Landgoed Warmelo. Het verhaal van Annemarie Avenarius

Op landgoed Warmelo beleef je het park door de opgebouwde zandsculpturen en geniet je van de rust en schoonheid van de strak geometrische tuin in Franse stijl en daaromheen de romantisch meanderende tuin in Engelse stijl. Een lust voor de ogen.

Jeugd

Op tienjarige leeftijd verhuisde Annemarie met haar ouders van Winterswijk naar Diepenheim In 1974 had vader Avenarius het landgoed Warmelo gekocht, waar prinses Armgard zur Lippe Biesterfeld, de moeder van prins Bernhard, zestien jaar had gewoond. Vader Avenarius werkte als radioloog in een ziekenhuis en moeder runde het grote gezin, bestaande uit 6 kinderen. Tot op de dag van vandaag wonen de ouders in de havezate. Annemarie heeft haar tijd op de basisschool in Diepenheim als minder plezierig ervaren, maar ze vond  compensatie in het vele werk op het landgoed, zoals de zorg voor koeien, paarden en de tuin, waarvan ze genoot. Na het voortgezet onderwijs in Goor vertrok ze naar het buitenland, voor een vervolgopleiding en om zich vrijer te kunnen ontwikkelen. In Wenen volgde ze een opleiding als voorbereiding op de gezondheidszorg: op de Frauen Fachschule, een dependance van een katholieke orde onder leiding van nonnen. Na een jaar vertrok Annemarie naar Münster om daar drieënhalf jaar een opleiding tot diëtiste te volgen aan de Westfählische Wilhelms Universität.  Dit vak oefende ze vanaf 1989 vijf jaar uit in Berlijn.

Het park en de beleving

In 1994 keerde Annemarie Avenarius terug naar Warmelo. De trek naar het buitenleven, zoals ze als kind gewend was, was groter dan het wonen in een stad. Bovendien ging de tuinbaas met pensioen. Delen van het park raakten overwoekerd. De familiestichting, waarin de havezate met het landgoed zijn ondergebracht, stelt zich als doel om het park in de oorspronkelijke staat te behouden, te onderhouden en door te geven aan de volgende generatie.

Ruim 25 jaar is Annemarie met enkele vaste medewerkers bezig om de tuindelen van het park te bewerken en in stand te houden, zoals die in de 17^e, 18^e en begin 19^e eeuw hun vorm hebben gekregen in de tijd dat de familie Sloet het landgoed bewoonde. In de 17^e eeuw raakte de Franse stijl in zwang met geometrische vormen, een assenstelsel en strakke diagonale lijnen. De Engelse landschapstuin uit de 18^e eeuw, met meanderende paden en heuvels en vijvers, is rond de Franse tuin opgebouwd, en de Victoriaanse tuin met gazons en diverse soorten naaldbomen (een zogeheten pinetum) werd mode in de 19^e eeuw.

 Grens is grens, of . . .

‘Een particulier landgoedeigenaar kan zich op twee manieren naar de samenleving opstellen,’ stelt Annemarie. ‘Of je laat geen publiek toe door de hekken dicht te doen en het landgoed af te sluiten voor het publiek, of je laat wel publiek toe. Warmelo kiest voor het laatste.’ Het park dat om de havezate heen ligt is tegen betaling toegankelijk. De komst van het publiek wordt op allerlei manieren gestimuleerd.

Zandsculpturen trekken veel bekijks, en na een wandeling door het park kan men het voormalige koetshuis aan het voorplein bezoeken. Deze is omgebouwd tot een horecagelegenheid. Er worden tal van activiteiten georganiseerd die passen bij een landgoed, zoals hippische evenementen, concerten en beurzen. Kinderen van basisscholen kunnen de middeleeuwen ontdekken . Mensen komen regelmatig met mooie initiatieven voor evenementen die op het landgoed gehouden kunnen worden. Er komt een trouwlocatie en een rijtuigenmuseum. Warmelo opent de hekken voor betalend publiek, dat zo een bijdrage levert aan het onderhoud van het park. Niet alles kan worden bezichtigd. Het huis is niet open voor publiek. Om het park heen bezit de stichting Warmelo grond ter grootte van 27 hectare. Het gehele landgoed omvat 80 hectaren. Ook dat gebied is toegankelijk voor wandelaars en fietsers, maar borden geven aan wat de regels zijn, zoals honden aan de lijn.‘ Met deze regels proberen we de natuur te behouden, waarvan het publiek mag genieten,’ legt Annemarie uit. ‘Maar in toenemende mate, zeker in de coronatijd, eigenen mensen zich de natuur toe. Wij betalen via belasting toch ook mee, is hun redenatie. Borden worden niet gelezen. Honden lopen los, mountainbikers crossen kriskras door de bossen en wandelaars verlaten soms de gebaande paden. Dit is schadelijk voor de natuur, waarvan we allemaal willen genieten,’ stelt de landgoedbeheerder. Soms zijn er tegengestelde belangen in het spel.

