image/svg+xml

Een kleine geschiedenis van "De Weijsberg" in Zwartsluis

Verhaal

Een kleine geschiedenis van "De Weijsberg" in Zwartsluis

Plaatje bij verhaal: de-weijsberg-zwartsluis.jpg

De oorspronkelijke bewoning zoals die in de 17e eeuw gebouwd is bevindt zich op de noordzijde (achterkant). De indeling bestond uit een hoge kamer met bedsteden en een keuken met hangende schouw. Vermoedelijk was de functie van het voorhuis meer iets in de geest van bedrijfsruimte: stalling van vee, gelagkamer, opslag van gereedschap of iets dergelijks.

De vloeren waren hoog in de muur ingebracht in verband met de primitieve waterhuishouding van die tijd en vee werd onder de kamervloer gestald. Boven het koetshuis is een dichtgemetseld boograam te zien zoals die in het hele huis hebben gezeten. Ook bedsteden en de originele eiken balken zijn nog intact. Een vage afbeelding van de woning is te zien op het schilderij in de raadzaal (uiterst rechts).

Eind 1600 is er een stenen aanbouw geplaatst aan de noodwestzijde, in eerste instantie bedoeld als keuken. Op deze aanbouw zat een platte aflopende kap. Rond 17OO zijn de muren van de aanbouw verhoogd met ± 2 meter; beneden was de keuken en boven de vertrekken voor het personeel. In deze keuken bevonden zich twee waterputten en een pomphok. Er werd gekookt op een open vuur in een staande schouw.

In 1711 werd de keuken verbouwd tot globaal de huidige staat. Er is nog een hemelwaterput aanwezig met de naam van de stukadoor en het jaartal 1711. Verder werd er sporen kap geplaatst op deze aanbouw. Aan de noordzijde bevindt zich nog een origineel raam uit die tijd.Het huis was grotendeels selfsupporting binnen de muren. Dit was nodig omdat het buiten de Schans was gelegen en zich in tijden van nood moest kunnen redden. Buiten de twee putten en de voorraad kelder was er een grote zolder met hijsluik en zwaar vergrendelbare luiken voor de+amen. Het huis stond op een eiland; links en rechts waren spuisluis en schutsluis, er voor het Zwartewater en erachter het binnenwater (zie het recentelijk uitgegeven boek). Waarschijnlijk heeft de woning altijd al een bepaalde symbiose met de Staphorster Schutsluis gehad in verband met het heffen van belasting en bediening van de sluis.

Bovenstaand verhaal is hypothetisch en gebaseerd op zijdelings verkregen informatie uit kadastrale gegevens, oude kaarten, gevonden sluisboek en tijdens de restauratie gevonden sporen. Vermoedelijk heeft er voor 1647 zelfs een houten boerderij gestaan die plaats heeft moeten maken voor stenen bouw.

Balthasar Tobias

In 1775 is de woning gekocht door Balthasar Tobias, burgemeester van Zwolle en plaatselijke schout. Deze Tobias had behalve een bestuurlijke functie ook de macht van een grootgrondbezitter. Een aantal woningen, 7 kalkovens en percelen land waren van hem; een van die 7 kalkovens staat nu nog aan de Zomerdijk, zelfs het blushuis is nog intact. Mijns inziens een object wat koste wat kost voor de toekomst bewaard moet blijven.

De woning werd van 1775-1778 verbouwd naar het gebruiksdoel en de esthetische normen van die tijd. Dat wil zeggen in de Franse renaissancistische stijl, later aangeduid als de Hollandse renaissance. Het is verbouwd op een wijze die toen gebruikelijk was bij de buitenhuizen aan de Vecht, eigendom van veelal Joodse mensen. Hoge plafonds in het voorhuis en de lage kamers in het achterhuis. Het voorhuis werd verbouwd tot werkkamer, grote geornamenteerde hal en privé vertrek. Verder werd de kap veranderd tot het huidige model en een bongerd aangelegd. Na het overlijden van Schout Tobias vormde zijn zoon een maatschap met zijn moeder en werden ondermeer de kalkovens nog lange tijd in eigen beheer en bezit gehouden.

