image/svg+xml

Topsport in de middeleeuwen

Verhaal

Topsport in de middeleeuwen

Plaatje bij verhaal: rene_danjou_livre_des_tournois_france_provence_xve_siecle_barthelemy_deyck.jpg

De afdeeling Zwolle van den Nederlandschen Gymnasiastenbond  vond het in mei 1917, terwijl de Grote Oorlog nog een jaar te gaan heeft, een goed idee om een lezing te organiseren over toernooien in de middeleeuwen. Zeker vanwege het contrast van het vreselijke lijden in de loopgraven van de actualiteit met de glamour van de ridders in hun shows voor volle tribunes. De lezing begint dan ook met het zoeken van aansluiting heden/verleden. De gewaardeerde spreker, een heer Hoefer, weet van een toernooivorm in open veld, waar wel duizend man elkaar bevochten. Daar wilden dan ook wel eens wat slachtoffers bij vallen, bekend is hem een geval van 80 toernooidoden, altijd nog een stuk rustiger dan in de zo veel efficiëntere actualiteit.

De gymnasiasten van honderd jaar geleden hebben uiteraard nog geen kennis van de vele tientallen ridderfilms in full colour die wij inmiddels aan ons voorbij hebben zien trekken. Maar vanuit zijn honderd jaar oude perspectief kan de heer Hoefer met een opmerkelijke observatie beginnen: Het toernooiwezen kende een spectaculaire ontwikkeling van bittere ernst naar vrolijke show. Oorspronkelijk was het verschil tussen toernooi en gevecht niet groot: plaats, tijd en wapen lagen voor een toernooi vast, bij serieuze gevechten natuurlijk niet. Toch was de Kerk tegen. Deze bestreed het kwaad door te dreigen met verbanning der deelnemers of met de weigering een toevallig gedoode in gewijden grond te begraven. Of deze dreigementen veel uithaalden, vermeldt de heer Hoefer niet.

Op de eerste dag van een toernooi vindt uiteraard de intocht van de deelnemers plaats. Daar was ook een soort keuring aan verbonden. Je kon bepaalde tegenstanders “wraken”- als ware het een moderne rechtszaak. De redenen voor het “wraken” waren meestal de volgende ondeugden: woordbreuk, het leenen van geld op interest, een huwelijk met een burgeres of het niet in orde zijn van den stamboom. Nogal verschillende mankementen, waaraan soms gemakkelijk iets te doen was, die stamboom bijvoorbeeld hoefde de ridder niet lang dwars te zitten, het was al voldoende wanneer eenige hooge edellieden hem even aanraakten met de punt van hun zwaard, ten teeken dat zij hem als hun gelijke erkenden. De feesten waren in de regel minstens zo belangrijk als de gevechten, alleen op de laatste avond voor het eigenlijke toernooi hielden de heren zich een beetje in.

Waar enerzijds de show steeds belangrijker werd, de bescherming van man en paard steeds degelijker en de wapens steeds botter, was er anderzijds ook een trend van toenemend gevaar, spelen met de dood, zeg maar gerust ridderlijke decadentie: In het laatste bloeitijdperk der tournooien is het echter voorgekomen, dat ook de ridders der schijngevechten de sensatie van het doodsgevaar aan hun spel verbonden door ongeharnast met scherpe lans op elkaar in te rijden. De parallellen met de tegenwoordige tijd zijn makkelijk te trekken: Blijkbaar is de mens altijd uit op onbeschermd vermaak.

Het verbaast dan ook niet dat het toernooiwezen zijn sporen heeft nagelaten, volgens heer Hoefer vooral ook in de taal: In de volgende spreekwoorden herkent men dadelijk voorvallen bij het steekspel: “Voor iemand in het krijt treden”, “Iemand naar den kroon steken”, “Iets in het schild voeren”, “In het zand bijten”. Aardig is ook het opsporen van parodieën, hoe het lagere volk ook toernooitje speelde: Brouwers bijv., gezeten op tonnen, bevochten elkaar met een polsstok. En in het Zwolsch Museum bevond zich een aardige vuurplaat, waarmee het toernooi  fraai bespot wordt: Op de vuurplaat ziet men twee vrouwen die, op sleden gezeten, het ridderlijk spel beproeven na te bootsen. Zo gaat dat met mannensporten. Ooit nemen de dames het over. 

Auteur:Sjaak Onderdelinden
Trefwoorden:Riddertoernooi, Ridders, Gevechten, Zwolsche Courant, 1917, Middeleeuwen, Adel Overijssel
Personen:sjaak onderdelinden
Thema's:Adel in Overijssel

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.