs No 549 verschijnt voor den Raad, en wordt gehoord, verklarende, dat hij een brievetas op de weg had gevonden, toen hij 's morgens naar zijn werk ging, doch daar niets anders in was dan een bril en potlood, zoo als dezelve zich thans bevindt.

De voorzitter gaf hem te kennen dat hij niet alleen slegt genoeg was het goed zijner mede kolonisten te ontvreemden, maar daar en tegen zich nog van leugentaal bediende, daar het blijkt genoeg was hij gemelde brieven tas niet op den weg kan gevonden hebben, en dat hij een groote deugniet is, om de daar in geweest zijnde papieren  als anders  .....   dien ten gevolge ... strafbaar ingevolge Art. 13 van het Reglement van Tucht, luidende als volgt:

"Ontvreemding of verpanding van koloniale goederen, of van mede kolonisten zal worden gestraft met opsluiting in boeijen van drie tot veertien dagen naar gelang de omstandigheden des noods te water en brood, om den anderen dag, en bij herhaling van een dier misdrijven altijd met veertien dagen opsluiting in boeijen, de drie eerste en de drie laatste te water en brood".
H. Abs wordt buiten gelaten. 

De President vraagt ieder Lid hunne gedachten in het bijzonder en allen komen daar in over een dat gemelde Abs de straf  moet ondergaan van 14 dage opsluiting in boeijen, de 2 eerste en 2 laatste te water en brood.

Men laat hem weder binnen komen en de secretaris leest hem zijn vonnis voor, waarna hij wederom af treedt, en ter opsluiting wordt weg gebragt.

Niemand op rondvraag van den President iets meer hebbende voor te stellen, wordt de vergadering gehouden voor gesloten. Aldus gedaan op dato als boven. Was getekend, A. de Geus, adj. directeur, J.F.Krieger, A.J.Wijkstra, H.Steenbeek, Onder Directeuren, A. Delphos, K.R. Blijstra zaalopzieners, allen leden van den Raad, mij present, De secretaris, Stous.


Jacobus Sorie


Het gemeentearchief van Rotterdam heeft een prima website met een schat aan online gegevens. Daarop is de doopacte van Jacobus Sorie eenvoudig te vinden. Helaas staan de scans van het doopboek niet online. Gelukkig zien we dat Jacobus in 1823 (voor de 2e maal) gehuwd is. Met een beetje geluk vinden we een uittreksel van de doopakte in de huwelijksbijlagen. Het wonderlijke van de de website van Rotterdam, is dat de scans van de huwelijksactes niet online staan, en die van de huwelijksbijlagen wel.

Allereerst de scan van de huwelijksacte, die we vinden op familysearch.org.

Familysearch.org - huwelijken Rotterdam 1823



Op stadsarchief Rotterdam vinden we wel de huwelijksbijlagen met de gezochte doopinschrijving.


Gemeente Archief Rotterdam - Huwelijksbijlagen 1823

 

Ook vinden we daar het certificaat voor de Nationale Militie, waaruit blijkt dat Jacobus -zonder te hebben gediend- zijn verplichtingen heeft vervuld "uit hoofde hij destijds gehuwd was".


Gemeente Archief Rotterdam - Huwelijksbijlagen 1823



In dezelfde huwelijksbijlagen vinden we ook het overlijden van Jacob's eerste echtgenote.


Gemeente Archief Rotterdam - Huwelijksbijlagen 1823



Hier zien we dat Jacoba Elizabeth van Rijn al twee maal weduwe was toen ze met Jacobus Serry trouwde. Het lukt me niet om de overlijdensacte tevoorschijn te halen van dezelfde website, maar gelukkig hebben we altijd nog familysearch.org.


zoekakten.nl - Familysearch.org - overlijdens Rotterdam 1815




Hier zien we dat Jacoba Elizabeth van Rijn in Leiden geboren is en ook vinden we de namen van haar ouders. Met deze informatie is het een kleine moeite om haar doop in Leiden te vinden op de prima site van erfgoed Leiden.

De set huwelijksbijlagen van Jacobus Sorie en Elsje Kloek is prachtig. Als laatste document wil ik het certificaat van onvermogen nog even onder de aandacht brengen.


Gemeente Archief Rotterdam - Huwelijksbijlagen 1823



DIt document toont maar weer eens aan hoe betrekkelijk een achternaam was in de eerste helft van de 19e eeuw. De ambtenaar schrijft Serry en Jacobus zelf schrijft Soeri.

Wat weten we van het huwelijk van Jacobus en Elsje? 

Ik heb drie zwangerschappen gevonden. Op 22 juni 1824 wordt dochter Barendina geboren, vernoemd naar grootmoeder Sorie.  


zoekakten.nl - Familysearch.org - geboortes Rotterdam 1824



Op 30 oktober 1827 is een levenloos kind geboren en op 5 oktober 1829 is zoon Johannes Jacobus geboren. Hij overlijdt 2 weken later, op 20 oktober.

Tien weken later is het drama compleet, als Elsje Kloek haar laatste adem uitblaast.


zoekakten.nl - Familysearch.org - overlijdens Rotterdam 1830

 

We zien dat Jacobus Soeri, vergezeld van zijn zwager Hendrik Kloek, aangifte doet van het overlijden van zijn vrouw. En zo blijft hij, 52 jaar oud, achter met zijn 5-jarige dochtertje Barendina.

naar Ommerschans
 

Het eerstvolgende feit dat ik tot nu toe gevonden heb, is de inschrijving van Jacobus en zijn dochter op de Ommerschans, op 27 september 1836. Hij is ingeschreven onder Hoofdelijk Nummer 669 en zijn dochter Barendina onder nummer 666.