Watersnoodramp 1825

Ook de "Weijsberg" kwam er tijdens de overstroming van 1825 niet ongeschonden vanaf. Het water spoelde over de dijken en tegen de voorgevel. Ondanks dat een gedeelte van de bevolking van Zwartsluis hier een veilig heenkomen had gezocht, zullen ze op de benedenverdieping toch natte voeten hebben gehad. De dijk, verzadigd door water, klonk in na het zakken van het water en het huis zakte gedeeltelijk mee. In totaal 5 scheuren ontstonden in de jaren na de overstroming; één van deze scheuren werd bij gebrek aan pur gedicht met een sluisboek van voorgaande jaren. In dit sluisboek staat over 7 jaren de inkomsten uit de Staphorster sluis vermeld en er staan een aantal Sluziger namen op het papier, die nu nog voorkomen.

Gedurende een dertigtal jaren na de dood van Tobias werd de "Weijsberg" in hoofdzaak gebruikt als kantoor; daarna is het tot nu toe bewoond en gebruikt geweest door afwisselend particuliere en bedrijfsmatige bewoners. In 1936 is de woning, na verkocht te zijn op een veiling, door een plaatselijke aannemer verbouwt in opdracht van Laansma, directeur van de schippersschool ten behoeve van meer comfort en minder stookkosten. De woning die tot dan toe nog vrijwel ongeschonden door de decennia heen was gerommeld, is toen dichtgetimmerd en een aantal van de originele ornamenten is toen ook verwijderd.

In 1988 heb ik deze woning gekocht en onder auspiciën van monumentenzorg voor 80% zelf en voor 20% door derden zoveel mogelijk in originele staat hersteld. Binnen- en buitenkant zijn veelal op traditionele wijze hersteld, waarbij littekens en etenswaardigheden uit de geschiedenis van deze woning zijn geaccentueerd. Deze restauratie was begin 1992 voltooid.

Index Woning

  • Werkkamer (wit). Zwartmarmeren schouw met stucwerk uit de Hollands – Renaissancistische tijd. De ornamenten hebben te maken met de functie van Schout Balthasar Tobias. Op de schouw is de staf van Hermes (god van de handel), een wetboek met een pen, pijl en boog (tekenen van eenheid) en de toorst van de verlichting. In het plafond zijn eikenbladeren verwerkt. Verder zijn er rond gewerkte vensterbanken, elk goed voor twee zitplaatsen.
  • Hal (hindeloopen rood met geel). Entree dubbele deur met erboven een levensboom, vloer met marmeren plavuizen, ingebed op schelpen.
  • Wachtkamer (zalm met wit). Muur met ornamenten uit de renaissance en een schijndeur op de plek van de originele deur van hal naar kamer.
  • Woonkamer (zalm). Rijkelijk geornamenteerde ruimte met ornamenten in de Franse-Renaissanàstische stijl, ondermeer in plafond en schoorsteen. Schoorsteenmantel uitgevoerd in Venetiaans marmer. Verder drie vensterbanken zoals in de werkkamer.
  • Keuken (roze met wit). Gedeeltelijk de originele lambrisering en twee originele deuren met sluitwerk.
  • Grote slaapkamer (groen met lever). Geornamenteerde schouw van latere leeftijd. Originele lambrisering + bedsteden. Verder gemarmerde stookplaten.
  • Kinderslaapkamer (oud blauw). Originele lambrisering + bedsteden.
  • Oude keuken (zwart, grijs en rood). Hangende schouw met tegels voorzien van Bijbelse taferelen en één met een in zeer goede staat verkerende hemelwaterput, gesigneerd met naam en datum (1711).
  • Bedienden vertrekken (oker, grijs, ossenbloed en wit). Origineel raam midden 17e eeuw.
  • Kelders. Fundatie met togen, originele eiken balken, rode plavuizen.
  • Koetshuis. Op de zolder een oorspronkelijk toograam, nu dichtgemetseld.
  • Zolders. Sporenkap van hand bedisselde dennenbomen.
  • Bongerd. Enkele zeer oude appelbomen

Auteur:R.J. van den Berg
Trefwoorden:Woning, Weijsberg
Personen:Balthasar Tobias
Periode:1600-1992
Locatie:Zwartsluis

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.