image/svg+xml

Onder bisschoppelijk bestuur (1086-1528)

Verhaal

Onder bisschoppelijk bestuur (1086-1528)

Plaatje bij verhaal: isbn-978-90-400-8397-6-00027_1.jpg

Onder bisschoppelijk bestuur (1086-1528)

Het wereldlijke territorium van de bisschop van Utrecht in Noordoost-Nederland, het Oversticht, kent verschillende bestuursgebieden met eigen gewoonten, rechten en instellingen. Drenthe en de stad Groningen gaan in de loop der tijd hun eigen weg.

Tussen Salland, Vollenhove en Twente groeit geleidelijk een saamhorigheidsgevoel, dat zich uit in een steeds verdergaande samenwerking. De gezamenlijke Statenvergadering van de drie landschappen, waarin afgevaardigden van de ridderschappen en de steden met de landsheer overleggen, krijgt meer en meer gewicht. Aangezien het centrale gezag van de Duitse keizers en koningen weinig voorstelt, kan de bisschop zich profileren als een min of meer zelfstandig heerser. Zijn macht kent evenwel beperkingen, omdat hij op staatkundig, militair en financieel gebied grotendeels van zijn onderdanen afhankelijk is.

IJsselsteden

De kerkvorst wordt aanvankelijk vooral bijgestaan door edellieden, die in zijn naam zorgdragen voor bestuur en rechtspraak. Deze ambitieuze dienstmannen laten vaak hun eigen belangen prevaleren. Naast de adel bestaat een ander machtsblok uit de steden Deventer, Kampen en Zwolle. Zij beschikken door hun internationale handelssuccessen, waarbij ze deels profiteren van het lidmaatschap van het machtige Hanzeverbond, over veel geld. Door hun rijkdom kunnen ze de landsheer aan zich binden. In nauwe samenwerking met de bisschop laten de burgers in de tweede helft van de 14de eeuw de adel een toontje lager zingen. De drie hoofdsteden delen voortaan de lakens uit. Ook op religieus gebied zijn zij toonaangevend. Zo vormen Deventer en Zwolle vruchtbare broedplaatsen van een populaire vernieuwingsbeweging, de Moderne Devotie, die door Deventenaar Geert Grote (ca. 1340-1384) in gang is gezet.

Habsburg

Op buitenlands gebied ondervindt de bisschop veel hinder van de heer van het naburige Gelre, die er voortdurend op uit is zijn invloed in het Oversticht te vergroten. De opkomst van het Bourgondisch-Habsburgse huis in de noordelijke Nederlanden mondt in de eerste decennia van de 16de eeuw uit in een machtsstrijd met de laatste hertog van Gelre. Overijssel wordt in deze verwoestende oorlog meegezogen. De radeloze inwoners zien zich uiteindelijk gedwongen om de Habsburgse keizer Karel V te vragen de soevereiniteit van de vleugellamme bisschop over te nemen. Met zijn aantreden als landsheer in 1528 wordt de territoriale verbondenheid tussen Salland, Twente en Vollenhove ook een staatkundig feit. Voortaan neemt Overijssel als afzonderlijk gewest een eigen plaats in de Nederlanden in.

Auteur:Jan ten Hove
Trefwoorden:Hanze, Moderne Devotie, Oversticht
Personen:Karel Van Gelre, Bisschop Van Utrecht, Geert Grote, Karel V
Periode:1086-1528
Thema's:Onder bisschoppelijk bestuur (1086-1528)

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.