image/svg+xml

Als je voor een dubbeltje geboren bent...

Verhaal

Als je voor een dubbeltje geboren bent...

Plaatje bij verhaal: geld-maakt-gelukkig_0.jpg

Wat verdiende Uw grootvader? En wat stelde dat in die tijd voor? Als uw voorouders tussen 1853 en 1919 in Avereest hebben gewoond dan kunt U hen wellicht vinden in de boekhouding van de inkomstenbelasting, die thans online staat op internet.

In 1935 vertolkte de zanger Louis Davids met het door Hans van Tol geschreven lied "als je voor een dubbeltje geboren bent, dan wordt je nooit een kwartje" een breed door de arbeidersklasse gedragen gevoel.

 

Welnu, voor diegenen die nog steeds heilig geloven in de waarheid van deze tekst is er nieuws! Duik in de archieven van de gemeente Avereest en kijk nauwkeurig naar de bewaard gebleven belasting boekhouding. En dan bedoel ik specifiek de kohieren van de Personeele of Hoofdelijken Omslag, de voorloper van de inkomstenbelasting. En dan zien we dat in een dorp dat uit het niets ontstaat (de eerste woningen van wat thans Dedemsvaart is, werden omstreeks 1815 gebouwd), handige arbeiders uitgroeien tot vermogende mensen.

 

voorblad kohier hoofdelijke omslag Avereest 1871 voorblad van kohier hoofdelijke omslag 1871

 

De veengronden in Noord-Oost Overijssel waren tot de start van de vervening onverdeelde Markegronden. Het grootste deel van de waardelen (aandelen) in deze Marken was in handen van Oud Geld, met name de Zwolse familie van Marle en de aan hen gerelateerde families de Vos van Steenwijk en van Swinderen waren eigenaar van het onontgonnen zwarte goud. Echter, om het goud te verzilveren, moesten de eigenaren, aangevoerd door Mr Willem Jan Baron van Dedem, een beroep doen op geschoolde veenarbeiders. Zij stelden een aantal van hen aan als veenbaas en deze vertrouwelingen kregen de dagelijkse leiding over het werk aan de Vaart en in de veenderijen.

veenarbeid De zware arbeid in het veen. foto collectie fam. Minke

 

Wat er na verloop van tijd gebeurde, is dat de veenbazen voor eigen rekening stukken veengrond kochten en deze verveenden. Zij wisten als geen ander waar de beste stukken veen zaten en ze kenden veel beter dan hun broodheren de afzetkanalen en de logistiek. Uiteindelijk verdween het Oud Geld langzaam uit beeld en namen de veenbazen, die inmiddels vervener waren geworden, de touwtjes in handen. Op diverse plaatsen in Dedemsvaart verrezen de statige woningen van deze Nouveau Riche.

 

In de kohieren van de Hoofdelijke Omslag, de belangrijkste pijler onder de begroting van de gemeente, is de opkomst van deze verveners goed te volgen. En in hun spoor volgenden de andere inwoners van Avereest (op gepaste afstand). Helaas is slechts een beperkt aantal kohieren bewaard gebleven, maar deze bevatten wel een schat aan informatie, waarmee een familiegeschiedenis heel goed kan worden ingekleurd.

 

Naast de oude registers uit het midden van de 19e eeuw is met name het jongste register, uit 1919, bijzonder interessant omdat daarin niet alleen de waarde van de aanslag, maar ook het geschatte inkomen van de aangeslagene staat vermeld. Zo zien we dat de "rijkste" Avereester in 1919 een geschat inkomen van Fl 59.500, vertaald naar 2014 een inkomen van rond de 3 ton in Euro, royaal boven de Balkenende norm.

 

Opvallend is dat in 1853 slechts 1/3 van de huishoudens bijdroegen in deze belasting. De meerderheid was onvermogend. In 1919 lag dit percentage op 61%.

 

Op www.bonmama.nl zijn de 1.260 bewaard gebleven en gefotografeerde bladzijden online geplaatst en worden de meer dan 19.000 namen in deze registers ontsloten en door middel van het Historisch Burger Service Nummer gekoppeld aan het centrale persoonsbestand dat inmiddels meer dan 73.000 personen bevat. Ook kun je vanuit de transcriptie direct naar de corresponderende bladzijde in het bevolkingsregister springen en de gezinssamenstelling van de belastingbetaler zien.

 

eerste blad van kohier hoofdelijke omslag 1871

 

In het december nummer van "de Kroniek", het kwartaalblad van de Historische Vereniging Avereest, wordt uitgebreid aandacht gegeven aan deze bron.

 

Helmuth Rijnhart

 

originelen berusten in het gemeentelijk archief van de bestuursdienst Ommen-Hardenberg

 

Trefwoorden:Inkomen, Belasting, 1900-1950, 1800 tot 1900
Periode:1800-1950
Locatie:Dedemsvaart, Hardenberg gemeente, Salland

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.