Oud zeer en de Aalstallen in de Aa, deel II
Oud zeer en de Aalstallen in de Aa, deel II.
Even een korte intro van vorige week.
Dit artikel begint met oud zeer. Over de lokale palingvisserijen in de Regge. Het oude woord voor paling is aal. Toen ik een aantal jaren geleden Marie Westerink (Keppelinks Marie) sprak over het oude erve Keppelink, vertelde ze mij dat het Keppelink vroeger twee visserijen in de Regge had gehad. Maar dat hen dat was afgenomen. Wanneer dat wist ze niet. Ze had destijds een vraag; zou jij dat nog kunnen terugvinden? Met die vraag en wat gegevens die ik van haar kreeg ging ik destijds wat spitten en wroeten in de archieven in Zwolle.
Het vervolg:
Maar goed de Staten van Overijssel. Zij moesten uitzoeken hoe dit zat met de rechten. Want rechten, die kon je toch niet zomaar afnemen. Of toch? Uit de stukken blijkt dat de zogenaamde Hoge Heren der Staten van Overijssel niet zo zuiver op de graad waren? De boeren en bezitters van de Aalstallen werden verzocht om hun originele stukken te brengen of te sturen naar de Staten zodat deze grondig konden worden geïnspecteerd. De boeren gaven hieraan gehoor. Twee mensen Berent IJpelo en Egbert Assink stuurden een kopie en hadden waarschijnlijk argwaan. En wat gebeurde er met de originele stukken van de andere boeren? Die raakten zo maar zoek in Zwolle. Een mooi staaltje onbetrouwbare staatspolitiek. De boeren beklaagden zich bij de Landdrost van Twente en zij voorzagen dat hun Aalstallen mogelijk vernield of zelfs geheel verwijderd zouden worden omdat zij hun oorkonden niet meer hadden. Omdat dat zij zich aan de afspraken hadden gehouden en hunne rechten hebben aangetoond eisten de boeren hunne stukken terug. Maar de griffier van de Staten laat hen ‘tot haar overgrote leetwesen horen dat hunne originele stukken worden vermist!’ En ‘dat sommigen maar Copien hebben overgedragen, dit hadden originelen moeten zijn’. Waardoor zij nu tot een occulaire inspectie waren genoodzaakt en om te bekijken of deze Aalstallen en Viswaeren inderdaad zo’n een belemmering zijn. Kortom de Staten van Overijssel nam het niet zo nauw met de rechten van de boeren. De handel van de schippers van Enter (die hun handel o.a. naar Zwolle en Kampen brachten waar de meesten van deze hoge ooms woonden). Tegenover de lokale vis kwekende boeren in IJpelo en Rectum.
De twee boeren Berent IJpelo en Egbert Assink konden ter plaatse bij de inspectie met hun originele akten hun rechten aantonen. Er werden oude getuigen gehoord. Wessel ten Enteler en Jan ten Mekenkamp die verklaarden dat er altijd op deze erven een viswaer was geweest, en dat de meijer Egbert Assink toen hij het Erve Assink aankocht op 26 juli 1713 van Jonker Goosen van Langen ook de visrecten had aangekocht zoals ze altijd bij het erve hadden behoord. Berent IJpelo laat zelfs een ‘koopcedule’ zien van 12 augustus 1654 waarbij als pachter van het Erve IJpelo verplicht is om jaarlijks op Martini (Sint-Maarten), zijn pacht te brengen op Huis Brandlecht in Westfalen. Waaronder een Tonnetje Aal te leveren aan zijn landheer Johan Heinrich von Reede tot Brandlecht. Er zal tijdens de inspectie het nodige zijn gevloekt en vervloekt. En er zal nog meer argwaan tegen de hogere overheid zijn ontstaan. Maar zoals het spreekwoord al zegt: met hoge heren is het kwaad kersen eten. De boeren raakten hun visserijen kwijt. En zo kwam het dat de boeren van IJpelo en Rectum hun private visserijen, die ze al eeuwen in de Aa en Regge exploiteerden er geen enkele meer over bleef. De overhangende bomen werden gekapt, de aalstallen afgebroken en verwijderd. Het water mocht niet meer worden belet zodat de handel der schuiten van Enter doorgang kon vinden. En compensatie? Daarvan wilden ze niets horen in Zwolle. Oh ja en Keppelink’s Marie, die had meer dan gelijk. Het Keppelink bezat zelfs drie aalstallen in de Aa.
Herbert Stegeman.
Foto-onderschrift foto boven. De aalstal op het Bevervoorde bij de familie Woudenberg brug Ypeloweg en Exose Aa.
Foto-onderschrift foto 2. Het nienende van het Keppelink aan de Kloosterhoeksweg met Hendriekus Lammertink met de paarden.