Stakingen en strijd van dwangarbeiders tijdens de aanleg van het Twentekanaal

Stakingen en strijd van dwangarbeiders tijdens de aanleg van het Twentekanaal.

‘Werkloze’ dwangarbeiders legden in de werkverschaffing in de jaren dertig menig bos, of kanaal aan. Henk Kleinhout heeft een zeer gedetailleerd boek geschreven over de ellendige situatie waarin arbeiders in de crisisjaren werkten aan het Twentekanaal (1930-1938): “Van dwangarbeid en hongerlonen”. Kleinhout schetst echter niet alleen de ellende van de werkverschaffing, maar ook de strijd die er gevoerd werd om verbeteringen af te dwingen. Met grote moed en solidariteit verzetten arbeiders aan het Twentekanaal zich telkens weer tegen aanvallen op hun karige loon en het machtsmisbruik van sommige leidinggevenden. Hoogtepunt van verzet was de maandenlange staking van tewerkgestelden aan het Twentekanaal in 1937.

De werkverschaffing werd voor vijfentwintig tot vijfenzeventig procent betaald door de rijksoverheid, en de gemeenten bepaalden welke werklozen ervoor in aanmerking kwamen. Toch werden sommige werklozen door de Rijksinspectie Werkverschaffing te Zwolle niet geapprecieerd: “Arbeiders die vanwege hun karakter of wegens andere eigenschappen als gevaarlijke personen moeten worden aangemerkt. Dergelijke personen kunnen, hetzij met voorbedachte rade, hetzij in driftbuien, handelingen verrichten die in hoge mate gevaarlijk zijn voor de verantwoordelijke werkbazen en opzichters, terwijl zij tevens op de geest in de werkverschaffing een zeer ongunstiger invloed plegen uit te oefenen.”

Zeer gedetailleerd beschrijft Kleinhout de complexe inkomensregelingen voor werklozen en in de werkverschaffing. Werklozen werden door gemeenten naar de werkverschaffing gestuurd, waar men onder bepaalde omstandigheden een iets hoger inkomen kon verdienen dan met steun van het Maatschappelijk Hulpbetoon, het laatste vangnet. Maar hoeveel je dan precies verdiende, hing af van allerlei regeltjes. De uurlonen waren afhankelijk van de prestatie per ploeg. Mannelijke arbeiders – over vrouwen in de werkverschaffing is niets bekend – die bekend waren met grondwerk konden bij het graven van het Twentekanaal gezamenlijk het hoogst beschikbare uurloon binnenhalen. Daarentegen verdienden arbeiders uit de textiel of kantoren vaak niet meer dan het minimale uurloon. Over de uitvoering en de berekening van het werk door de leidinggevenden ontstonden vele conflicten.

Wordt vervolgt.

Onderschrift foto: Het zware werk. Het verkruien van de kruiwagens met zanderige leem. Eerst steken en dan afvoeren. Je ziet de verbeten gezichten.