NL-AsnDA_0137.01_427_0111 Inschrijfregister Ommerschans

 


Huh? 27 september 1836? Maar dat is nog maar 4 dagen geleden! Kennelijk zijn de bekende schurken technieken eeuwenoud. Als er een nieuwe op de Schans komt, die geen idee heeft van de risico's, dan neem je 'm meteen te grazen! Nu kan ik de zin uit het verslag "zulks echter onmogelijk zijnde dewijl gemelde J. Sorie eerst den zelfden dag alhier van eene geheel anderen weg was aangekomen" ook beter begrijpen. Waarschijnlijk is hij op de dag van aankomst meteen bestolen door Abs.

Hinrich Abs


Ik schreef het al in de kop van het artikel: Ik weet helemaal niets over deze Hinrich Abs, anders dan dat hij -volgens eigen opgave- in Amsterdam is geboren in 1791 en dat hij op 30 november 1835 is ingeschreven op de Ommerschans, komende vanuit Oldenzaal. Dat is een ongebruikelijke plaats van herkomst. In het algemeen worden er uit Twente weinig bedelaars opgezonden en het zou zeer wel kunnen dat Abs de eerste uit Oldenzaal is.

Het is, dat hij vandaag voor de Raad van Tucht staat, anders hadden we niet meer van hem gezien dan dat hij op 27 april 1839 te Ommerschans ontslagen is. Vertrokken met onbekende bestemming. Hij behoort niet bij de grote groep die een abonnement neemt bij het Resort Ommerschans.


NL-AsnDA_0137.01_427_0092 Inschrijfregister Ommerschans

 

Ik heb alle hoeken van de website van het Stadsarchief Amsterdam verkend op zoek naar H. Abs. Ik vind de familienaam Abs wel in Amsterdam -zij het sporadisch- maar een H. vind ik niet. Op Familysearch.org zijn de tienjarige tafels op de overlijdens van Amsterdam prima te verteren. Ook daar vind ik wel een enkele Abs, maar geen H. Vandaar mijn vraag aan U, beste lezer, laat van U horen indien U iets gevonden heeft over het leven van Hinrich Abs buiten de Ommerschans.

Het Metalen Kruis

We lezen in het verslag van de Raad van Tucht dat H. Aps bij voet bij stuk houdt dat hij in de brieventas alleen een bril en een potlood vond. De Raad van Tucht gelooft hem niet en besluit dat hij niet alleen een dief is, maar ook nog een leugenaar. Daarbij maak ik wel de kanttekening dat ik in geen enkel verslag van de Raad enige twijfel aan de schuldigheid van de verdachte heb aangetroffen. Feitelijk zijn de bedelaars die voor de Raad verschijnen al schuldig bevonden en dient de zitting alleen nog om de strafmaat te bepalen en om te administreren dat de zaak ordentelijk is afgehandeld.

Maar in dit geval wil ik toch wel een kleine kanttekening plaatsen.

Toen de Zuidelijke Nederlanden in 1830 hun onafhankelijkheidsoorlog tegen het Noorden begonnen, was Jacobus Sorie of Serry al 52 jaar oud, weduwnaar en vader van een dochtertje. Zal hij werkelijk hebben meegestreden om de Belgen terug in het mandje te krijgen? Bij Koninklijk Besluit No 70 van 12 september 1832 stelde Koning Willem I het Metalen Kruis in voor een ieder die aan de krijgsverrichtingen in 1830 en 1831 heeft deelgenomen

Ik heb het internet afgezocht in stamboeken en bij de Vereniging van Dragers van het Metalen Kruis en Jacobus er niet gevonden. Dit is helemaal geen bewijs, want heel veel staat niet online (en mogelijk zoek ik ook niet goed). Vandaar mijn tweede vraag vandaag aan U, lezer: Kan iemand mij bevestigen -door bronnen ondersteund- dat Jacobus Sorie het Metalen Kruis rechtmatig heeft verkregen?


het metalen kruis (1830-1831)


het nageslacht


Op 17 juni 1837 zijn Jacobus Sorie en zijn bijn 13-jarige dochter Barendina van Ommerschans doorgezonden naar Veenhuizen. Tien maanden later, op 3 april 1838, hebben ze daar hun ontslag gekregen en beiden zijn ze nimmer meer ingeschreven bij de Maatschappij van Weldadigheid. Drie jaar later, op 9 juli 1841, is Jacobus te Rotterdam overleden.

Op 3 januari 1847 bevalt Barendina in Rotterdam van een buitenechtelijk zoontje, Teunis, dat na 6 weken overlijdt. Anderhalf jaar later is ze opnieuw zwanger en nu trouwt ze, met de 27-jarige Teunis de Held. Gelet op zijn voornaam is er een gerede kans dat hij ook de vader van het eerste kind is geweest. Ze krijgen zes maanden later een zoon, die (opnieuw) de naam Teunis krijgt. Teunis de Held, een prachtige naam voor een jongensboek.

Er volgen nog 7 kinderen, waarvan er vier jong overlijden. Maar vier kinderen worden volwassen en trouwen. Het zou mij niet verbazen dat er de nodige helden rondlopen in het Nederland van 2021.
Helden die verdienen de waarheid rond het Metalen Kruis te kennen.

 

 

lees ook:

 

 

 

Auteur:Helmuth Rijnhart
Thema's:Dagelijks nieuws van de Ommerschans, Verhalen

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.