De toenmalige gemeente Diepenheim had plannen om nieuwe woningen te bouwen, waardoor de landelijke rust en sfeer rond het landgoed zou verdwijnen. Door land aan te kopen, dat dient als bufferzone, kan worden voorkomen dat Warmelo wordt ingekapseld door een bebouwd gebied. Waar de provinciale en regionale overheden en het particulier landgoed gemeenschappelijke belangen hebben, wordt goed samengewerkt, zoals op het gebied van recreatie en natuurbehoud. Soms wordt een bestemmingsplan gewijzigd om initiatieven mogelijk te maken ter bevordering van de recreatie, zoals een trouwlocatie en een museum op het landgoed. Publiek dat Warmelo bezoekt, bezoekt ook Diepenheim, wat bijdraagt aan de levendigheid in de omgeving en  de economie stimuleert. De havezate is door de grondsamenstelling, moeras- en veengebied, gebouwd op palen. Dankzij een prima geregelde waterhuishouding in de regio en aandacht voor de havezate is de gracht goed gevuld, zodat de palen onder water blijven staan.

Verleden, heden en toekomst

Dankzij de natuurschoonwet van 1928 hoeven de landgoederen bij overdracht niet opgedeeld en geveild te worden door vrijstelling van hoge successiebelasting. Volgens de natuurschoonwet moet het landgoed minstens 25 jaar in het bezit blijven van dezelfde juridische eigenaar en moet het landgoed opengesteld worden voor het publiek. Hiermee wordt continuïteit en toegankelijkheid bevorderd. ‘De laatste vijftig jaar is de regelgeving door de overheid meer en meer aangescherpt en toegenomen,’ stelt Annemarie Avenarius vast. ‘Dat kan verlammend werken. Ik vraag me af: wie maakt de natuur, het ministerie van landbouw of de landbouwers, zoals de boeren en  landgoedeigenaren? In de gemeente is tachtig procent van het land in eigendom van landgoedeigenaren. Al eeuwen zorgen we voor een mooie natuur en beheren we het land. Zonder een verstikkende regelgeving is de wendbaarheid groter om sneller aan te passen aan de veranderende omstandigheden.’ Aangescherpte regels gelden volgens de landgoedbeheerder soms ook voor organisaties zoals Monumentenzorg. Tuin en havezate vallen onder deze organisatie. De onderhoudsregels om in aanmerking te komen voor subsidie gaan soms ver. ‘Je hebt een vergunning nodig om een zieke boom te kappen, maar ook als je het huis een ander kleurtje wilt geven,’ geeft Annemarie als voorbeeld. ‘Het aanvragen van subsidies is tijdrovend en het is onzeker of de aanvraag gehonoreerd wordt. Als dat het geval is worden drie bedrijven aangeschreven , waarna meestal voor de goedkoopste offerte wordt gekozen. De vraag is of dat de beste keuze blijkt te zijn. In vergelijking met andere landen zou de regelgeving in Nederland versoepeld kunnen worden,’ vindt ze.

Om een landgoed te beheren zijn plannen nodig voor de toekomst. Je moet soms tien tot vijftien jaar vooruitplannen om voorzieningen in het park en het bos te kunnen realiseren, en om het landgoed te verbouwen. Veel verder vooruitplannen is moeilijk omdat de politiek en de omstandigheden veranderlijk zijn. Er moet ruimte zijn om in te spelen op actuele gebeurtenissen, zoals dit jaar met het uitbreken van het coronavirus. Uiteindelijk neemt het bestuur van ieder landgoed zelfstandig beslissingen die het beste zijn voor de eigen specifieke situatie,waarbij rekening gehouden moet worden met de maatschappelijke omstandigheden.

Vijf havezaten om Diepenheim

Warmelo ligt samen met vier andere landgoederen om het plaatsje Diepenheim in de gemeente Hof van Twente. Dat is uniek. Diepenheim ontstond in de middeleeuwen  door het bestaan van een burcht die bescherming gaf aan de bevolking. De burcht trok ook edelen aan , die grote huizen lieten bouwen, zoals de havezaten  Nijenhuis, Weldam, Peckedam, Westerflier en Warmelo. Nog steeds worden deze havezaten particulier bewoond en beheerd. Tachtig procent van de gronden zijn in hun bezit, waardoor Diepenheim weinig mogelijkheid tot uitbreiding heeft.